Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Elektrotexnik  kremniyli  po‘lat  ommaviy  iste’mol  uchun
asosiy  magnit  yumshoq  material  bo‘lib,  u  listli  elektrotexnik
po‘latga  kremniy  kiritish  yo‘li  bilan  olinadi.  Buning  natijasida
solishtirma  qarshilik  ortadi,  natijada  uyurma  toklardagi  yo‘qo-
tishlar  kamayadi.  Bundan  tashqari,  po‘lat  tarkibidagi  kremniy
hisobiga    ortadi,  N
S
  kamayadi  va  gisterezisdagi  yo‘qotishlar
kamayadi.  Lekin  kremniy  temirning  mexanik  xossalariga  salbiy
ta’sir ko‘rsatadi, uning mo‘rtligi ortadi va listga quyishni hamda
shtamplashni qiyinlashtiradi. Po‘lat tarkibida 4 % gacha kremniy

---

93
bo‘lsa, hali yetarli mexanik xossalarga ega bo‘ladi, lekin 5 % dan
ortsa u juda mo‘rtlashib boradi.
Po‘lat  markirovkada  «E»  harfi  va  undan  keyin  keluvchi
raqamlar  bilan  belgilanadi.  Birinchi  raqam  —  po‘lat  tarkibidagi
legirlangan  kremniyning  o‘rta  darajasini  foizlarda  ifodalaydi
(1—kuchsiz legirlangan; 2—o‘rta legirlangan, 3—katta legirlangan,
4—yuqori legirlangan). Ikkinchi raqam (1—8) ma’lum sharoitlarda
ishlashga  mo‘ljallangan  po‘latning  kafolatlangan  elektromagnit
xossalarini bildiradi. Bu belgiga ko‘ra po‘lat uch guruhga bo‘linadi:
1) qayta magnitlanish chastotasi 50 Hz bo‘lgan o‘rta va kuchli
magnit maydonlarda ishlashga mo‘ljallangan po‘latlar (1—normal;
2—pasaytirilgan va 3—kichik solishtirma yo‘qotishlar);
2) qayta magnitlanish chastotasi 400 Hz bo‘lgan o‘rta may-
donlarda ishlashga mo‘ljallangan po‘latlar (4—normal; 5—ko‘ta-
rilgan; 6—kichik solishtirma yo‘qotishlar);
3) kichik va o‘rta maydonda ishlashga mo‘ljallangan po‘latlar
(kuchsiz maydonlarda 5—normal va 6—ko‘tarilgan magnit singdi-
ruvchanlikka ega); o‘rta maydonda ishlatish uchun, raqamlar:
7—normal va 8—ko‘tarilgan magnit singdiruvchanlikka ega.
Ikkinchi raqamdan so‘ng nol (teksturlangan po‘lat) yoki ikkita
nol  (kam  teksturlangan  po‘lat)  turishi  mumkin.  Kristallografik
ma’noda urug‘lari ko‘pchilikka erishgan po‘lat teksturlangan deyiladi.
Masalan,  E310  markali  po‘lat  —  listli  elektrotexnik  po‘lat
bo‘lib, tarkibidagi o‘rtacha kremniy nisbati 3%, qayta magnitla-
nish chastotasi 50 Hz bo‘lganda o‘rta va kuchli magnit maydon-
larda ishlashga mo‘ljallangan, teksturlangan.
Permolloylar, odatda, molibden, xrom va boshqa elementlar
bilan legirlangan temirning nikel yoki nikel va kobalt bilan qotish-
masidir.
Permolloylarning  asosiy  afzalligi  —  kuchsiz  maydonlardagi
yuqori magnit singdiruvchanlik va kichik koersitiv kuch qiymat-

---

94
lariga  ega  ekanligi.  Permolloylarning  kamchiligi  bo‘lib  magnit
xossalarning mexanik kuchlanishlarga kuchli ravishda sezgirligi,
elektrotexnik po‘latga nisbatan kichik to‘yinish induksiya qiymati va
nisbatan yuqori narxi hisoblanadi.
Permolloylar  o‘lchash  asboblarining  magnit  elementlarida,
chastotasi bir  necha kilogersgacha,  mikron yoyishda  esa undan
ham yuqori bo‘lgan kuchsiz o‘zgarmas va o‘zgaruvchi maydon-
larda ishlovchi radiotexnik qurilmalarda keng qo‘llaniladi.