Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Permolloy  tavsiflari.  Temir-nikel  qotishmalarining  nisbiy
miqdorida nikelning o‘zgarishi natijasida asosiy magnit xossalari va
solishtirma qarshilikning o‘zgarishi 5.5-rasmda keltirilgan. Tarki-
bida  78,5%  Ni  bo‘lgan  qotishma  eng  maksimal  magnit  singdi-
ruvchanlik 
max
 qiymatiga ega. Yana tarkibida 40—50 % Ni bo‘lgan
qotishmada nisbatan kichik 
max
 qiymati kuzatiladi. Bunday per-
molloylar tarkibida 70—80 % Ni bo‘lgan yuqori nikellangan permolloy-
lardan farqli ravishda past nikellangan permolloylar deb ataladi.
Yuqori nikellangan permolloylarning magnit singdiruvchan-
ligi  past  nikellangan  permolloyning  bu  kattaligidan  bir  necha
marta va elektrotexnik po‘latga nisbatan bir necha o‘n marta katta
bo‘ladi. Yuqori nikellangan permolloyning to‘yinish induksiyasi
elektrotexnik  po‘latga  nisbatan  2  baravar  va  past  nikellangan
permolloyga nisbatan 1,5 baravar kam bo‘ladi.
Demak, yuqori nikellangan permolloylarni katta quvvatli kuch
transformatorlarining  o‘zagi  va  boshqa  kuchli  magnit  maydon
hosil qilish uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan qurilmalar sifatida
qo‘llash maqsadga muvofiq emas.
Yuqori nikellangan permolloyning solishtirma elektr qarshi-
ligi  past nikellangan  permolloynikidan 2  marta kichik.  Demak,
o‘zgaruvchi magnit maydonda, ayniqsa, yuqori chastotalarda, past
nikellangan  permolloylar  qo‘llash  afzal.

---

95
5.5- rasm. Temir-nikel qotishmalarining nisbiy miqdorida nikelning
o‘zgarishi natijasida asosiy magnit xossalari va solishtirma
qarshilikning o‘zgarishi.
B
maks
T
2,5
2
1,5
1
0,5
0
10000
M
maks
5000
0
Hc, A/m
1280
950
640
320
0
, mk ·m
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
20
40
60
80
100
%, Ni

---

96
Permolloylarning  magnit  xossalari  tashqi  mexanik  kuchla-
nishlarga juda ta’sirchan, qotishmadagi begona aralashma borligi va
uning kimyoviy  tarkibiga bog‘liq hamda  materialni termoishlov
berish (temperatura, qizish va sovish tezligi va b.) rejimiga bog‘liq
ravishda keskin o‘zgaradi.
Temir-nikel markalari to‘rt guruhga bo‘lingan to‘qqiz turdan
iborat:
1) 45N, 50N tarkibida 45 va 50% Ni bo‘lgan legirlanmagan
past  nikelli  permolloylar.  Bu  qotishmalar  
max
= 25000  va

max
= 35000  ga  teng bo‘lib, qayta  magnitlanishsiz ishlaydigan
kichik  o‘lchamli  kuch  transformator  o‘zagi,  drossel,  relelarda
qo‘llaniladi.
2) 50NP, 65NP, 34NKMP — to‘g‘ri to‘rtburchak gisterezis
sirtmog‘iga  ega  qotishmalar.  Ularning  xossalari  va  qo‘llanish
sohalari 5.3 bo‘limda keltirilgan.
3)  50NXS  —  tarkibida  50  %  Ni  bo‘lgan  xrom  va  kremniy
bilan  legirlangan  past  nikellangan  permolloy.  Ular  qayta  mag-
nitlanishsiz yoki uncha katta bo‘lmagan magnitlanish bilan ishlay-
digan impulsli transformator o‘zaklari, tovush va yuqori chastota
aloqa qurilmalarida foydalanishga tavsiya etiladi.
4)  79NM,  80NXS,  76NXD  —  yuqori  nikellangan  per-
molloy (79%Ni; 80%Ni; 76% Ni), mos ravishda molibden bilan
(3,8—4,1 %), xrom va kremniy, xrom va mis (4,8—5,2 %) bilan
legirlangan. Kuchsiz maydonlarda yuqori singdiruvchanlikka ega
— 
max 
= 15000. Bu guruh qotishmalari kichik o‘lchamli trans-
formator o‘zagi, rele va magnit ekranlar; 0,02 mm qalinlikda —
impuls  transformatorlari,  magnit  kuchaytirgichlar  va  kontaktsiz
relelar ishlab chiqarishda tavsiya etiladi.