Электроника ва автоматика факультетининг «Радиотехника ва касб таълими» кафедрасида 5522000 – Радиотехника ва 5140900 – Касб таълими ихтисосида таълим олувчи талабалар учун «аналог электрон šурилмалар схемотехникаси»

Takrorlash uchun savollar.

1. 
   О‘z kasbingiz doirasidagi standartlashtirishni qanday izohlay olasiz?
   
2. 
   Standartlashtirishning о‘z oldiga qо‘ygan maqsad va vazifalari qanday?
   
3. 
   Milliy va mintaqaviy standartlashtirish nima?
   
4. 
   О‘zaroalmashuvchanlik deganda nimalarni tushunasiz?
   
5. 
   Meyoriy hujjat atamasiga ta’rif keltiring.
   

6- SEMINAR. Standartlashtirish davlat tizimi (SDT). Standartlarning turlari va toifalari.

6.1 Standartlashtirish davlat tizimi (SDT)

О‘zbekiston standartlashtirish davlat tizimi (keyingi о‘rinlarda О‘z SDT deb ataladi), standartlashtirishning asosiy vazifasidan kelib chiqqan holda, faoliyatning barcha sohalarida tartibga tushirishga qaratilgan iliiy-texnikaviy faoliyat sifatida, standartlashtirish ishlarining о‘zini tashkillashtirish va о‘tkazish tartibini belgilaydi. Bunda О‘z SDT, tizim sifatida, umumiy holda, “Bir-biri bilai munosabatda va alokada bulgan, ma’lum bir butunlikni, harakatda yagonalikni tashkil etuvchi elementlarning ma’lum tartibi yoki tо‘plami” tizim ta’rifidan kelib chiqadi. Demak, О‘z SDT “ma’lum butunlik, yagonalikdan” iborat bо‘lib, faqat “harakatda”, ya’ni doimiy va muttasil ravishda mukammallanish, rivojlanish, dolzarblanish sharoitlarida ishlaydi.

О‘z.SDT meyoriy hujjatlarni rejalashtirish, ishlab chiqish, kelishish, davlat rо‘yxatidan о‘tkazish tartibini о‘rnatadi; meyoriy hujjatlarni tekshirish, bekor qilish, qayta kо‘rib chiqish, ularga о‘zgartarishlar kiritish; mahsulot ishlab chiqarishni meyoriy hujjatlar bilan ta’minlash, xizmat kо‘rsatish, tashish, saqlash, xaridga chiqarish, ta’mirlash, ishlatish (istyemol qilish), qayta foydalanish (utilizatsiya); meyoriy hujjatlarning ilmiy-texnikaviy darajasini ekspertizadan о‘tkazish va baholash ishlarini о‘tkazish usullari; xalqaro, davlatlararo, hududiy, xorijiy standartlarni qо‘llanish usullari va h.k. tartibini о‘rnatadi.

Respublikamizda standartlashtirish jarayoni 3 bosqichdan iborat:

• 
  atamalarni standartlashtirish;
  
• 
  о‘lchovlarni, о‘lchash va sinov uskunalarini va ularni konstruksiyaga va mahsulot texnologiyasiga bog‘lab standartlashtirish; - mahsulotning о‘zini standartlashtirish.
  

ISO/MEK tomonidan yaratilgan konsultativ kengash texnika rivojining yо‘nalishini quyidagicha tavsiya qiladi:

• 
  standartlarni yaratishda va ularni kelishishda yangi mexanizmlarni yaratish; - harajatlarni ilk tadqiqotlarga va real istiqbolga ega bо‘lgan texnikaviy yutuqlarga tо‘plamoq;
  
• 
  bor texnikaviy qо‘mitalarning ilmiy tadqiqot, tajribaviy konstruktorlik ishlarini shu jumladan ekologiya sohasidagi ishlarni, e’tiborga olgan holda yangi rejali ishlarni yaratish;
  
• 
  yetakchi mutaxassislar boshchiligidagi о‘tkaziladigan seminarlar, ilmiy ma’ruzalar shaklidagi ikkilamchi mexanizmlardanf oydalanish;
  
• 
  sanoatning yuqori rahbarlari orasida yangi g‘oyalarni targ‘ibot qilishga e’tiborni qaratmoq.
  

Mana shuning uchun standartlashtirishda atamalarni bir yerga tо‘plamoq, ular asosida ta’riflar yaratmoq va nihoyat bu sohada standartlar yaratmoq hozirgi kunning talabi, iqtisodiyotni rivojlantirishni dolzorb masalalardan xisoblanadi.

Shu maqsadda standartlashtirish sohasidagi atamalarni tо‘plashda xalqaro standartlashtirish tashkilotining hujjatlariga, sobiq Ittifoqdagi ma’lumotlarga, shuningdek О‘zbekiston Respublikasida ilk yaratilgan hujjatlarga murojat etildi.

Bu sohadagi asosiy tushunchalar 61 atamadan iborat bо‘lib, ularning mohiyati ketma – ketligi bо‘yicha ma’lum tartibda joylashtirilib, hozirgi vaqtda chop etilgan O‘zDst 1.10 "О‘zbekiston Respublikasining standartlashtirish davlat tizimi. Asosiy atamalar va ta’riflar" standarti yaratildi.

Standartlashtirish sohasidagi bir qancha asos bо‘luvchi hujjatlar О‘zstandart agentligi huzuridagi standartlashtirish, metrologiya, sertifikatsiyalash institutida

(SMSITI) yaratilmoqda. Bular qatoriga dastlabki standartlar O‘zDst 1.0, O‘zDst 1.1, O‘zDst va boshqalar kiradi.

O‘zDst 1.0 "О‘zbekiston Respublikasi standartlashtirish davlat tizimi. Asosiy qoidalar" bо‘yicha standartlashtirishning mohiyati, maqsad va vazifalari, hamda ushbuda qо‘llaniladigan asosiy tushunchalar bilan oldingi ma’ruzamizda tanishib chiqdik.

Mazkur standart standartlashtirishning asosiy vazifa va maqsadini, standartlashtirish ishlarining tashkil etilishi va asosiy qonun-qoidalarini, meyoriy hujjatlarning toifasini, standartlar turlarini, xalqaro hamkorlik bо‘yicha asosiy qoidalarni, standartlar va texnikaviy shartlarning qо‘llanishini, standartlarga va о‘lchash vositalariga nisbatan davlat nazoratini belgilaydi.