|
21
1.5. Sinxron detektorlsh usulining foydali signallarni xalaqit beruvchi
signallar fonida o’lchashda qo’llanilishi.
Butun o’lchashlar sistemasida foydali signallarni xalaqit beruvchi
signallardan ajratib olish juda katta ko’rsatkich hisoblanadi. Sinxron detektorlash
foydali signallarni xalaqit beruvchi signallardan ajratib olishning bir samarali usuli
hisoblanadi.
O’lchanayotgan signalda xalaqit beruvchi signal: doimiy tàshkil etuvchida
(f
п
=0), subgarmonikada (f
п
=(1/k) f
c
), asinxronda (f
п
f
c
),yuqori garmonikada
(f
п
=kf
c
), impulsli va ixtiyoriyda bo’lishi mumkin.
Foydali signallarni xalaqit beruvchi signallardan ajratib olish xalaqit beruvchi
signallar darajasi qancha ko’p bo’lsa shuncha ko’p vaqt yo’qotilishi bilan bog’liq
[19].
Sinxron detektorlash yordamida foydali signallarni xalaqit beruvchi
signallardan ajratib olishda qo’shimcha o’zgaruvchi paydo bo’ladi, sinxron
detektorning chiqish tokida ba’zan va doimiy qo’shiluvchi kombinatsion chastota
f
п
kf
c
qancha amplitudasi katta bo’lsa xalaqit beruvchi signallar darajasi yuqori
bo’ladi. Sinxron detektorning chiqish tokidagi o’zgaruvchan qo’shiluvchini
kamaytirish uchun inersion tekislovchi filtrlardan foydalaniladi. Bu filtrlarning
vaqt doimiysi qancha katta bo’lsa, sinxron detektorning chiqish tokida berilayotgan
o’zgaruvchan qo’shiluvchining chastotasi kichik bo’ladi va uning amplitudasi
shancha katta bo’ladi. Sinxron detektorlarning chiqishida inersion tekislovchi
filtrlarning o’lchash jarayoni davomiyligi ortadi va filtrlar doimiy vaqtining 3-4
dan kam bo’lishi mumkin emas.
Inersion tekislovchi filtrlarni rezonans va boshqalar bilan birga qo’llash
mumkinligini ko’rsatish mimkin, umumiy xolda foydali signallarni ajratish vaqtini
qisqartirib bo’lmaydi. Foydali signallarni xalaqit beruvchi signallardan ajratish
vaqtini qisqartirish maxsus qabullardan fodalanganda ba’zi hollarda mumkin [20].
Signal vektorini o’lchashda jarayon davomiyligini qisqartirish mavjud xalaqit
beruvchi signallarda o’lchanayotgan signal chastotasini kamaytirish asosan muhim
va xalaqit beruvchi signal chastotasini. Sinxron detektorlarning chiqishida inersion
22
filtrlarning vaqtini radiochastotalarda hisobga olmasa ham bo’ladi, lekin tovushli
va sanoat chastotalarida tekislovchi filtrlarning inersionligi o’lchash jarayoni
davomiyligi ta’siriga e’tiborsizlik bilan qarab bo’lmaydi. Asosan tekislovchi
filtrlarning inersionligi sinxron detektor infrapast chastota va asinxron xalaqit
beruvchi signalda ishlaganda, qachonki xalaqit beruvchi signal chastotasi sinxron
chastota(foydali signal chastotasi)ga yaqin bo’lganda kuchli ta’sir qilishidan
gapirish mumkin. Bunday hollarda o’lchash jarayoning davomiyligi kamaytirish
uchun chiqish zanjiriga yordamchi qo’shimcha kompensatsion kuchlanish berish
va detektorlangan signalning yarim to’lqinini qo’shish mumkin [21].
Bir qancha sinxron detektorlar vaqt parametrlari bo’yicha o’zgaruvchi to’g’ri
chiziqli elementga ega, ular uchun superpozitsiya prinsipini qo’llaymiz; shunday
qilib, bir vaqtda bir nechta turli ko’rinishdagi xalaqit beruvchi signallarning
yig’indi ta’sirini sinxron detector uchun olish mumkin, xar bir xalaqit beruvchi
signal yig’indi ta’siri alohida.
O’lchanayotgan signalda doimiy qo’shiluvchisi bor bo’lganda sinxron
detektorning ishlashini qatab chiqamiz yoki o’lchanayotgan signal ifodasi
quyidagicha ko’rinishda bo’lsin:
u(t)=E+
i=1
n
U
iM
sin (i
t+
i
), (1.21)
bu erda Е – o’lchanayotgan kuchlanishga doimiy.
Bitta yarim davrli releyli sinxron detektorga vaqt bo’yicha o’tkazuvchanligi
o’zgaruvchi qonunyatga (1.21) ko’rinishdagi kuchlanishni beramiz. U holda tok:
i(t)=u(t) y(t)=
E+
i=1
n
U
iM
sin (i
t+
i
)] 1/2R [1+4/
k=1,3,5...
1/k sin k
t],
yoki, qavslarni ochsak,
i(t)= E 1/2R+1/2R
i=1
n
U
iM
sin (i
t+
i
)+E/2R 4/
k=1,3,5...
1/k
sin k
t+
i=1
n
U
iM
sin (i
t+
i
) 1/2R 4/
k=1,3,5...
1/k sin k
t. (1.22)
doimiy qo’shiluvchi uchun sinxron detektorning chiqish tokini oson topish
mumkin:
I_=E/2R+1/
R
i=k=1,3,5,...
n
U
iM
/k cos
i
. (1.23)
Ifoda (1.23) dan bitta yarim davrli releyli sinxron detektorning chiqish
tokidagi doimiy qo’shiluvchi kirish signalining doimiy tàshkil etuvchisi
23
ko’rinishidagi xalaqit beruvchi signaldan aniqlanadi. Shunday qilib, bitta yarim
davrli releyli sinxron detektordan o’lchanayotgan signalining doimiy tàshkil
etuvchisi ko’rinishidagi xalaqit beruvchi signallarda foydalanib bo’lmaydi, chunki
bitta yarim davrli releyli sinxron detektorning o’tkazuvchanlik zanjirida doimiy
tàshkil etuvchisi chiqish tokida doimiy qo’shiluvchini xosil qiladi, o’lchanayotgan
signalning doimiy tàshkil etuvchisiga proporsional ravishda yoki xalaqit beruvchi
signal [22].
Garmonik sinxron detector uchun vaqt bo’yicha o’tkazuvchanlik zanjirida
sinusoidal qonun bo’yicha o’zgaruvchi chiqish toki:
i(t)=u(t) y(t)=[E+
i=1
n
U
iM
sin (i
t+
i
)] Y
M
sin
t,
yoki, qavsni ochsak:
i(t)=EY
M
sin
t+1/2Y
M
U
1M
cos
i
-1/2Y
M
U
iM
cos (2
t+
i
)+
+Y
M
sin
t
i=2
n
U
iM
sin (i
t+
i
). (1.24)
Bu erdan garmonik sinxron detektorning chiqish tokiga doimiy qo’shiluvchisi:
I_=1/2 Y
M
U
iM
cos
i
.
Ifoda (1.24) dan garmonik sinxron detektorning chiqish toki ifoda (1.23) dan
releyli sinxron detektorning chiqish tokidan farq qiladi, ifoda (1.24) dan chiqish
tokiga doimiy qo’shiluvchi aktiv komponentasi o’lchanayotgan signalning faqat
birinchi garmonikasi bilan aniqlanadi, a kirish signali doimiy tàshkil etuvchisi
xalaqit beruvchi faqat bitta o’zgaruvchan chiqish signali tokiga qo’shiluvchi
sinxron chastotani xosil qiladi [23].
24
Do'stlaringiz bilan baham: |
