"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

 
 
 
4.4.5-rasm. Sug‘urta kompaniyasida ma’lumotlarni qayta ishlashning 
zamonaviy texnologiyasi 
 
3.
 
Sug‘urta kompaniyasida ma’lumotlarni qayta ishlashning 
zamonaviy texnologiyasi 
 
Sug‘urta kompaniyasiga AKTni tatbiq etish xarajatlarini to‘liq ko‘rib 
chiqqanimizda ularning har bittasi o‘ziga xos jihatlarga ega ekanligi ma’lum 
bo‘ldi va hisob-kitoblar uchun eng ko‘p mehnat boshqaruv xarajatlarini 
hisoblashga sarflandi. Bunga loyihalashtirish, loyihalarni boshqarish, 
Ma
’l
um
ot
la
rni
toz
al
as
h 
C
loud с
ервер
W
eb
s
erv
er

---

197 
tarmoqlarni ma’murlashtirish, favqulodda hodisalarni engib o‘tish, tizimni 
sozlash, sotib olish bo‘yicha shartnomalar va etkazib berishlarni boshqarish 
bo‘yicha xarajatlar kiradi.Bilvosita xarajatlar ikkinchi guruhining xususiyati 
sug‘urta axborot tizimining tashkiliy tomonida bo‘lib, AKT bo‘limi 
xodimlarining qoniqarsiz qo‘llab-quvvatlashi natijasida ish samaradorligini 
pasaytiradi. 
Milliy sug‘urta kompaniyalariga AKTga asoslangan quyidagi 
innovatsion sug‘urta mahsulot va xizmatlarini ishlab chiqishlarini taklif 
etamiz: 
«Aqlli uylar» uchun sug‘urta xizmatlari. «Aqlli uylar»ni sug‘urta qilish 
oddiy uylarga nisbatan risk kamligi, sug‘urta hodisasi yuz berganda 
zararlarning kamligi bilan ajralib turadi. CHunki «Aqlli uylar»da sensorli, 
kuzatuv va telematika tizimlaridan foydalanilganligi sababli turli noxush 
vaziyatlar yuz berishi ehtimoli bo‘lgan holatlarda yoki yong‘in berganda, suv 
toshganda va boshqa holatlarda tegishli tashkilotlarga xabar yuboriladi. Bu 
esa o‘z navbatida, moddiy zararlarni 60-70 %gacha kamaytirishga xizmat 
qiladi. SHu boisdan «Aqlli uylar»ni sug‘urtalashda sug‘urta mukofoti oddiy 
uylarnikiga nisbatan kamroq to‘lanishi lozim. 
«Aqlli uylar»ni sug‘urtalashda sug‘urta mukofotlarining kamaytirilishi 
zamonaviy 
innovatsion 
texnologiyalardan 
foydalanganligi 
uchun 
rag‘batlantiradi va aholining innovatsion texnologiyalarga mijozlarni 
qiziqishini yanada uyg‘otadi. 
«Aqlli avtomashinalar»ni sug‘urta qilish. Bunda, sug‘urta kompaniyasi 
tomonidan sug‘urtalangan avtomashinaga maxsus sensorli datchiklar 
o‘rnatiladi va ushbu datchiklar orqali haydovchining yo‘l harakati qoidalariga 
qanchalik rioya etayotganligi aniqlanadi. Agar sug‘urta kompaniyasi va mijoz 
o‘rtasida o‘zaro kelishilgan va belgilangan muddatda haydovchi hech qanday 
sug‘urta hodisasi yuz beruvchi holatlarga yo‘l qo‘ymasa, unda sug‘urta 
kompaniyasi tomonidan ushbu sug‘urtalanuvchiga sug‘urta pulining bir
qismi qaytarib beriladi yoki keyingi sug‘urtalash jarayonlarida
sug‘urtalanuvchi maxsus chegirma qilish orqali rag‘batlantiriladi. 
Tibbiy sug‘urtalash. Innovatsion texnologiyalarni qo‘llash, ya’ni turli 
insonlar tomonidan «Aqlli soatlar» taqilishi, uydagi havo harorati va 
namlikni nazorat qiluvchi sensorli qurilmalardan foydalanish tibbiy sug‘urta 
tizimida tubdan takomillashtirishga olib keladi. 
Dronlarni sug‘urtalash. Dronlar uchuvchisiz va masofadan turib 
boshqariluvchi uchish qurilmalari bo‘lib, bugungi kunda iqtisodiyotning barcha 
tarmoqlariga jadallik bilan kirib bormoqda. Xususan, mamlakatimizda dronlardan 
qishloq xo‘jaligida er maydonlarini o‘rganish va o‘simliklarni dorilash kabi 

---

198 
vazifalarni amalga oshirishda foydalanilmoqda. Sug‘urta faoliyatida esa zararlarni 
o‘rganish, ayniqsa tabiiy ofatlar yuz berganda insonlar borishi qiyin bo‘lgan 
ob’ektlardagi zararlarni o‘rganishda, tasvirga tushirish va tasvirlarni masofadan turib 
kompaniyaga uzatishda samarali foydalanib kelinmoqda. Lekin dronlar masofadan 
turib boshqarilganligi bois, turli kiberhujumlarga uchrashi va natijada drondan 
begona odamlar g‘arazli maqsadlarini amalga oshirishda foydalanishlari yoki dron 
o‘z boshqaruvini yo‘qotishi oqibatida biror insonning boshi, avtomashinasi yoki 
uyiga tushib moddiy zarar etkazishi mumkin. Shu boisdan biz tadqiqot ishimizda 
dronlarni turli tashqi hujumlar, ayniqsa kiberhujumlardan sug‘urtalash, dronlardan 
foydalanishda uchinchi shaxsga etkazilgan zarardan sug‘urtalash kabi yangi turdagi 
sug‘urta mahsulotlari ishlab chiqishni taklif etdik (4.4.6-rasm).