"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

Tashkiliy tizimlar
Tashkiliy tizim – boshqarish, shuningdek, tashkiliy tuzilma, maqsadlar, 
boshqarish samaradorligi va xodimlarni rag’batlantirish qoidalari mezonlari uchun 
foydalanadigan, xodimlarning yurish-turishi va texnik vositalarning ishlatilish 

---

78 
tartibini belgilovchi qoidalar yig’indisidir. 
Tashkiliy tizimlar ishlab chiqarish vositalaridan foydalanuvchi kishilar 
jamoasining ishlab chiqarish faoliyatini boshqarish uchun mo’ljallangan. Oxirgisi 
ancha muhim holat hisoblanadi, chunki tashkiliy tizimlar texnik vositalarning o’ziga 
xosligini, xususan, boshqaruv vositalarini hisobga olishi lozim.
Tizimda boshqaruv ob’ekti – bu muayyan moddiy zahiralarga ega va aniq 
mahsulotni olishga yo’naltirilgan ishlab chiqarish operatsiyalarini bajaruvchi 
vazirlik, idora, korxona, tsex, ishlab chiqarish, uchastkalar, ijrochilar jamoasi yoki 
ayrim shaxslardir. Boshqaruv ob’ektining faoliyati ishlab chiqarish jarayoni 
chog’idagi turli holatlardagi vazifalarni amalga oshirishga bo’ysindirilgan.
Boshqaruv organi ob’ektni boshqarish uchun tashkiliy tizimdan foydalanuvchi 
shaxs yoki shaxslar guruhi sanaladi. 
Tashkiliy tizimlar avtomatlashtirilgan yoki avtomatlashtirilmagan bo’lishi 
mumkin. 
Tashkiliy tizimlar bir qator o’ziga xos xususiyatlarga ega. Dastlabki o’ziga 
xosligi shuki, tizimning asosiy elementi murakkab, faol tizim bo’lgan insondir. Inson 
yurish-turishi, xulqi jihatlarining amaliy talablarini bayon etuvchi norasmiy 
modellarini tuzish juda murakkab, ba’zan esa iloji yo’q. Ayni paytda inson tashkiliy 
tizimlarda qaror qabul qiluvchi shaxs (QQQSh) hisoblanadi.
Tashkiliy tizimlarning ikkinchi o’ziga xosligi – ko’p maqsadli ishlash 
xususiyatidir. Ushbu tizimlar faoliyatining samaradorligi umuman olganda ham 
uning kichik tizim va elementlarini tashkil etuvchilariga ko’ra ko’plab miqdordagi 
texnik, iqtisodiy va ijtimoiy ko’rsatkichlar bilan belgilanadi. Samaradorlikni 
baholashning ko’pqirraligi ko’pgina o’zaro bog’liq jihatlar bo’yicha boshqarishni 
tashkil etish zaruriyatiga olib keladi. Bunda tizimning boshqa elementlari bilan 
moddiy va axborot jihatdan o’zaro ta’sirini tashkil etish talab etiladi. 
Uchinchi o’ziga xoslik – tashkiliy tizimlarning uzluksiz rivojlanishini o’z ichiga 
oladi, u yangi ehtiyojlar paydo bo’lishi, bu ehtiyojlarni tashqi va ichki shart-sharoit 
hamda o’zgarishlar bilan bog’liq holda qondirish yo’llarini takomillashtirishdan 
iborat. Oqibatda, ob’ektlar tarmoqlari doimiy o’zgaradi, uning elementlari o’rtasida 
yangi aloqalar paydo bo’ladi. Shuningdek, ham alohida ob’ekt, ham umuman tizim 
sifatida boshqarish tizimi o’zgaradi.
7..