"elektron tijorat va raqamli iqtisodiyot" kafedrasi "iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari"

4.2.
–rasm. Korxona boshqaruvini itegrallashgan tizimini tashkil 
kiluvchi apparat-kommunikatsion sxemasi
 
Integratsiya format va ma’lumotlar bazasi, dasturiy ta’minot va tarmoq 
qurilmalari, foydalanuvchi interfeyslari, hujjatlarni yuritish shakli va shabloni, 
dasturiy ilovalar va hokazolar darajasida amalga oshirilishi mumkin. Bunday
integratsiyaning foydalari aniq. U: avval bajarilgan investitsiyalarni saqlashga; 
kompaniya ta’sirining axborot sohasini qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirishdagi vaqt 
va moliyaviy xarajatlarini kamaytirish; muayyan vazifalarni hal qilish uchun alohida 
ishlab chiqaruvchilarning eng samarali tizimlarini ishlatish; mavjud axbort tizimlarini 
unda to‘plangan ma’lumotlar bilan alohida imkoniyatlarini kengaytirish va 
rivojlantirish oson. 
 
2.Integratsiyalangan axborot muhiti tashkil etish texnologiyasi 
Integratsiyalangan axborot muhiti. Axborot telekommunikatsiya tizimining 
samarali faoliyati, odatda, ma’lumotlar bazasi va ombori, ularni saqlash va 

---

56 
foydalanish texnologiyalarini ifodolovchi korxonaning yagona axborot makonida 
yagona tamoyil va umumiy qoida asosida foaliyat yurituvchi axborot va 
telekommunikatsiya tizimlari va tarmoqlari majmuida yuz beradi. Axborot 
makonining ushbu tuzilishi ishlab chiqarish va boshqaruv faoliyatining barcha 
qatnashchilari himoyalangan o‘zaro axborot almashinuvini ta’minlaydi, shuningdek, 
lavozim majburiyatlari ierarxiyasi va ma’lumotlarga kirish darajasiga muvofiq 
ularning axborotga bo‘lgan talabini qondiradi.
Integratsion yechim. Ma’lumot darajasidagi integratsiya.
Ma’lumotlar 
integratsiyasining asosiy muammolaridan biri ma’lumotlar formati va turlarining 
ko‘pchiligi (strukturalanmagan, qisman strukturalangan, qat’iy strukturalangan), 
shuningdek, ular hajmining shiddat bilan o‘sib borishidir.
 
Turli xil korporativ xizmatlari tarmoqlarida har xil ommaviy ma’lumot va 
axborotlarning aylanishi ularni to‘plash, tuzish, qayta ishlash, tahlil qilish, saqlash, 
arxivlash va biznes qarorlarini qabul qilish uchun foydalanuvchiga etkazishda 
ko‘plab muammolarni keltirib chiqaradi. Buning uchun standart interfeyslar va 
protokollardan, masalan, SQL va JDBC/ODBC, shuningdek, ma’lumotlar relyasiya 
bazasining turli uskunalaridan (Relational Database — RD) foydalaniladi; mufassal 
depozitlar — artefaktlar va loyihalash ob’ektlari haqida ma’lumot saqlovchi “ustiga 
qurilgan” ma’lumotlar bazasi; Meta ma’lumotlarning ko‘plab lug‘aviy ma’nosi 
(Transparent Repository — TR); ma’lumotlarni zamonaviy saqlash joyi va fabrikasi 
(Data Warehouse, Data Factory — DW, DF). Integratsiya texnologiyasining oxirgi 
ko‘rinishi, odatda, yirik kompaniyalarda va ishlab chiqarish birlashmalarida 
qo‘llanadi. Bu texnologiyalar ma’lumotlarni saqlash va qo‘llash uchun 
foydalanuvchiga yagona qulay muhitni yaratadi. Quyida axborotdan jamoaviy 
foydalanish tizimi haqida batafsil ma’lumot berilgan.