|
4.3.Impulsli toklar va ular bilan davolash usullari
Hozirgi vaqtda elektr bilan davolash keng rivojlanmoqda. Ovqat hazm
qilish, bosh miya qon tomirlariga amaliy ta’sirlar qilinganidan keyin undagi qon
aylanishi buzilganda, miokard infarktiga uchragandan keyin tiklanish davrlarida
elektr bilan davolash keng qo‘llanila boshlandi. elektron tibbiy apparatlar uchun
2-jadvalda keltirilgan ishchi chastotalarga ruxsat berilgan.
4.2. - jadval
Ishchi chastota
Ta’sir usulining nomlanishi
O‘zgarmas tok, shu bilan bir
qatorda o‘zgarmas elektr
maydoni.
Galvanizatsiya, dori elektroforezi,
franklinizatsiya va aeroionoterapiya usullari.
Kilogersning birliklari.
Elektrstimulini berish.
22 k G s
Tondan yuqori davolash.
110 kG s
Mahalliy darsonvalizatsiya.
440 kG s
Umumiy darsonvalizatsiya.
880 kG s
Ultratovush bilan davolash
1625± 0,05%kG s
Diatermiya va elektr jarrohligi.
1760 kGs, 2640kG s
5,28MG s
Ultratovush bilan davolash va elektr jarrohlik.
13,56 MG s
Qasqa to‘lqinli diatermiya, induktotermiya.
101
27,12 MG s
Elektr jarrohligi
40,68 MG s
Ultra yuqori chastotali (UYUCH) maydon
bilan davolash.
460 MG s
O‘ta yuqori chastotali (O‘YUCH) maydon
(to‘lqin) bilan davolash. Detsimetrli to‘lqin
bilan davolash diatermiyasi.
2375 MG s
Santimetrli to‘lqin bilan davolash
diatermiyasi.
Hozirda elektr toki bilan davolashda impulsli toklardan foydalanish yaxshi
yo‘lga qo‘yilgan. Impulsli tok deganda bemorga alohida shakl, uzunlik va
chastotaga ega bo‘lgan toklar bilan ta’sir etish tushuniladi. Birinchi marotaba
impulsli tok bilan davolash XIX asrda yo‘lga qo‘yildi. Keyinchalik, XX asrda
to‘g‘ri burchakli impulsli o‘zgaruvchan tok bilan davolovchi (S.Ledyuk) elektr
uyqu, sinusoidal bir va ikki taktli o‘zgarmas yo‘nalishli (I.A. Abrikosov, A.N.
Abrosov) toklar, eksponensial shakldagi impulsli tok (N.M. Livensev),
diadinamik toklar, ya’ni amplitudasi va ketma-ketligi o‘zgaruvchi o‘zgarmas
yo‘nalishli sinusoidal impulslar bilan davolovchi (G. Bemar), interferension (X.
Nemek), sinusoidal modullangan (V.G. YAsnogorodskiy) toklar, shuningdek
fluktuatsiya toklari ya’ni shovqin chastotasidagi o‘zgaruvchan kuchlanish bilan
davolovchi apparatlar yaratildi. Bunday usullar bilan davolovchi impulslarning
chastotasi 1+150 Gs gacha kuchlanishi 10 dan 100 V gacha tok kuchi amplituda
qiymati bir necha mili-amperlargacha, impuls uzunligi 0,01+100 ms gacha
qiymatlarda bo‘lishi mumkin. Ushbu impulslar quydagi parametrlarga ega
102
4.5. rasm impulslarning chastotasi
T — impuls uzunligi; T — impulslar orasidagi pauza vaqti ; T — impulslar
davri; f — impuls chastotasi; S —impulslar chuqurligi. Ushbu kattaliklar orasid
quyidagi bog‘lanish mavjud:
Ilmpulsli tokning qo‘zg‘atuvchi ta’siri uning amplituda Jamp qiymati bilan
bog‘liq bo‘ladi. Amplituda qiymati ko‘pincha impuls tokining o‘zgarmas tashkil
etuvchisi qiymatini Jo o‘lchaydigan milliampermetr yordamida o‘lchanadi. Ular
ya’ni amplituda qiymati bilan doimiy (o‘zgarmas) tashkil etuvchisi orasidagi
munosabat to‘g‘ri burchakli impulslar uchun Jimp =J S; sinusoidal
impulslarning bir yarim davrli sxemada olingani uchun Jimp. =J0 n; ikki yarim
davrli sxemada olingani uchun:
Ushbu mavzuda 1948 yilda olimlar N.M. Livensev, V.A. Gilyarovskiy, Z.A.
Kirillova va Y.E. Segallar tomonidan taklif qilingan past chastotali impuls
toklari bilan markaziy nerv sistemasiga ta’sir etish usuli — elektr uyqu usulida
ishlatiladigan apparat bilan tanishamiz. Uzunligi 0,4—2 ms gacha amplitudasi
4—8 mAva chastotasi 1—150 Gs gacha bo‘lgan to‘g‘ri burchakli impulslar
yordamida bosh miya po‘stlog‘ida tormozlovchi ta’sir jarayon yuzaga kelib
bemorni uxlatish va uyquga tortish belgilarini paydo qiladi. Uxlash va uyquga
tortish bilan bir qatorda organizmning funksional holatini yaxshilash qon
tarkibida qandning kamayishiga sabab bo‘ladi. Ayrim kasallarda 5—20 Gs
chastotali impulslar foydali bo‘lsa, nevroz va qon bosimiga bog‘liq kasalliklarda
60—120 Gs chastotali impulslar foydaliroq hisoblanadi.
103
Elektr uyqu usuli bilan davolashda «Elektoson— 1P», «Elektoson—2»,
«Elektoson —3», «Elektoson—4», «Elektoson— 5» apparatlari ishlatilib
kelingan va oxirgi 2 tasidan hozir ham foydalaniladi. 13, 14, 15-rasmlarda
«Elektoson—4» apparatining tashqi ko‘rinishi, ichki tuzilishi va elektr
sxemalari ko‘rsatilgan. (6.7-6.8-rasmlar)
4.6-rasm 4.7-rasm
«Elektoson—4T» apparati Moskvadagi EMA zavodida ishlab chiqarilgan va
quyidagi texnik xarakteristikalaiga ega. Apparat 220 ±10% V 50 Gs chastotali
kuchlanishda ishlaydi. Eng katta kuchlanish amplitudasi 5 kOm qarshilikka ega
yuklanishda 50 V impuls uzunligi 0,5 ms, chastotasi 1—diapozonda 5—50 Gs,
2 diapozonda 25—150 Gs.
Apparatning sarf qilish quvvati 10 VA dan oshmaydi. «Elektoson—4T»
apparatining elektr sxemasi 4 ta ko‘prik sxemali to‘g‘ri-lash va stabillash
sxemalari
(D9-D24
diodlari,
S17-S23
kondensatorlari
D25—D28
stabilitronlari), simmetrik multivibrator (Tl, T2 tranzistorlari, Sl—S4
kondensatorlar) va kuchaytiruvchi kaskadlardan (TZ, T4, T5) iborat bo‘lib,
pechat platalarga yig‘ilgan, o‘lchash zanjiri ham mavjud. Apparatning
elektrodlari maxsus boshgakiyiladigan rezina moslamaga o‘rnatilgan. Apparatni
ishga tayyorlash va ishlatish tartibi amaliy mashg‘ulotlarda o‘rganiladi.
«Elektoson—4T» va «Elektoson—5» apparatlari portativ ya’ni kichik o‘lcham
va og‘irlikka ega bo‘lib, ko‘tarib yurish qulay.
104
Do'stlaringiz bilan baham: |
