Elektron tibbiyot uskunalari profilaktikasi va xizmat

1.3. Mehnat xafsizligini tashkil etish shart sharoitlari.
Mehnat muhofazasi bizning davlatimizda va chet ellarda.
Mehnat-bu kishini maqsad sari yo‘naltirilgan faoliyati bo‘lib, bunda u 
tabiatga ta’sir qilib undan o‘z moddiy ehtiyojini qondirish maqsadida 
foydalanadi. Mehnat bu faqatgina inson bilan tabiat o‘rtasidagi munosabat 
bo‘libgina qolmay, bu ommaviy jarayon ham bo‘lib, bunda odamlar bir-birlari 
bilan ma’lum bir ishlab chiqarish munosabatlarida bo‘lishadi. Har bir ijtimoiy-
iqtisodiy shakllanishda u ma’lum bir tarixiy shaklda, o‘z jamiyatining tuzilishini 
ifodalagan holda alohida harakter bilan ko‘rinadi. 
Fiziologik nuqtai nazar bilan qarasak, mehnat odam uchun kerakli va 
zarur bo‘lgan jismoniy va aqliy energiyaning sarfidan iborat. Faqatgina zararli 
sharoitlardagina va odam kuchiga o‘ta zo‘riqish bilan ishlagandagina mehnat 
o‘zining yomon oqibatlarini ko‘rsatishi mumkin. 
Mehnat muhofazasi ishlab chiqarish jarayonining ajralmas elementidir. 
SHuning uchun u tashkiliy aspektlarga ega. Mehnatning qulay sharoiti 
kishilarga ommaviy siyosiy hayotda faol qatnashishi va o‘zlarining madaniy 
ehtiyojlarini to‘la qondirish imkonini beradi. 
Mehnat muhofazasi fan sifatida birinchi bo‘lib Rossiya davlatida tashkil 
topgan. Bu mehnatning optimal-qulay sharoitini yaratish davlatlarning asosiy 
iqtisodiy qonunida ko‘rsatilgan. Ishlab chiqarishning barcha sohasini havfsiz va 
ishchiga qulay holga keltirish, shuningdek mehnat sharoitini yaxshilashning 
asosiy vositasi bo‘lib sanoat, qurilish, transport va qishloq xo‘jaligini qayta 
qurollantirishga xizmat qiladi. 
Mehnat muhofazasi sohasida hokimiyatimizning tutgan yo‘lini shunday 
shior bilan izohlash mumkin: «Texnika havfsizligidan havfsiz texnika sari!» 
Kapitalistik davlatlarda mehnat muhofazasining holati to‘g‘risida quyidagi 
ko‘rsatkichlarga qarab xulosa chiqarish mumkin; 

ish vaqtini huquqiy boshqarish;

zararli ishlab chiqarish faktorlarini normalash. 

---

16 
XMT komitetining 1979 yil ma’lumotga ko‘ra, tog‘-konchilik sanoatda ish 
vaqtining davomiyligi-AQSHda 43 soat, YAponiyada-43,6 soat, GFRda-41,3 
soat, Buyuk Britaniyada-46,8 soat. AQSH va boshqa kapitalistik davlatlarda 
ishchi immigrantlar arzimagan haq uchun sutkasiga 4 soat ishlanadi. 
Kapitalistik davlatlarda ayollar uchun havfsizlik ish vaqtining maksimal 
davomiyligi odatda, sotsialistik davlatlardagilarga qaraganda ancha yuqori. 
Homilador va yosh bolali ayollarga pullik ta’til berish hamma joyda joriy 
qilinmagan. 
AQSHda homilador ayollarni ishda saqlashning kafolati yo‘qligi ularni 
tug‘ish vaqtigacha ishlashga va keyin yana darhol ishga qaytishga majbur etadi. 
AQSH, Fransiya va boshqa bir qancha davlatlarda o‘smirlarning imtiyozli 
ishlashi qonuniy yo‘lga qo‘yilmagan. 
Masalan: SHvetsiyada o‘smirlarning kunlik ish soati 10 soatgacha etadi. 
MDHda yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan konsentratsiyalar 1000dan ortiq modda 
uchun belgilangan. AQSHda-750, Buyuk Britaniyada-500, GFRda-370 modda 
uchun belgilangan. 
Masalan: JARda afrikaliklar odatda havfsizlikni ta’minlash uchun 
elementar vositalar ham bo‘lmagan, eng og‘ir va xavfli ishlarda ishlashadi. 
Ishlab chiqarishda jarohatlanganlar va kasalliklar ichida ular ko‘pchilikni tashkil 
etadi. 
Buning hammasi shundan dalolat beradiki, ishlab chiqarishdagi mehnat 
sharoiti ishlab chiqarishning rivojlanish darajasi bilan emas, balki shu jamiyatga 
tegishli bo‘lgan ishlab chiqarish munosabatlari bilan aniqlanadi.