Электрон почта ва унинг имкониятлари

1. Электрон почта дастурлари

Internet хизматида мавжуд ЭП нинг дастурлари кўп ва ранг-баранг бўлиб, уларнинг кўпчилиги UNIX ОС бошқарувида ишлайди. Шунинг учун UNIX нинг баъзи бир буйруқлари билан танишиш фойдали бўлади.
Унинг файл тизими MS DOS файл тизимига жуда яқин, буйруқлари ҳам MS DOS буйруқларига ўхшаш. Лекин у кўп вақтлардан бери ишлатилаётганлиги учун ҳамда унинг бошқарувида универсал, супер компьютерлар ишлагани учун кўп дастурлар айнан UNIX да бошқарилади.
Ҳозирда ЭП дан фойдаланишнинг янада қулайроқ ҳолга келтириш учун кўп дастурлар яратилди. Булар MS Exchange, MS Mail, MS Outlook Exprеss, Internet Mail, Visual Mail ва бошқа дастурлардир. Уларнинг сони тез кўпайиб бораётганини ҳамда ундан фойдаланиш қулайлашиб бораётганини сезиш қийин эмас. Одатда, UNIX га мос ЭП дастурларига қизиқ-қизиқ номлар ҳам беришади. Масалан, Еlm, PINE (қарағай), Мush (қўзиқорин) ва ҳакозо.
Электрон почта дастурлари ҳақидаги ҳужжатлар Unix E-mail Software номига эга бўлиб, уларни Use Netда news.answear, news.admin. Misc, comp. Mail.misc, comp.Answers номли конференциялар орқали олиш мумкин.

Электрон почта манзиллари. Электрон почта абонентга етиб бориш учун халқаро андозалар талаби асосида ва электрон почтанинг андоза адреси шаклида жўнатилиши лозим. Ҳар бир фойдаланувчига манзил у бириктирилган провайдерлар томонидан белгиланади. Хусусан, қуйидаги электрон почта манзилини кўриш мумкин:

Mirarip@law. Silk.Org
[e-mail]
Бунда Mirarip абонентнинг номи бўлиб, у Mirsaid Aripovning бош ҳарфларидан Олинган, @ (эйт-деб ўқилади) белгиси эса абонент номини домендан (алоқа координаталаридан) ажратиш учун хизмат қилади.
@ белгидан ўнг томонда жойлашганлар домен деб аталади ва у абонентнинг қаерда жойлашганлигини аниқлайди. Юқоридаги адресларда law.Silk.Org ва tashsu.Silk.Org доменларни билдиради. Бунда law.Silk.Org қуйидагиларни англатади: law-ташкилот номи (юридик институт), silk компьютер тармоғи номи, org (organization-ташкилот сўзидан олинган) эса ташкилотнинг белгисидир.
Худуди шунингдек, иккинчи адресда ҳам tashsu ташкилот номи, silk компьютер тармоғи номи, Org эса олдинги адресга ўхшатиб тармоқ ва ташкилотни билдиради. Доменнинг ташкил этувчилари (law, silk, org) бир-биридан нуқта билан ажратилади.
Доменнинг энг ўнгида жойлашган org қисқартма доменнинг юқори босқичи деб аталади. Унинг ўрнида мамлакат коди ҳам туриши мумкин.
Масалан, uz (Ўзбекистон), ru (Россия), uk (Буюк Британия). Бу ҳолда домен географик тамойил асосида ташкил қилинганлиги билдиради. Бу кодлар халқаро андазалар (ISO) томонидан аниқланади.
Эслатма. Электрон адреси, хусусан А+Ш да доменнинг юқори босқичида edu (edication-таълим ), gov (government-ҳукумат), com (commercial-савдо-сотиқ) муассасаларини уюштиришини билдиради. Булар компьютер тармоқлари қандай соҳаларни бирлаштиришни англатади. Мос равишда маълумотлар ҳам бу соҳаларга оид бўлади.
Юқорида келтирилган адреслаш Internet компьютер тармоғида кенг тарқалган адресларни ташкил қилиш тизимсида DNS (Domain Name System) - доменларнинг номлаш тизимида қабул қилинган.
Электрон почта билан ишлашга мисол сифатида WINDOWS OC 95 ва ундан кейинги WINDOWS OC учун тавсия этилган Internet Explorer стандарт объектлар ойнасидаги «дастурлар» менюсидан, «Ишга тушириш» менюсидан фойдаланиш мумкин. Почта хабарлари билан ишлаш учун ускуналар панелида жойлашган тугмалардан фойдаланилади.
Улар қуйидагилар:
- хабарни ҳосил қилиш;
- юборувчига жавоб бериш;
- ҳаммага жавоб бериш;
- узатиш;
- почтани олиб келиш;
- йўқ қилиш.
Папкалар гуруҳидан турли гуруҳга мансуб хабарлар ўрин олади. Улар қуйидагилардир:
- кирувчи;
- чиқувчи;
- жўнатилган;
- йўқотилган.
Почта хабарларини ҳосил қилишда мос равишда «кимга» ойнаси пайдо бўлади, бу ерда одатдагидек электрон почта адреси ёзилади. «Нусха» майдонига хабар нусхаси, «Мавзу» қаторига қисқа мазмунини ёзиш мумкин.
Экраннинг асосий ойнасига хабар матни ёзилади. Хохиш бўлса, матн файли буйруғи ёрдамида қандайдир файлни қўшиб қўйиш мумкин. Ҳосил бўлган ускуналар панелидаги «Жўнатиш» тугмаси босилгач, хабар «Чиқувчи» папкасига келиб тушади. Кейин келтириш тугмасини босиш орқали почтани Internet Mail панел ойнасига жойлаштирилади. Дастур почта сервери билан алоқани боғлайди ва унда Сиз учун хабар бор йўқлигини текширади. Агар шундай хабар топилса, у ҳолда «Кирувчи» папкасига келиб тушади.
Зарур бўлганда, биз хабар матнини сақлаб қўйишимиз ёки файл сифатида ўчиришимиз мумкин.