Elektrolitik dissotsilanish

Ionlarga disotsilangan molekulalar sonining eritilgan moddaning barcha molekulalari soniga bo’lgan nisbati elektrolitning dissotsiyalanish darajasi deb ataladi. Dissotsilanish darajasi α (alfa) harfi bilan belgilanadi. Dissotsilanish darajasi elektrolit tabiatiga, temperaturaga va kontsentratsiyaga bog’liq. Eritma kontsentrotsiyasi kam bo’lganda dissotsilanish darajasi ortadi: sirka kislotasining 0,1 N eritmasi uchun α=1,34 % bo’lsa, 0,03n eritma uchun α=2,45 %
Shuning uchun elektrolit eritmasining dissotsilanish darajasi bilan birga eritma kontsentratsiyasini ham ko’rsatish kerak. Quyidagi jadvalda qator elektrolitlar uchun 0,1 N eritmalarining 18⁰ C dagi dissotsilanish darajasi keltirilgan.
α- ni turli usullar bilan topish mumkin. Bu usullarning biri eritmaning elektr o’tkazuvchanligini o’lchashga asoslangan. Bunda Arrenius


formulasi: dan foydalaniladi.

Elektrolit	α, %	Elektrolit	α, %
KCl	86	H2SO4	58
NaCl	86	H2SO3	34
NaNO3	83	H3PO4	27
K2SO4	72	CH3COOH	1,34
CuSO4	38	H2S	0,07
CaCl2	75	KOH	91
MgSO4	42	NaOH	91
HgCl2	1,0	Ba(OH)2	77
HCl	91	Ca(OH)2	75
HNO3	92	NH4OH	1,34

Formuladagi λ_v – ayni kontsetratsiyadagi eritmaning ekvivalent elektr o’tkazuvchanligi, λ∞- cheksiz suyuttirilgan eritmaning ekvivalent elektr o’tkazuchanligi.

Agar elektrolitning dissotsiyalanish darajasi α=3% gacha bo’lsa, kuchsiz elektrolit; 3-30 % gacha bo’lsa, o’rtacha kuchli elektrolit: 30 % dan yuqori bo’lsa, kuchli elektrolit deyiladi.
Elektrolitning dissotsilanish darajasi va dissotsilanish konstantasi orasida ma’lum bog’lanish mavjud. Uni quyidagicha tushinish mumkin.
Kuchsiz elektrolitning AB↔A⁺+B^-: CH₃COOH↔CH₃COO^-+H⁺ muvozanat holatdagi dissotsiyalanish konstantasi massalar ta’siri qonuniga bilan:
Bu erda K- muvozanat konstantasi, dissotsilanish kontantasi deb ataladi. K-qancha katta bo’lsa, ayni elektrolit shuncha kuchli dissotsialanadi.
K_CH3COOH =1,75∙10^-5 (kuchsiz elekrolit)
K bilan α orasidagi o’zaro bog’lanish Ostvaldning suyultirish qonuni nomli quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
К

Agar formula maxarajdagi α ni 1 ga nisbatan juda kichik ekanligini nazarda tutsak (1-α ) ni 1 deb olish mumkin. U holda Ostvaldning suyultirish qonunidan K topiladi: K=C∙α² yoki

2