Elektroakustika

Foydali ish koeffitsienti
- radiokarnay nurlatayotgan akustik quvvat 
R
a
ni radiokarnay kirishiga berilgan elektr quvvat R
el
nisbatiga teng: 
эл
a
P
P


,%

 
 
 
 
 
(6.4) 
Akustik o‘qi bo‘yicha sezgirligi
quyidagicha ifodalanadi: 
,
U
i
F
p
U
p
E
м
м
1
1
ўк






(6.5) 
bunda: 
ì
1
p

-akustik sezgirlik; 
ì
ì
Z
1
F


-mexanik sezgirlik;
 
эмб
1
K
F
 
- elektromexanik bog‘lanish koeffitsienti; 
i/U=z
el
-elektr tavsifi; 
Z
m
-qo‘zg‘alish tizimining to‘la mexanik qarshiligi; 
r
1
-radiokarnaydan 1m masofadagi tovush bosimi; 
U –radiokarnay kirishiga berilayotgan kuchlanish. 

---

152 
Radiokarnay 
energiyani 
o‘zgartirish prinsipi bo‘yicha
: 
elektrodinamik, elektrostatik va releli turlarga bo‘linadi. 
Turlari bo‘yicha
: diffuzorli, ruporli hamda yakka turdagi va 
guruhli radiokarnaylarga bo‘linadi. Elektrostatik o‘zgartirish turi 
bo‘yicha: kondensatorli, elektretli va pezoradiokarnaylarga bo‘linadi. 
Releli turiga pnevmatik radiokarnaylar kiradi. 
6.2. Nurlatgich turlari 
 
Shar to‘lqinlar uchun qaytariladigan akustik quvvat quyidagi 
formula orqali aniqlanadi: 
)
jx
r
(
cS
V
z
V
P
R
R
2
R
2
ак




(6.6) 
(6.6) formuladan ko‘rinib turibdiki, nurlanish samaradorligi aktiv va 
reaktiv nurlanish qarshiligi tarkibiga bog‘liq va ko‘p jihatdan 
nurlatgichning chastota tavsifini belgilaydi. Nurlatgich qarshiligi 
tarkibining chastota tavsifi, nurlatgichning tuzilish shakli va akustik 
jihozlanishga bog‘liq. 
Nurlanish to‘la qarshiligining nazariy hisobi murakkab matematik 
apparatni talab etadi. Aniq yoki taxminiy natijalarni ayrim 
ideallashtirilgan hollar uchungina olish mumkin. Misol tariqasida 6.1-
rasmda uchta asosiy dumaloq shakldagi porshen turidagi nurlatgichlar 
keltirilgan. 
6.1-rasmdagi 1 va 3 turdagi nurlatgichlar amalda deyarlik 
uchramaydi. Odatda cheklangan o‘lchamlarda joylashtirilgan radiokar-
naylar uchraydi. Bularga radioqabulqilgich va televizorda o‘rnatilgan 
abonent radiokarnaylari kiradi.
To‘lqin uzunligi katta bo‘lgan past chastotalarda to‘lqinlar uni 
osongina aylanib o‘tadi. Shunday qilib,