Elektroakustika

tembr o‘zgarish 
effekti
ni beradi. Ikkita RZM mikrofonidan yaxshi stereomikrofon hosil 
qilish mumkin. 
Alohida guruhni 
«kamera ustida» mikrofon
tashkil etadi. 
Videokameralarda odatda nisbatan katta bo‘lmagan yengil, yo‘nalganligi 
kardioida diagrammasidan o‘tkirroq mikrofonlar qo‘llaniladi. Misol 
sifatida MKE-24 va MKE-25 (Mikrofon-M) mikrofonlarini aytish 
mumkin.
Tovush kuchaytirish tizimlarida mikrofonlarning ishlash 
xususiyat-larii
. Professional-musiqa, tovush kuchaytirish tizimlari, 
teatr, konsert zallaridan eshittirishlarni translyatsiya qilish uchun yana 
bir guruh mikrofonlar qo‘llaniladi. Tovush kuchaytirish tizimlarida 
mikrofonlarning ishlash xususiyatla-ridan biri ayrim chastotalarda 
(parazit 
teskari 
aloqa 
natijasida 
mikrofonlarning 
o‘z-o‘zidan 
uyg‘onishidir bu hodisa mikrofonga qaytarilgan to‘lqin tovushlari 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri radiokarnaydan ship, devor va boshqa yuzalardan 
kelishi natijasida sodir bo‘ladi. Bular odatda zalni ovozlashtirishdagi 
tovush bosimini cheklaydi. Tizimning barqarorligini oshirish, signalni 
maxsus elektron qayta ishlash quyida ko‘riladigan bir necha oddiy 
yo‘llar bilan amalga oshiriladi. 
1. Mikrofonni birlamchi signalga maksimal yaqinlashtirish 
(ijrochiga, notiqqa, musiqa asbobiga), ya’ni yoqa va qo‘l mikrofonlarni 
qo‘llash tavsiya etiladi. Ta’kidlab o‘tamiz, yoqa mikrofonlari odatda 
yo‘naltirilmagan, shuning uchun ularni notiqqa yaqinlashtirilishi 
ularning chastota tavsiflariga ta’sir etmaydi. 
2. Notiqni va mikrofonni radiokarnaydan hamda tovush qaytaruvchi 
yuzalardan imkoniyati boricha uzoqlashtirish zarur. 
3. Mikrofonning yo‘nalganlik diagrammasini to‘g‘ri tanlash va 
uning ishchi o‘qini shovqin manbai, hamda radiokarnay va tovush 
kolonkalariga nisbatan to‘tri yo‘naltirish kerak. 
Tovush quchaytirish tizimlarida va televidenie translyatsiyasida 
kichik mikrofonlardan ko‘proq foydalanilishi maqsadga muvofiqdir. 
Konsert zallarida, estrada, tribunalarida katta halaqitlar va 
vibratsiyalar bo‘lishi ehtimoli bor, shuning uchun ko‘p mikrofon 
ustunlari tebranish yutgichlarga ega. Bunday mikrofonlarda tebranishga 

---

145 
qarshi maxsus choralar ko‘riladi: mikrofon kapsulasi amortizatsiyalanadi 
yoki mikrofon g‘ilofidan ajratiladi, past chastotalarni qirquvchi elektr 
filtrlar qo‘llaniladi. 
Yevropaning (AKG, Sennheiser, Vevdynamik), amerikaning 
(Yelectro-Voice, Shure), rossiyaning Bayton - 2 firmalari shunday 
mikrofonlarni ishlab chiqaradi. Shuni aytish kerakki, dinamik 
mikrofonlar kondensatorli mikrofonlarga qaraganda tebranishlarga 
ancha chidamli. 
Nutqlarni kuchaytirish tizimida (konferenszal, majlislar zali, 
dramteatrlar va b.q.) asosiy mezon bo‘lib tembrni to‘g‘ri uzatish emas 
nutqning aniqligi hisoblanadi, shuning uchun mikrofonlar-ning chastota 
diapazonini 100÷10000 Gs bilan cheklash va past chastotalarda 300÷400 
Gs boshlab 10÷12 dB pasayishiga qoniqish hosil qilish kerak. Bunday 
mikrofonlarga D541, D558V, D590, S580 (AKG) va MD-91, MD - 96, 
MD-97 (Mikrofon -M) misol bo‘la oladi. Chastota diapazonini yana ham 
siqish 500÷5000 Gs nutq aniqligiga zarar yetkazmagan holda notiq 
tovushi tembrini sezilarli o‘zgarishiga olib keladi, bu esa yuqori sifatli 
tovush kuchaytirishda unchalik zarur emas. Shuning uchun chastota 
diapazoni 500÷5000 Gs va undan tor bo‘lganda bunday mikrofonlardan 
faqat aloqa qurilmalarida, tovush tembrini saqlash unchalik ahamiyatga 
ega bo‘lmagan, faqatgina harakatlar ma’nosini, komandalarni to‘g‘ri 
uzatish uchungina foydalanadilar.