Elektroakustika

 
5.30- rasm. Kondensatorli mikrofon sxemasi
 
5.8. Tovush signallarini qabul qiluvchi o‘tkir yo‘naltirilgan 
mikrofonlar 
 

---

134 
Ayrim xollarda, tovush kuchaytirishni tashkil etishda o‘tkir 
yo‘naltirilgan mikrofonlarni qo‘llash zarurati tug‘iladi. Bu masalaning 
yechimi chiziqli mikrofonlar guruhini yaratish orqali hal etiladi. Bunday 
mikrofonlar n bir xil mikrofonlardan iborat bo‘lib, ular bir chiziqda bir-
biridan d masofada joylashgan. Bu vaziyat yuqori sifatli tovush 
eshittirishni keskin og‘irlashtiradi. Bunday vaziyatdan yuqori fazoviy 
tanlovchanlik xususiyatlariga ega bo‘lgan mikrofonlarni qo‘llash bilan 
chiqish mumkin. Bunday mikrofonlar 
o‘tkir yo‘naltirilgan mikrofon
lar 
deb ataladi. Chiziqli guruh mikrofonlari 5.31a-rasmda keltirilgan. 
5.31- rasm. Chiziqli guruh mikrofonlari 
Bunday 
mikrofonlar 
guruhining 
yo‘nalganlik xususiyatlari 
shakllanishini ko‘rib chiqamiz. Mikrofonlar ketma-ket ulanadi.
Agar, tekis tovush to‘lqini akustik o‘qi bo‘yicha yo‘nalgan bo‘lsa, 
unda alohida mikrofonlar kuchlanishi o‘rtasida faza siljishi bo‘lmaydi va 
yig‘indi kuchlanish 
макс
1
0
nU
U


(5.33) 
Simmetriya 
o‘qiga 
perpendikulyar 
yuzadagi 
yo‘nalganlik 
diagrammasi bitta mikrofonning yo‘nalganlik diagrammasiga o‘xshash. 
Chiziqli guruh mikrofonlarini 
naysimon
yoki 
pistolet
mikrofonlar 
deb ham ataydilar. Uning sxematik tuzilishi 5.32- rasmda ko‘rsatilgan. 

---

135 
5.32- rasm. Naysimon mikrofonning tuzilishi 
Interferensiya turidagi o‘tkir yo‘naltirilgan mikrofonning boshqa 
ko‘rinishi 5.33-rasmda ko‘rsatilgan. Mikrofon teshikli naycha yoki 
uning orqa ko‘ndalang kesimida yo‘naltirilmagan yoki bir tomonlama 
yo‘naltirilgan kapsula joylashtirilgan. 
5.33-rasm. O‘tkir yo‘naltirilgan yuguruvchi to‘lqin mikrofon 
sxemasi 
Naycha teshigi mato yoki g‘ovak material bilan biriktiriladi. 
Yo‘nalganlik diagrammasi naycha teshikchalaridan o‘tayotgan parsial 
tovush to‘lqinlarning interferensiyasi hisobiga erishiladi. Tovush fronti 
naycha o‘qiga parallel holda siljiganda barcha parsial to‘lqinlar siljuvchi 
element-membranaga bir xil fazada keladi. Naycha uzunligi to‘lqin 
uzunligidan katta bo‘lganda, uning yo‘nalganligi sezilarli oshadi. 
Shuning uchun uzunligi 1 metr va undan ortiq bo‘lganda yo‘nalganlik 
past 150÷200 Gs chastotalarda faqat kapsula bilan belgilanadi. 
Amaldagi o‘tkir yo‘naltirilgan mikrofonlardan reflektorli mikrofonlarni 
aytish mumkin. Bunday mikrofonlarda kapsula parabolik qaytargich 
fokusida joylashtiriladi. 

---

136 
5.34 rasm. Reflektor turidagi o‘tkir yo‘naltirilgan mikrofon 
Parabolaning xususiyatlariga asosan, qaytarilgan tovush to‘lqin-lari 
kapsula joylashgan yer parabola fokusida yig‘iladi. Ularning fazasi bir 
xil. Parabola o‘qiga burchak ostida tushayotgan I tovush to‘lqinlari 
reflektor yordamida tarqatiladi, natijada ular mikrofonga tushmaydi. 
Reflektor 
tizimida 
yo‘nalganlik diagrammasi interferensiya 
tizimdagiga qaraganda ko‘proq chastotaga bog‘liq va amalda past 
chastotada yo‘nalmagan diagrammadan, yuqori chastotada tor 
yo‘nalganlikkacha o‘zgaradi.