Elektroakustika

 
5.5. Tasmali mikrofon 
 
Tasmali mikrofonning ishlash prinsipi g‘altakli mikrofon ishlash 
prinsipiga o‘xshaydi, ammo konstruktiv tuzilishi tubdan farq qiladi 
(5.20-rasm). Magnit tizimi taqasimon shaklda bo‘lib, magnit qutblari 
uchlari 1 da yupqa gofrlangan tasma 2 joylashtiriladi. Tasma magnit 
maydonining kuch chiziqlariga parallel joylashgan. 
Mikrofonning o‘zi tovush manbaiga nisbatan shunday joylashadiki, 
akustik to‘lqin yaratayotgan kuch tasma yuzasiga perpendikulyar 
yo‘nalgan bo‘lishi kerak. 
Tasmaga tovush to‘lqini ikki tomondan ta’sir eta oladi, shuning 
uchun u ikkala tomondagi tovush bosimi ayirmasi ta’sirida tebranadi, 
shunday qilib, u tovush bosim gradienti qabul qilgichdir. Tasma radial 
magnit maydonda tebranib, magnit maydoni kuch chiziqlarini kesib 
o‘tadi va uning qisqichlarida akustik signalni aks ettiruvchi EYuK 
induksiyalanadi. Tasmali mikrofon induktiv turdagi o‘zgartirgich. 
Mikrofon o‘lchami unga ta’sir etayotgan to‘lqin uzunligidan kichik 

---

124 
bo‘lganda, uning yo‘nalganlik diagrammasi sakkizsimon ko‘rinishda 
bo‘ladi. Mikrofon konstruksiyasi ichki qarshilik R
І
ni yuklama qarshilik 
R
yu
bilan moslashtiruvchi mikrofon transformatorini o‘z ichiga oladi. 
Transformator bevosita mikrofon yoniga o‘rnatilib kabel yordamida 
kuchaytirgichga ulanadi. Mikrofon konstruksiyasi shoyi mato tortilgan 
perforatsiyalangan g‘ilof bilan qoplanadi. 
5.20-rasm. Tasmali bosim gradienti qabul qilgich konstruksiyasi: 
a) old tomondan ko‘rinishi: 1-o‘zgarmas magnit; 2-tasma; b) yon 
tomondan ko‘rinishi 
5.21-rasmda 
tasmali 
bosim 
gradienti 
qabul 
qilgich 
konstruksiyasining yana bir ko‘rinishi ko‘rinishi va ishlash prinsipi 
keltirilgan. 

---

125 
5.21-rasm. Tasmali bosim gradienti qabul qilgich: 
1-o‘zgarmas magnit; 2-tasma; 3-transformator 
Tasmali tovush bosim gradienti qabul qilgich mikrofonining 
sezgirligi quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
ю
0
ю
0
2
2
0
тов
Z
Z
Z
Z
Z
l
B
Z
Bl
cos
C
Sd
E









(5.26) 
Formuladan ko‘rinib turibdiki, mikrofon sezgirligi chastotaga 
proporsional. 
Mikrofon sezgirligi chastotaga bog‘liq bo‘lmasligi uchun quyidagi 
ikki shart bajarilishi kerak: 
1. ω
0
<<ω ; 2.
 
m
R
2
l
B
2
2



 
 
 
(5.27) 
Birinchi shartni bajarilishi juda oson, buning uchun tasmaning 
elastikligini oshirish kerak, uni gofrlaydilar va shu yo‘l bilan tasmaning 
rezonans chastotasi 10÷15 Gs gacha pasayadi. Bu ko‘rsatgich mikrofon 
paski qabul qilish chastotasidan ham past. 
Mikrofon sezgirligini tasmaning yuzasini oshirish yo‘li bilan 
erishish hech qanday natija bermaydi, chunki tasma yuzasining oshishi 
uning massasini oshishiga olib keladi, u o‘z navbatida egiluvchanlikni 

---

126 
kamaytiradi hamda mikrofon o‘lchamlarini oshiradi. Ikkinchi shart, 
nisbatan o‘rta va yuqori chastotalarda oson bajariladi. Past chastotalarda 
chastota tavsifining berilgan pasayishi tirqishdagi induksiyani tanlash 
yo‘li bilan erishiladi. 
Tasmali mikrofonning eng nozik tomoni shundaki, tasma kuchsiz 
shamol ta’sirida uzilishi mumkin. Shu sababli bu turdagi mikrofon 
«yelvizak» dan qo‘rqadi deyishadi. Shuning uchun bu turdagi 
mikrofonlar xonalarda va binolar ichida foydalaniladi. Ko‘proq 
telestudiyalarda qo‘llaniladi. 

---

127 
5.22 - rasm. Tasmali ML – 17 va MLS – 1 mikrofonlarning qirqim 
ko‘rinishi