Elektroakustika

5.6. Kondensatorli va elektretli mikrofonlar 
 
Kondensatorli mikrofon (5.23-rasm) konstruktiv kondensatordan 
iborat bo‘lib bitta elektrodi qo‘zg‘almas massiv 1, ikkinchisi esa, yupqa 
tarang tortilgan membrana 2 dan tashkil topgan. Kondensatorga yuqori 
30-35 mOmli yuk qarshiligi R
yu
orqali qutblovchi U
0
 
kuchlanish ulanadi. 
Membrana tebranganda S
k 
kondensator sig‘imi o‘zgaradi,zaryad 
o‘zgarmas bo‘lgani uchun undagi kuchlanish o‘zgaradi. Bu qo‘shimcha 
kuchlanish membranaga tovush bosimi ta’sirida paydo bo‘lgan 
EYuKdir. Mikrofonda nochiziqli buzilishlar paydo bo‘lmasligi uchun U
o
>> U~ sharti bajarilishi kerak. 

---

128 
5.23-rasm. Kondnsatorli mikrofon konstruksiyasi
Kondensatorli mikrofon sezgirligi quyidagi formula orqali 
aniqlanadi 
,
)
C
R
(
1
1
)
1
(
d
Sc
U
E
2
o
ю
.
2
0
2
o






 
Pa
(5.28)
 
Kondensatorli 
mikrofonning 
sezgirligi 
chastotaga 
bog‘liq 
bo‘lmasligi sharti quyid agicha: 
1). 
o
ю
C
1
R


; 2). ω
o >>
ω
(5.29) 
Bunda ω
o
va ω-mikrofon ishchi diapazonining pastki va yuqori 
chastotalari. 
(5.29) shartlarining bajarilishi xususiyatlarini ko‘rib chiqamiz. 
Birinchi shart chastota diapazonining pastki chegarasida bajarilishi 
qiyin. Agarda, pastki chegara chastotasi 
0
ю
С
R
1


deb olinsa, bu
 
chastotada sezgirlik o‘rta chastotalardagiga nisbatan 3 dB ga pasayadi. 
Mikrofonning sig‘imi S
0
kichik bo‘lganligi tufayli R
yu
juda katta bo‘ladi, 
Masalan, S
0
=100 pF va ƒ =50 Gs bo‘lganda, R
yu
= 30 mOm ga teng. R
yu
bunday katta qiymatga ega bo‘lishi mikrofonning xususiy shovqin 
sathining katta bo‘lishiga olib keladi. Ikkinchi shartning bajarilishi 
uchun tebranish tizimining xususiy rezonans chastotasi juda yuqori 
bo‘lishi talab etiladi. Qo‘zg‘aluvchan tizimning massasini kamaytirish 
maqsadida u, juda yupqa (20÷25 mkm) dyuraluminiy folgadan yoki 
yuqori polimerli organik plyonkadan tayyorlanib molekular tilla suvi 
purkaladi. Mikrofon xususiy rezonans chastotasini membranani tarang 
tortish hisobiga oshirish mumkin. Ammo, membrana yupqa (20 ÷ 25 

---

129 
mkm) bo‘lganligi tufayli birinchidan, uni tarangligi cheklangan. 
Ikkinchidai, membrana tarangligini oshishi uning egiluvchanligini 
susayishiga, o‘z navbatida bu mikrofon sezgirligini pasayishiga sababchi 
bo‘ladi. 
Bunday qarama - qarshilik kondensatorli mikrofon konstruksiyasida 
murosali hal etiladi. Talab etilayotgan kichik bukiluvchanlik havo 
hajmining qayishqoqligi hisobiga erishiladi. Odatda kondensatorli 
mikrofon hajmi berk bo‘ladi, ammo tashqi atmosfera bosimi tirqish d
 
ta’sir qilmaydi (shu jumladan mikrofon sezgirligiga ham), bu hajm 
tashqi muhit bilan qo‘zg‘almas elektrodda kapillyar kanallar ochish 
bilan tutashtiriladi. Shunday qilib, kondensatorli mikrofon hajmi bosimi 
tashqi atmosfera bosimi bilan muvozanatlashtiriladi. Kondensatorli 
mikrofonning kichik sezgirligi, yuqori xususiy shovqin sathiga to‘g‘ri 
kelmaydi. Sezgirlikni oshirish maqsadida qo‘zg‘almas elektrodda 
taroqsimon (5.24 – rasm) kesimlar 1 va kapillyar kanallar 2 ochiladi. 
Shu yo‘l bilan kondensator sig‘imini o‘zgartirmay membrana osti 
hajmini 10 martagacha oshirish mumkin, bu mikrofon sezgirligini 20 dB 
oshirish demakdir. 
Kondensatorli 
mikrofonlarning 
sifat 
parametrlari 
yaxshi, 
sezgirlikning chastota xarakteristikasi keng chastota diapazonida tekis. 
Ammo konstruksiyasi ancha murakkab va tannarxi esa qimmat. 
5.24-rasm. Mikrofon kapsuli qirqimi 
Yana bir kamchiligi, alohida ta’minot manbai kerakligida, shu bois 
qo‘llanilishi biroz cheklangan. Kondensatorli mikrofonlar bosim, bosim 
gradienti qabul qilgich va kombinatsiyalangan turlarida ishlab chiqiladi. 
Kondesatorli bosim gradienti qabul kilgich mikrofon konstruksiyasi 
5.25-rasmda ko‘rsatilgan. 

---

130 
5.25-rasm. Kondensatorli bosim gradienti qabul qilgich mikrofoni