Elektroakustika

bosim amplitudasi
(r
0
) 
deb ataladi, uning o‘lchov birligi Paskal (Pa). Ko‘p hollarda 
effektiv 
bosim (
r) deb ataluvchi o‘lchov birlik qo‘llaniladi va u bosim 
amplitudasi bilan quyidagicha bog‘liq: 
2
p
p
0

, Pa
(2.12) 

---

48 
2.5. Sinusoidal tebranishlar 
 
Tebranishlar jarayonini grafik usulida tasvirlash mumkin. Buning 
uchun abssissa o‘qi (gorizantal chiziq) bo‘yicha chapdan o‘ngga 
tebranishlar sodir bo‘layotgan vaqtni, ordinata o‘qi bo‘yicha esa 
(vertikal chiziq) har bir vaqt uchun tebranuvchi mayatnikning 
muvozanat holatidan og‘ish qiymatini (shar siljiyotgan yoy uzunligini) 
belgilaymiz. 2.4-rasmda AV chiziq mayatnikning muvozanat holatiga 
mos.
2.4- rasm. Oddiy sinusoidal tebranish 
Og‘ishlar shu chiziqdan yuqori va past tomon sari sodir bo‘ladi. 
Misol uchun tbranishlar chastotasi 1 sekundiga 100 marta yoki qabul 
qilingan belgilanish bo‘yicha 100 Gers tebranishni ko‘rib chiqamiz. 
Faraz qilaylik, vaqt t=0 teng bo‘lganda V nuqta tebranuvchi jismning 
harakatsiz (tinch) holatiga mos. Vaqtning keyingi onlarida jism tezlikni 
asta – sekin yo‘qotib G nuqtaga yetadi, va bu t = 1/4 davr vaqti, ya’ni 
0,0025s mos keladi. MG bo‘lak tebranish amplitudasi. So‘ng jism yana 
muvozanat holatiga (D) harakatlanadi va bu holatga sanoq boshlangan 
vaqtdan 
2
1
T = 0,005 s o‘tgandan so‘ng yetadi. Mulohazani shu yo‘sinda 
davom ettirib pastki maksimal og‘ish t = 3/4T = 0, 0075 s so‘ng 

---

49 
erishiladi. Jismning to‘liq tebranishi J nuqtaga yetganda tugaydi. 
Tabiiyki tebranishning boshlanishi jismning istalgan holatni, uning 
tugashi esa, og‘ish kattaligi, yo‘nalishi va harakat tezligi bo‘yicha 
birinchisiga aynan o‘xshash boshqa holatni hisoblash mumkin. 2.5-
rasmda keltirilgan egri chiziq shakli eng oddiy tebranish turiga mos 
bo‘lib 
sinusoida
deb ataladi. Sinusodani ordinata o‘qi bo‘yicha (2.5-
rasm) β=KOA burchak sinusini (KD chizig‘iga proporsional) ketma-ket 
ordinata o‘qi bo‘yicha K nuqtani strelka bo‘yicha bir tekis yo‘nalishi 
sharti bilan hosil qilish mumkin. 2.4 va 2.5–rasmlarni solishtirib shuni 
ko‘ramizki, 2.5-rasmda abssissa o‘qi bo‘yicha 2.4-rasmdagi t vaqtga 
proporsional β burchak qo‘yilgan.
β qiymat tebranishlar 
fazasi
deb ataladi.
2.5-rasm. Sinusoidal tebranish hosil bo‘lishiga oid 

---

50 
2.6-rasm. Sinusoidal tebranish hosil bo‘lishiga oid yana bir misol