Elektrik yuritma to’Ғrisida umumiy tushunchalar va uning rivojlanish tarixi

ELEKTRIK YURITMANING ISH REJIMLARI
Elektrik yuritma nagruzkasi, ko’pincha, o’zgaruvchan bo’ladi. Ammo u uzoq muddatli o’zgarmas yoki o’zgaruvchan nagruzkada hamda qisqa muddatli va takrorlanuvchi qisqa muddatli rejimlarda ham ishlaydi. 1- rasm, uzoq muddatli o’zgarmas nagruzka bilan ishlaydigan ish mashinasining nagruzka diagrammasi ko’rsatilgan. Bunday nagruzka rejimini, ko’pincha, veitilyator, nasos, transportyor kabi mexanizmlarda uchratish mumkin. Uzoq muddatli ish rejimida motor o’zining normal temperaturasigacha qiziy oladi, qisqa muddatli ish rejimiga tegishli nagruzka diagrammasi ko’rsatilgan. Bunda t₁ , ish vaqtida P quvvatga tanlangan motor o’zining normal temperaturasigacha qiziy olmaydi. Ammo elektr tarmog’idan ajratilgan motor temperaturasi t₂ davrda tashqi muhit temperaturasigacha soviy oladi.
Tashki muhit temperaturasi, odatda 35° ga teng deb qabul qilinadi. Qisqa muddatli ish rejimi ko’pchilik stanoklarning yordamchi mexanizmlari va shu kabilarda uchratiladi. Takrorlanuvchi qisqa muddatli ish rejimiga tegishli nagruzka diagrammasi ko’rsatilgan. Bunda P quvvatga tanlangan motor ish davrida o’zining normal temperaturasigacha qiziy olmaydi, t₂ da esa uning temperaturasi tashqi muhitnikigacha soviy olmaydi. Bunday ish rejimi, ko’pincha, kran va stanoklarda uchraydi.

1-rasm. Ish mashinasining: a — uzoq mudlatli; b — qisqa muddatli; v—takrorlanuvchi qisqa muddatli rejimlardagi nagruzka diagrammalari.

Motorning ish protsessida uni turli, ya’ni cho’yan korpusi, po’lat magnit sistemasi, mis chulg’amlari va izolyaqiyalovchi materialdan iborat qismlari har xil temperatura bilan qiziydi. Bunda motorning qizish protsessini hisoblash juda ham murakkab bo’ladi. Qizish protsessini osonrost hisoblash uchun turli qismlardan iborat bo’lgan motorni ekvivalent issiqlik sig’imiga ega bo’lgan bir xil materialdan iborat deb kabo’l qilinadi. Bo’nda motorning qizish protsessini issiqlik balansining quyidagi differenqial tenglamasi bilan ifodalash mumkin:
Qdt = A dt + Cd