Elektr zaryadlarning o’zaro ta’sir qonuni. Kulon qonuni. Nuqtaviy zaryad haqida tushuncha. Zaryadlarning xalqaro (si) va sgs birliklar sistemasidagi birliklari. Zaryadlarning chiziqiy, hajmiy va sirtiy zichliklari. Reja

                            Internet saytlari 
1.www.ziyonet.uz 
2.www.library.uz.
 
 
 

---

5-mavzu 
Mavzu: Elektrostatikaning umumiy masalasi. Puasson va Laplas 
tenglamalari. Elektrmaydonni tajribada o’rganish. Elektrolitik vanna usuli. 
                                           Mavzu   rejasi:
 
1
. Ostrogradskiy-Gauss teoremasini  differensial ko‘rinishi. Puasson tenglamasi. 
2
. Laplas tenglamasi va uning  qo‘llanilishiga  ayrim  misollar. 
3
. Elektr maydonni  eksperimental  o‘rganishning usullari. Elektrolitik vanna. 
1.
 
Ostrogradskiy-Gauss teoremasining differensial ko’rinishi . 
Har  qanday  zaryadni  cheksiz  ko‘p  sonli  nuqtaviy  zaryadlarning  yig‘indisi 
sifatida  tasavvur  qilish  mumkin.  Shu  sababli  Ostrogradskiy  –  Gauss  teoremasini 
har  qanday  shakldagi    va  o‘lchamdagi  zaryadlangan  jismlarga    tatbiq  etish 
mumkin.  Bu  teoremani  tariflash  uchun  elektr  siljish  yoki,boshqacha  aytganda, 
elektr    induksiya  degan  tushuncha  kiritamiz.Ostrogradskiy  –  Gauss  teoremasini 
ta‘riflash  uchun  elektr  siljish  yoki,  boshqacha  aytganda,  elektr  induksiya  degan 
yangi tushunchani kiritamiz. Ta‘rifga ko‘ra vakuum uchun elektr siljish quyidagiga 
teng: 
                                              D=
 
 
E                     (2.1) 
Yani  siljish  D    ga  teng  bo‘ladi.  D  vektorning  yo‘nalishi    E  maydonning 
yo‘nalishi  bilan  mos  keladi.  D-elektr  siljish    E-maydon  kuchlanganligi. 
Differensial    shaklini    keltirishimiz    uchun    teoremani    cheksiz  kichik  hajmga 
tadbiq qilish kerak. To‘g‘ri burchakli koordinatalar  sistemasi X,Y,Z ni kiritamiz 
va 
biror 
a(x,y,z) 
nuqtada 
elektr 
siljishni 
D(Dx,Dy,Dz) 
orqali 
belgilaymiz.Parallelepipedning  qirralari  orqali  oqimni  hisoblab ularni  qo‘shib  
butun sirt orqali  to‘liq  oqimni  olamiz: 
  
  
 
 
 
 
+
 
  
 
 
 
 
+
  
 
 
 
   
d
            
 (2.2) 
                                           N =∫ D n dS = q                (2.3) 

---

Bu yerda d
 
=dxdydz parallelepipedning hajmi. N -to‘la siljish oqimi. S -sirt.     
Agar  qaralayotgan  fazoda  hajm  bo‘yicha  ρ=ρ(x,y,z)  hajmiy      zichlikda  
taqsimlangan  zaryad mavjud bo‘lsa  zaryad  miqdori   ρd
 
 ga teng bo‘ladi.Buni (2) 
ga  muvofiq    parallelepiped  sirti  orqali    o‘tuvchi    to‘la    oqim    qiymatiga  tenglab  
quydagini   olamiz: 
  
 
 
 
+
  
 
 
 
+
  
 
 
 
=ρ            (2.4) 
Ostrogrodskiy-Gauss  teoremasini    differensial    shakli    ifodalovchi