Elektr zanjiri va uning elementlari

Parametrlari mujassamlangan chiziqli elektr zanjirlarini hisoblash.
Umuman olganda , elektr zanjir juda murakkab sistema bo’lib, unda bir nechta passiv elektr zanjirlari elektr manbalari bilan ma‘lum tartibda ulangan bo’lishi mumkin. Hozirda elektr zanjirlarini hisoblashni juda ko’p turlari mavjud. Shulardan ayrimlarini ko’rib chiqamiz
A) Ekvivalent sxemalar usuli.
Bu usulning mohiyati shundan iboratki, unda murakkab zanjirlardagi jarayonlar sodda sxemali zanjirlar yordamida o’rganiladi. O’rganilayotgan zanjirdagi qaysi bir xususiyat tekshirilayotgan bo’lsa, qabul qilayotgan zanjir uni to’la aks ettira olish kerak. Shuning uchun bu zanjir evivalent sxema deyiladi.
Masalan: zanjirni tekshirishda uning chiqish kuchlanishi aniqlanishi kerak bo’lsa ekvivalent deb qabul qilingan sodda sxemali zanjir ham xuddi shunday chiqish kuchlanishiga ega bo’lishi kerak. Buning uchun ikkala zanjir kirish manbaining bir xilligi ta‘minlangan bo’lishi kerak. Evivalent sxema tuzishning turli usullari mavjud.
Zanjirni o’zga ekvivalent zanjir bilan almashtirish.
Ekvivalent zanjir sifatida ko’pincha ekvivalent elementlar L_ekv, R_ekv, C_ekv larning ketma-ket ulanishidan tuzilgan zanjir olinadi. (3a-rasm). Bu elementlarning kattaligi tekshirilayotgan zanjir tenglamasi bilan ekvivalent zanjir tenglamasi koeffitsentlarini solishtirib aniqlanadi. Faraz qilaylik 3b-rasmda tasvirlangandek zanjir berilgan bo’lsin. Uni ekvivalent zanjir bilan almashtirish kerak. Buning uchun chiqish kuchlanishi zanjirning qaysi elementi orqali olinayotganini aniqlashtirish kerak.
U
C₂ sig’imdan yoki R₂ rezistordan olinmoqda deb qaralishi mumkin. Shunga ko’ra ekvivalent sxemalari ham turlicha bo’ladi. Misol uchun chiqish kuchlanishi R₂ rezistordan olinayotgan bo’lsin. Tekshirilayotgan zanjir uchun Krixgof tenglamasini tuzaylik.
(1)
Agar shartga ko’ra tenglamadagi I_C tok ifodasini yo’qotsak soddalashadi.
(2)
a-rasmning tenglamasi
bilan (2) ifodani soddalashtirib

ekanini aniqlaymiz. Ularni ketma-ket ulasak tekshirilayotgan zanjir uchun ekvivalent bo’lgan sodda sxema hosil bo’ladi (3v-rasm).