Elеktr yuritmаlаrning rivоjlаnish tаriхi

Elektr yuritmaning vazifalari va unga qo‘yiladigan

talablar
Elektr yuritma, ishlab chiqarish mashinasining ijro organiga mexanik energiyani keltirib berib, uning harakatini xosil qiladi. Shuning uchun, EYu ga qo‘yiladigan talablar IO larning harakat yo‘nalishi va uni ko‘rsatgichlarini o‘zgarishiga qo‘yiladigan talablardan kelib chiqadi.1.1 jadvalda hozirda mavjud bo‘lgan asosiy texnologik jarayonlar va ishlab chiqarish mashinalari to‘g‘risidagi ma’lumotlar
Elektr yuritmaga talablar va ular bajaradigan funksiyalarini aniqlash maqsadida ushbu misollarni ko‘rib chiqamiz. Ishchi mashina va mexanizmlarni ishlashi uchun ularning ijro organlariga yuritmadan mexanik energiya keltirilgan bo‘lishi kerak, shu hisobga esa ularning xarakati amalga oshiriladi. Ushbu xarakatning xarakteri turlicha bo‘lishi mumkin. Aylanma biryo‘nalishdagi (nasos yoki ventilyator parraklari, frezer dastgoxining frezasi) va reversiv (prokat stanining valigi, tokarlik dastgoxining shpindeli), ilgarilama bir yo‘nalishdagi (transporter tasmasi, konveyer zanjiri) va reversiv (randalash dastgoxining stoli, ko‘taruvchi mexanizmlar) shuningdek qaytalama ilgarilama (tebranish mexanizmlari, presslar). Ba’zida bu xarakatlar bir necha teksilikda amalga oshirilishi mumkin - radio teleskop antennasi, robot va monipulyatorning "qo‘li", ekskovator kovshi.
Ko‘pgina mashina va mexanmlar o‘zlarining ishlash mobaynida ijro organi xarakatining nafaqat yo‘nalishini, balki tezligini ham o‘zgartirishini talab qiladi. Shunday qilib, prokat stani valiklarining burchak tezligi, prokat qilinayotgan metall profiliga boliq ravishda turlicha bo‘lishi kerak. Shuningdek, metallarni qayta ishlovchi dastgoxning qirqish instrumenti yoki stolini keltirish tezligini, qayta ishlanayotgan detal materialining qattiqligi, uning tuzilishi va qirquvchi instrument chidamliligiga bog‘liq ravishda o‘zgartirilishi kerak bo‘ladi. Ko‘pchilik ko‘tarish - transport mashinalari - kranlar, liftlar, ko‘tarish kranlari - ijro organlarining aniq to‘xtatishini ta’minlash uchun, ularning tezligi oldindan kamaytirilgan bo‘lishi zarur.
Elektr yuritmaga, yana bir muxim talab, ijro organi xarakat tezligini berilgan aniqlikda ushlab turish bilan bog‘liqdir (metall qirquvchi dastgoxlar, sinovchi stendlar, prokat stanlari va boshqalar).
Yuritma tomonidan ta’minlanadigan va ijro organlarining xarakati xarakteriga qo‘yiladigan yuqorida ko‘rsatilgan talablar ‘am 1.1 jadvalning 3-ustunida berilgan.
EYu ijro organlari harakatini tapmin etish bilan birgalikda texnologik jarayonlar va operatsiyalarni avtomatlashtirishning turli vazifalarini xam bajaradi. Shuning uchun 1.1- jadvalning 4 ustunida, yuritma uchun tez-tez vujudga keladigan va xal qilinadigan, shu bilan birga keng tarqalgan vazifalari xam ko‘rsatilgan. Ushbu vazifalarning doirasi juda xilma xildir. Ularning ko‘pchiligi faqat avtomatlashtirilgan elektr yuritmani (unda elektronika, avtomatika, elektro- mexanika va elektr mashinasozlikning eng so‘nggi yutuqlaridan foydalanilgan ‘olda) qo‘llash orqali xal qilinishi mumkin.
Elektr yuritmaga qo‘yiladigan funksiyalardan yana bin, texnologik qurilmalarning ishlashda ximoya, blokirovka va signallashtirishni ta’minlashdir. Buning uchun, elektr yuritma tuzilmasiga, operatsiyalarni noto‘g‘ri ketma-ketligini yoki operatorning xato xarakatlarini oldini oluvchi va ijro organlarining xarakatini chegaralashni, mashina yoki mexanizmning, xalokatli xolatlarda to‘xtatishni amalga oshiruvchi mos ravishdagi elementlar va qurilmalar kiritiladi

2. 
   Elektr yuritmalarning tasnifi (klassifikatsiyasi)
   

Elektr yuritmalar asosan harakat ko‘rinishi va tezlikni boshqarish darajasi, elektr va mexanik uzatuvchi qurilmalarining turi, mexanik energiyani uzatish usuliga ko‘ra klassifikatsiya qilinadi.