Elektr yuritma asoslari” fanidan kurs loyihasini bajarish bo’yicha uslubiy ko’satmalar

4.2. Elektr yuritmani reostatli ishga tushirishdagi oʻtkinchi jarayonlarni hisoblash.
Elektr yuritmani ishga tushirishda aylanish tezligi, tok va moment vaqtga bogʻliq ravishda oʻzgaradi. ω = f(t), I = f(t), M=f(t) bogʻlanishlarni differentsial tenglamalarni yechib hosil qilish mumkin:

• 
  elektr yuritmani harakati tenglamasi
  

M = cJ; M = M_c + J(dω/dt);

• 
  yakor zanjirining turgunlik tenglamasi
  

U = cω + JR;

• 
  tezlik tenglamasi
  

ω_c = ω + T_m (dω/dt);

Bu tenglamalarni yechimi oʻtkinchi jarayondagi tezlik, tok va moment tenglamalarini beradi:

 ;
 ;


Bu erda,  - tezlik, tok va momentni turgʻun qiymatlari;

 - tezlik, tok va momentni boshlangʻich qiymatlari;
t – oʻtkinchi jarayon vaqti;
T_m - oʻtkinchi jarayonning vaqtining doimiysi.
Vaqtning elektromexanik doimiysi:

• 
  mustaqil qoʻzgʻatgichli dvigatel uchun:
  

T_M = (J∙ω₀)/ M_K = (J∙R_Σ)/ (кФ)² = (J∙R_Σ)/ c²

• 
  asinxron dvigatel uchun:
  

T_M = (J∙ω₀)/ M_K = (J∙ω₀∙S_H)/ M
Oʻtkinchi rejim vaqti har bir pogʻona uchun aniqlanadi
t_i = T_M ln [(M_K – M_ci) / (M_i – M_ci)]
Tabiiy xarakteristika boʻyicha yuritmani tezlanish vaqti
t_t = (3÷4) T_M
Tenglamalarni parametrlari ishga tushirish grafiklaridan olinadi(3.5,3.6, va AD uchun 3.10-rasmlar).
Vaqtning 0 dan t_i qiymatlari uchun M va ω lar hisoblanadi va oʻtkinchi jarayon grafiklari quriladi.

t, sek
M, Nm
ω, rad/sek

4.1-jadval.Oʻtkinchi jarayon grafigini qurish uchun jadval

4.1- rasm: Elektr yuritmani reostatli ishga tushirishdagi oʻtkinchi jarayon grafiklari.

Yuritmani toʻliq tushirish vaqti aniqlanadi:

t_it = t₁ + t₂ + t₃+…+ t_e

4.3. Elektr yuritmani tormozlashdagi oʻtkinchi jarayonlarni hisoblash.
Tormozlashda ham oʻtkinchi jarayon tenglamalari ishga tushirishdagidek boʻladi. Tenglamalarning parametrlari tormozlash grafiklaridan olinadi.

4.2- rasm: Elektr yuritmani tormozlashdagi oʻtkinchi jarayon grafiklari.

Tormozlashda hisoblashlar  dan  gacha (aktiv M_c),  dan  gacha bajariladi(reaktiv M_c).

Elektrodinamik tormozlashda oʻtkinchi jarayonlar quyidagi tenglamalar yordamida hisoblanadi
 ;
 .
Oʻtkinchi jarayon vaqti



5. Tanlangan dvigatelni tekshirish.
Tanlangan dvigatel qizishi va yuklanish qobiliyati boʻyicha tekshiriladi. Buning uchun yuritmani yuklanish diagrammasi va dvigatel momentini vaqtga bogʻlanish grafigi hisoblanadi va quriladi. Yuritmani turgʻun harakatida
M = M_c ; J(dω/dt) = 0
Ishga tushurish va tormozlashda dinamik momentlar paydo boʻladi. Ishga tushirishda dvigatel momenti quyidagicha aniqlanadi
M_i = M_c1 + J(dω/dt);
Bu erda, M_c1 – birinchi uchastkadagi statik moment qiymati;
J(dω/dt) – ishga tushirishdagi dinamik moment qiymati.
Tormozlashda dvigatel moment quyidagicha hisoblanadi
M_t = M_cn – J(dω/dt);
Bunda M_cn – oxirgi uchastkadagi statik moment qiymati, dω/dt hosila Δω/Δt bilan olmashtiriladi.
Qizish boʻyicha dvigatel quyidagi shartga asosan tekshiriladi
M_H ≥ M_e; τ_y ≤ τ_d
Bu yerda, τ_y – turgʻun qizish temperaturasi; τ_d – ruxsat etilgan qizish temperaturasi.
Yuklanish boʻyicha quyidagi shart bajarilishi kerak
M_max/M_H ≤ λ
Bunda, λ – dvigatelni yuklanish qobiliyati.
Agar yuqoridagi shartlar bajarilsa dvigatel toʻgʻri tanlangan hisoblanadi, aks holda kattaroq quvvatli dvigatel olinishi kerak.