Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Ўзбекистон Республикаси
Энергетика вазирлиги
ЭЛЕКТР ЭНЕрГЕТИКАда НАЗОРАТ инспекцияси
“ЎЗЭНЕРГОинспекция”
фарғона ҳудудий бўлими


ЭЛЕКТР УСКУНАЛАРИНИНГ
ТУЗИЛИШ ҚОИДАЛАРИ

Гулистон- 2020


Электр энергетикаси иқтисодиётнинг “мотори” бўлиб,
ижтимоий-иқтисодий ривожланишни, умуман ҳаётни
бу соҳасиз тасаввур этиб бўлмайди.


Ш.М.Мирзиёев
Қоидалар электр қурилмаларни лойиҳалаштириш, эксплуатация ва монтаж қилиш билан шуғулланувчи муҳандис-техник ходимлар учун мўлжалланган бўлиб, фақат Ўзбекистон Республикаси ҳудудида татбиқ этилади.
Мазкур Қоидалар рус тилида тасдиқланган ва Адлия вазирлигида техник ҳужжатларга тегишли деб топилган бўлиб, уларнинг ўзбек тилига таржимаси ахборот тусига эга.
Ноаниқлик келиб чиққанда норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг рус тилидаги матнига қаранг.


Мундарижа


I-бўлим. Умумий қоидалар 12


1.1-боб. Умумий қисм 12


Қўллаш доираси, тушунчалар 12
Электр қурилмаларнинг тузилиши бўйича умумий кўрсатмалар 13
Электр қурилмаларини энергетика тизимига улаш 15
Электр қурилмаларини эксплуатацияга топшириш 15


1.2-боб. Электр таъминоти ва электр тармоқлар 15


Қўллаш доираси, тушунчалар 15
Умумий талаблар 16
Электр қабул қилгичларнинг тоифалари ва электр таъминотининг ишончлилигини таъминлаш 16
Кучланишнинг даражалари ва бошқариш,реактив қувват компенсацияси 17

1.3-боб. Ўтказгичларни қизиш, токнинг иқтисодий зичлиги ва тожланиш шартлари бўйича танлаш 17

Қўллаш доираси 17
Ўтказгичлар кесим юзасини қизиш бўйича танлаш 17
Резина ёки пластмасса изоляцияли симлар, шнурлар ва кабеллар учун узоқ муддат рухсат этилган токлар 18
Шимдирилган қоғоз изоляцияли кабеллар учун узоқ муддат рухсат этилган токлар 18
Изоляцияланмаган сим ва шиналар учун узоқ муддат рухсат этилган токлар 19
Ўтказгичларнинг кесим юзасини токнинг иқтисодий зичлиги бўйича танлаш 19
Симларни тожланиш ва радиоҳалақитлар шартлари бўйича текшириш 20

1.4-боб. Электр аппаратлар ва ўтказгичларни қисқа туташув шартлари бўйича танлаш 21

Қўллаш доираси 21
Умумий талаблар 21
Аппаратлар ва ўтказгичларни танлаш учун қисқа туташув токларини аниқлаш 22
Ўтказгичларни ва изоляторларни танлаш, кўтариб турувчи конструкцияларни
қисқа туташув токларининг динамик таъсири шартлари бўйича текшириш 22
Ўтказгичларни қисқа туташувда қизиши шартлари бўйича танлаш 23
Аппаратларни коммутацион қобилияти бўйича танлаш 23

1.5-боб. Электр энергиясини ҳисобга олиш 24

Қўллаш доираси, тушунчалар 24
Умумий талаблар 24
Электр энергиясини ҳисобга олиш воситаларини ўрнатиш пунктлари 24
Электр энергиясини ҳисобга олишнинг ҳисоб-китоб амалга ошириладиган
ҳисобга олиш асбобларига ва аппаратлар комплексларига талаблари 26
Ўлчов трансформаторларини қўллаб ҳисобга олиш 26
Ҳисобга олиш асбобларини ўрнатиш ва уларга электр симлар 27
Техник ҳисобга олиш 28

1.6.-боб. Электр катталикларни ўлчаш 28

Қўллаш доираси 28
Умумий талаблар 28
Токни ўлчаш 29
Кучланишни ўлчаш 29
Изоляцияни назорати 29
Қувватни ўлчаш 30
Частотани ўлчаш 30
Синхронлаштиришдаги ўлчашлар 30
Авария режимларида электр катталикларни қайд этиш 30

1.7-боб. Ерга улаш ва электр ҳавфсизликнинг химоя чоралари 31

Қўллаш доираси, тушунчалар 31
Умумий талаблар 32
Ерга уланиши ёки ноль симига уланиши лозим бўлган қисмлар 33
Нейтрали ерга эффектив уланган электр тармоқнинг
кучланиши 1000 В дан юқори бўлган электр қурилмалари 34
Нейтрали изоляцияланган тармоқнинг кучланиши 1000 В дан юқори электр қурилмалари 36
Нейтрали ерга тўғридан-тўғри уланган кучланиши 1000 В гача электр қурилмалар 36
Нейтрали изоляцияланган кучланиши 1000 В гача электр қурилмалар 37
Ернинг солиштирма қаршилиги катта бўлган туманлардаги электр қурилмалар 37
Ерга улагичлар 38
Ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичлар 38
Ерга уловчи ва ноль химоя ўтказгичларни улашлар ва бириктиришлар 40
Кўчма электр қабул қилгичлар 40
Кўчиб юрувчи электр қурилмалар 41

1.8-боб. Қабул қилиш-топшириш синовларининг меъёрлари 42

Умумий қоидалар 42
Синхрон генераторлар ва компенсаторлар 43
Ўзгармас ток машиналари 45
Ўзгарувчан ток электр двигателлари 45
Куч трансформаторлари, автотрансформаторлар,мойли реакторлар
ва ерга уловчи ёй сўндирувчи реакторлар (ёй сўндирувчи ғалтаклар) 46
Ўлчов трансформаторлари 47
Мойли ўчиргичлар 48
Ҳаволи ўчиргичлар 49
Элегазли ўчиргичлар 50
Вакуумли ўчиргичлар 51
Юклама ўчиргичлари 51
Ажратгичлар, бўлгичлар ва қисқа туташтиргичлар 52
Ички ва ташқи ўрнатиладиган комплект тақсимловчи қурилмалар (КТҚ ВА ТКТҚ) 52
Ҳавода совийдиган экранланган комплект ток ўтказгичлар ва шиналиўтказгичлар 53
Йиғма ва уловчи шиналар 53
Токни чекловчи қуруқ реакторлар 54
Саноат мақсадлари учун статик ўзгартиргичлар 54
Қоғоз-мойли конденсаторлар 55
Вентилли разрядлагичлар 55
Қувурли разрядлагичлар 55
Кучланиши 1000 В дан юқори бўлган сақлагичлар 55
Киритгичлар ва ўтиш изоляторлари 56
Осма ва таянч чинни изоляторлар 56
Трансформатор мойи 57
Электр аппаратлар, иккиламчи занжирлар ва кучланиши 1000 В гача бўлган электр симлар 57
Аккумулятор батареялари 57
Ерга улаш қурилмалари 58
Куч кабель линиялари 58
Кучланиши 1000 В дан юқори электр узатиш ҳаво линиялари 59

1-илова 60

2-илова 76

3-илова 77

4-илова 78