Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Захирадаги манбани ва жихозларни автоматик улаш (ЗАУ)
3.3.30. ЗАУ ускуналари, ишчи манбани узилиши истеъмолчилар электр ускуналарини токсизланишига сабаб бўлганда
истеъмолчиларни электр энергия таъминоти айта тиклаш кўзда тутилиши лозим. ЗАУ ускуналари, ишчи жихозларнинг узилиши
қ
технологик жараёнларни бузилишига олиб келиши мумкин бўлганда захирадаги жихозларни автоматик тарзда улаши кўзда
тутилиши керак.
ЗАУ ускуналарининг ўлланилиши, реле имоясини соддалаштирилишига, Т токининг пасайишига амда айланма
қ
ҳ
Қ
ҳ
тармо лари радиал – секцияли ва аказоларга алмаштирилиши исобига аппаратуралари арзонлашишига сабаб бўлса, кўзда
қ
ҳ
ҳ
тутилиши тавсия этилади.
ЗАУ ускуналари, трансформаторларда, линияларда, секциялардаги ва шиналарни бирлаштирувчи узгичларда,
электродвигателларда ўрнатилиши мумкин.
3.3.31. Одатда ЗАУ ускуналари, шиналар электр энергияси билан таъминланаётган элементларда турли сабаблар туфайли,
жумладан ушбу шиналардаги Тларда (шиналарда А У бўлмаганда, бундан таш ари 3.3.42. га аранг) ишлаб кетишини (таъсир
Қ
Қ
қ
қ
этишини) таъминланиши керак.
3.3.32. Одатда ЗАУ ускуналари ишчи манбанинг узгичи узилиб олганда еч андай ўшимча сабр ва тисиз захирадаги
қ
ҳ
қ
қ
қ
таъминот манбаининг узгичини улаши лозим (яъни 3.3.41. га аранг). Бундай олларда ускунани бир каррали ишлаши,
қ
ҳ
таъминланиши керак.
3.3.33. Таъминланаётган элемент, ишчи манба томонидан кучланишни йў олиши туфайли, токсизланиб олганда, амда
қ
қ
ҳ
абул илиш томонидаги узгич узилиб олганда (масалан, абул илиш томонидан ишчи элементнинг реле имояси фа ат
қ
қ
қ
қ
қ
ҳ
қ
узгичнинг узилишига таъсир кўрсатганда) ЗАУ схемасида 3.3.32 даги кўрсатмаларга ўшимча равишда кучланишни улаб
қ
юбориш бўлаги ( исми, ускунаси) кўзда тутилган бўлиши керак. Кўрсатилаган улаб юбориш бўлаги ( исми, ускунаси),
қ
қ
таъминланаётган элементда кучланиш йў олган ва захирадаги таъминот манбаи томонида кучланиш бўлган та дирда, сабр
қ
қ
ва ти билан таъминлаш томонидаги ишчи таъминот манбаи узгичини узилишига таъсир кўрсатиши керак. Агар ишчи ва захира
қ
элементи битта манбага эга бўлган та дирда кучланишни улаб юбориш исми ЗАУ да кўзда тутилмаган бўлиши керак.
қ
қ
3.3.34. Кичик масофали линиялар амда трансформаторлар учун ЗАУ тезлаштириш ма садида реле имоясини на фа ат
ҳ
қ
ҳ
қ
таъминлаш томонидаги узгични узиб ўйишига таъсир этадиган илиб балки, абул илиш томонидаги узгичга ам таъсир
қ
қ
қ
қ
ҳ
этадиган илиб бажарилиши ма садга мувофи исобланади. Шу ма садда энг маъсулиятли олларда (масалан,
қ
қ
қ ҳ
қ
ҳ
электростанциялапрни ўз э тиёжлари учун) узгич андайдир сабабларга кўра узилиб олган та дирда тезлик билан абул
ҳ
қ
қ
қ
қ
илиш томонидаги блокировка занжиридаги узгич ам узилиши керак бўлади.
қ
ҳ
3.3.35. Ишчи манба кучланишини йў олишига таъсир кўрсатувчи ЗАУ ни ишга тушириш исмининг энг кам (минимал)
қ
қ
элементлари кучланиши, узо даги Т туфайли кучланишни камайишидан ва электродвигателлари ўз-ўзидан ишлаб кетиш
қ
Қ
олатига арши ўрнатилган бўлиши керак. 
ҳ
қ
АЗУ ишга тушириш органининг захира манба шиналаридаги назорат элементини ишлаб кетиш кучланиши имконият борича
электродвигателни ўз-ўзидан ишлаб кетиш шароитдан келиб чи
ан олда белгиланиши керак. ЗАУ ишга тушириш органини
ққ
ҳ
таъсир ва ти таш и Тларни узилиш ва тидан катта бўлиши керак, чунки кучланишнинг пасайиши ишга тушириш органи
қ
қ Қ
қ
минимал кучланиш элементини ишлаб кетишига сабаб бўлиши мумкин, чунки таъминланиш томонидаги А У таъсир ва тидан
Қ
қ
196

---

каттадир. З Уни ишга тушириш органининг ( исмининг) минимал кучланиш элементи одатда кучланиш трансформаторини паст
Қ
қ
ёки ю ори кучланиш томонидаги са лагичлардан бирортаси куйиб кетганда уни ёл ондан ишлаб кетишини олдини оладиган
қ
қ
ғ
илиб бажарилади; паст кучланиш чўл ами автоматик узгич билан имояланганда ишга тушириш органи таъсир этиши
қ
ғ
ҳ
блокировкаланиши керак.
6-10 кВли та симланиш тармо ларида ЗА У бажариламётганда махсус кучланишлар трансформатори ўрнатилиши талаб
қ
қ
Қ
илинса ушбу талабларини исобга олмаслик ам мумкин.
қ
ҳ
ҳ
3.3.36. Агар кучланиш бўйича З Удан фойдаланганда, унинг таъсир этиш ва ти аддан таш ари катта бўлиши мумкин
Қ
қ
ҳ
қ
(масалан, юкламалар ичида синхрон электродвигателларнинг улуши кўп бўлганда) ишга тушириш кучланиш органига ўшимча
қ
равишда бош а турдаги ишга тушириш органларини ўллаш тавсия этилади (масалан, токни йў олишини, частотани
қ
қ
қ
пасайишини, увват йўналишини ва оказо сезувчи).
қ
ҳ
Ишчи манба томонидан частота белгиланган ийматигага амда захирадаги манба томонида, частота бўйича ишга тушириш
қ
ҳ
органи ишчи манба органи узгичининг сабр ва ти билан узилиш керак.
қ
Технология бўйича лозим бўлганда захирадаги жи озлар ишга туширишини автоматик уловчи урилмалари турли махсус
ҳ
қ
датчиклар (босим, сатх в. .з) ор али бажарилиши мумкин.
ҳ
қ
3.3.37. Электр станциялари ўз э тиёж таъминот манбаларини З У урилмаларини схемалари узиб ўйилаётган ишчи
ҳ
Қ қ
қ
манбаларидан бирортасини ўрнига захирадаги манба улангандан сўнг, олган ишчи манбалар узиб ўйилганда ам таъсир
қ
қ
ҳ
кўрсатиш имкониятига эга бўлиши керак.
3.3.38. З У урилмаларини бажаришда, захира таъминот манбаини ўта юкланиш шароитларини, электродвигателларни ўз-
Қ қ
ўзидан ишга тушиб кетишини амда аддан таш ари ўта юкланиш бўлган та дирда ёки ўз-ўзидан ишга тушиб кетиш
ҳ
ҳ
қ
қ
таъминланган та дирда, (масалан, номаъсулиятли айрим олларда эса бир анча маъсулиятли двигателлар узиб ўйилганда;
қ
ҳ
қ
қ
маъсулиятлар учун А У ўлланиши тавсия этилади) текшириб кўриш лозим.
Қ қ
3.3.39. З У бажарилганда унинг таъсири, А У урилмалари билан узиб ўйилган ускуналар учун мумкин эмаслиги
Қ
Қ қ
қ
исобга олиниши лозим. Шу ма садда махсус тадбирилар кўзда тутилиши керак (масалан, частота бўйича блокировкалаш);
ҳ
қ
айрим олларда эса кўрсатиб ўтилган тадбирларни бажариш имконияти йў лиги махсус асослаб берилган та дирда З У кўзда
ҳ
қ
қ
Қ
тутилмаса ам бўлади.
ҳ
Таъминланган та дирда, (масалан, номаъсулиятли айрим олларда эса бир анча маъсулиятли двигателлар узиб
қ
ҳ
қ
ўйилганда; маъсулиятлар учун А У ўлланиши тавсия этилади) текшириб кўриш лозим.
қ
Қ қ
3.3.40. З У урилмалари таъсирида Т узгичини улаб ўйиш имкони бўлган та дирда, одатда, ушбу узгични тезкор
Қ қ
Қ
қ
қ
имояси кўзда тутилган бўлиши керак (3.3.4. га аранг).
ҳ
қ
Бундай олларда тезкор имоя занжири бўйича токни кескин ошиб кетиши исобга, захирадаги манбани узилиб олишини
ҳ
ҳ
ҳ
қ
олдини олувчи чора-тадбирлар ўлланиши керак.
қ
Ушбу ма садда электр станцияларининг ўз э тиёж захира манбалари узгичларида тезкор имоя фа ат уни са ланиб туриш
қ
ҳ
ҳ
қ
қ
ва ти 1
қ

1,2 с дан ошмаган та дирдагини кўзда тутилади; бундай олларда тезкор занжирга 0,5 с.дан кўп бўлмаган са ланиб
қ
ҳ
қ
туриш ва ти киритилиши лозим. олган электр ускуналари учун эса са ланиб туриш ва тининг иймати маълум шарт-
қ
Қ
қ
қ
қ
шароитлардан келиб чи иб абул илинади.
қ
қ
қ
3.3.41. уйидаги олларда, агар З У таъсири натижасида синхрон компенсаторларни ёки синхрон двигателларни
Қ
ҳ
Қ
носинхрон уланиш мумкин бўлиб олса ва бунга йўл ўйилиши мумкин бўлмаган олларда, амда ушбу машиналардан
қ
қ
ҳ
ҳ
шикастланаган жойларни ўшимча таъминлаш имконияти бўлмаса, таъминлаш йў олганда синхрон машиналарни автоматик
қ
қ
тарзда узиб ўйилиши ёки МАС (майдон автоматик сўндириш) ни узиб ўйиб, кейинчалик автоматик улаш билан ёки
қ
қ
мувафа
иятли З У натижасида кучланиш айта тиклангандан кейин ресинхронизация ёрдамида асинхрон режимга ўтказилади.
ққ
Қ
қ
З У дан захирадаги манбани уланиб олишини олдини олиш ма садида синхрон машинани узиб ўйишдан олдин суст
Қ
қ
қ
қ
З У ўллаш мумкин. Агар бундай ол олган истеъмолчилар учун мумкин бўлмаса, махсус асослаб З Уни ишга тушириш
Қ қ
ҳ
қ
Қ
органидан синхрон электр двигателлари бўлган, юкланган ишчи манба шиналарини бирлаштирувчи линияни узиб ўйишга
қ
рухсат этилади.
Синхрон компенсаторлари ёки синхрон электродвигателлари бўлган подстанциялар учун З У таъсири натижасида АУРни
Қ
нотў ри ишлаб кетишини олдини олувчи чора тадбирлар кўрилиши керак (3.3.79 га аранг).
ғ
қ
3.3.42. Мавхум захирали Тда захирадаги таъминот манбаини улашини олдини олиш, ўта юкланишни ўз-ўзидан ишга
Қ
тушиб кетишини бартараф этиш, амда авариядан сўнгра электр ускуналарни меъёрдаги схемаларини оддий воситалар билан
ҳ
тиклаш ма садида З У амда А У урилмаларини биргаликда ўллаш тавсия этилади. З У урилмалари ишчи манбаини
қ
Қ ҳ
Қ қ
қ
Қ қ
ички шикастланишларида, А У эса олган барча шикастланишларда таъсир этиши керак.
Қ
қ
Одатда З У ва А У урилмалари муваффа иятли таъсир этганда сўнг схемани авариядан олдинги (шикастланишдан
Қ
Қ қ
қ
олдинги) олати тўли олда автоматик айта тикланиш имконияти бўлади (масалан, электр бирлаштиришлар схемалари
ҳ
қ ҳ
қ
соддалаштирилган нимстанциялар учун – таъминловчи линиядаги муваффа иятли А У дан кейин секцияни узгичларни паст
қ
Қ
кучланиш томонида З У таъсири натижасида уланган узгични улашда).
Қ