Электр таъминоти ва электр тармоšлари

Айланадиган электр машиналарини яшин ўта кучланишидан имоя илиш 
ҳ
қ
(Защита вращающихся электрических машин от грозовых перенапряжений)
4.2.153. Мeталл ва тeмир-бeтон таянчли аво линиялари уввати 50 МВт (50 МВА) гача бўлган гeнeраторлар (синxрон
ҳ
қ
компeнсаторлар) га уланиши мумкин.
Ё оч таянчли ВЛ уввати 25 МВт (25 МВА) гача бўлган гeнeраторлар (синxрон компeнсаторлар) га уланишига рухсат
ғ
қ
этилади.
уввати 50 МВт (50 МВА) дан орти бўлган гeнeраторлар (синxрон компeнсаторлар) ни ВЛ га улаш, фа ат ажратувчи
Қ
қ
қ
(разделительный) трансформатор ёрдамида бажаришга рухсат этилади
4.2.154. ВЛ га уланган гeнeраторлар ва синxрон компeнсаторлар, шунингдeк, уввати 3 МВт дан орти электр
қ
қ
двигателларни имоя илиш, “Кучланиши 3,8 дан 600 кВгача бўлган ўзгарувчан ток вентил разрядлагичлари. Умумий техник
ҳ
қ
талаблар” давлат стандартига мувофи I-гуру га тегишли ва хар бир фаза учун си ими 0,5 мкФ бўлган вентил
қ
ҳ
ғ
разрядлагичлари ўлланилиши кeрак. Бундан таш ари ВЛ ни электр станция (ПС)га я инлашиш участкасининг яшинга
қ
қ
қ
чидамлилиги камида 50 кА бўлиши кeрак. Вентил разрядлагичлар уйидагиларни имоя илиш учун ушбу жойларга
қ
ҳ
қ
ўрнатилади: уввати 15
қ
МВт (15 МВА) дан орти бўлган гeнeраторлар (синxрон компeнсатор)да - ар бир уланган жойида;
қ
ҳ
15 МВт (15 МВА) ва ундан кам - гeнeратор кучланишидаги шиналари (шиналар секцияси)да; уввати 3 МВт дан орти
қ
қ
электр двигатeллар-РУ шиналарида.
уввати 20 МВт (20 МВА) ва ундан орти , ўрамлари изоляцияга эга бўлмаган (пўлат чўл амли машиналар) ва нейтрали
Қ
қ
ғ
чи арилган гeнeраторларни (синxрон компeнсаторларни) имоя илишда, хар бир фазага 0,5 мкФ си имларни ўрнига
қ
ҳ
қ
ғ
гeнeратор (синxрон компeнсатор)нинг нeйтралига машинанинг номинал кучланишига мос кучланишли вeнтил
разрядлагичлар ўрнатилиши мумкин. Гeнeратор (синxрон компeнсатор) ларига уланган узунлиги 100 м гача бўлган кабeл
участкаларининг уланишдаги умумий си ими хар бир фазага 0,5 мкФ ёки ундан кўп бўлса, имоя си имларини ўрнатиш
ғ
ҳ
ғ
талаб илинмайди.
қ
4.2.155. Агар айланадиган машиналар ва ВЛ электр станцияси ёки ПСнинг умумий шиналарига уланган бўлса, ушбу
ВЛнинг я инлашув учусткалари уйидаги талабларга мувофи яшин таъсиридан имояланган бўлиши кeрак:
қ
қ
қ
ҳ
1. Тeмир-бeтон таянчли ВЛларнинг я инлашиш учаскасини камида 300 м исми трос билан имояланган бўлиши
қ
қ
ҳ
кeрак; я инлашиш бошида комплект найсимон разрядлагичлар ўрнатилган бўлиши кeрак (4.2.20-расм, а).
қ
 
Трос билан
имояланган ВЛ я инлашувида, т
ҳ
қ
аянч устунидан ё оч бўйлаб изоляторлар шодаси махкамланган ну тагача камида 1 м
ғ
қ
бўлган ё оч траверсларга эга бўлиши керак.
ғ
ВЛдаги симлар, 35 кВ кучланиш синфига мос кeладиган изоляторлар шодаси
(изоляторларда) осиб ўйилиши кeрак. Найсимон разрядлагичларнинг ерлагич аршилиги 5 Ом дан, тросли таянчларнинг
қ
қ
ерлагич аршилиги 10 Ом дан ошмаслиги керак.
қ
Я инлашиш участкасининг бошида найсимон разрядлагичлар ўрнига, “Кучланиши 3,8
қ
дан 600 кВгача бўлган
ўзгарувчан ток вентил разрядлагичлари. Умумий техник талаблар” давлат стандартига мувофи I
қ
V-гуру га тегишли вентиль
ҳ
разрядлагичлар ўрнатилиши мумкин. Бунда разрядлагичлар ерлагич аршилиги 3 Ом дан ошмаслиги керак.
қ
Ё оч танячли ВЛда, тeмир-бeтон танячли ВЛ ишлатиладиган имоя воситаларига ўшимча равишда, линия томондаги
ғ
ҳ
қ
троснинг я инлашиш участкасидан 150 м масофада найсимон разрядлагичлар ўрнатилиши керак. Бунда разрядлагичлар
қ
ерлагич аршилиги 5 Ом дан ошмаслиги керак.
қ
2. Узунлиги 0,5 км гача бўлган абель ўшимчалари ёрдамида электр станциялари ва ПСга уланган ВЛларда
қ
қ
я инлашиш участкасини имоя илиш удди кабeл ўшимчаларсиз ВЛ талаблари билан бир xил тарзда амалга оширилиши
қ
ҳ
қ
ҳ
қ
кeрак (ушбу банднинг 1-бандига аранг) ва ўшимча равишда кабелни ВЛга уланиш жойида “Кучланиши 3,8 дан 600 кВгача
қ
қ
бўлган ўзгарувчан ток вентил разрядлагичлари. Умумий техник талаблар” давлат стандартига мувофи I
қ
V-гуру га тегишли
ҳ
комплект вентиль разрядлагичлар ўрнатилиши лозим. Разрядлагичлар энг ис а йўл билан кабелнинг зир ига, мeталл
қ қ
ҳ
оби ига ва ерлагичга уланган бўлиши кeрак. Бунда разрядлагичлар ерлагич аршилиги 5 Ом дан ошмаслиги керак.
қ
ғ
қ
3. Агар ВЛ я инлашишининг камида 300 м исми тў ридан-тў ри яшин уришидан бинолар, дараxтлар ёки бош а
қ
қ
ғ
ғ
қ
баланд нарсалар билан имояланган бўлса, ВЛ я инлашишида трос илиниши талаб этилмайди.
ҳ
қ
Бунда химояланган ВЛ
участкасининг линия томонида “Кучланиши 3,8 дан 600 кВгача бўлган ўзгарувчан ток вентил разрядлагичлари. Умумий
техник талаблар” давлат стандартига мувофи I
қ
V-гуру га тегишли комплект вентиль разрядлагичлар ўрнатилиши лозим.
ҳ
Бунда разрядлагичлар ерлагич аршилиги 3 Ом дан ошмаслиги керак.
қ
4. ВЛ га уланишда рeактори мавжуд бўлса 100 -150 м узунликдаги ВЛнинг я инлашиш участкаси тў ридан-тў ри яшин
қ
ғ
ғ
уришидан тросли яшин айтаргич ёрдамида имояланган бўлиши кeрак (4.2.20-расм, б). Тросли яшин айтаргич билан
қ
ҳ
қ
имояланган я инлашиш участкасининг бошида комплект найсимон разрядлагичлар хамда реакторда “Кучланиши 3,8 дан
ҳ
қ
600 кВгача бўлган ўзгарувчан ток вентил разрядлагичлари. Умумий техник талаблар” давлат стандартига мувофи IV-гуру га
қ
ҳ
тегишли комплект вентиль разрядлагичлар ўрнатилиши лозим. Бунда найсимон разрядлагичлар ерлагич аршилиги 10 Ом
қ
дан ошмаслиги керак.
5. Айланадиган машинали РУ шиналарига ВЛни рeактор ва узунлиги 50 м дан орти кабел ўшимчалари ёрдамида
қ
қ
уланганда, ВЛ нинг я инлашиш участкасини тў ридан-тў ри яшин уришидан имоя илиш талаб илинмайди. ВЛни
қ
ғ
ғ
ҳ
қ
қ
кабелга уланган жойида ерлагич аршилиги 5 Ом дан ошмайдиган комплект найсимон разрядлагичлар хамда реактор
қ
олдидан “Кучланиши 3,8 дан 600 кВгача бўлган ўзгарувчан ток вентил разрядлагичлари. Умумий техник талаблар” давлат
стандартига мувофи IV-гуру га тегишли комплект вентиль разрядлагичлар ўрнатилиши лозим. 
қ
ҳ
6. я инлашиш участкасининг камида 0,5 км исми ерлагич аршилиги 5 Ом дан кўп бўлмаган темир-бетон ёки металл
қ
қ
қ
таянчларда бажарилган бўлганда, уввати 3 МВт (МВА) дан кам бўлган айланувчи машиналарга эга электр стансиялари (ПС)
қ
шиналарига уланган ВЛ ларда, электр станцияси (ПС) дан 150 м масофада “Кучланиши 3,8 дан 600 кВгача бўлган ўзгарувчан
ток вентил разрядлагичлари. Умумий техник талаблар” давлат стандартига мувофи IV-гуру га тегишли комплект вентиль
қ
ҳ
разрядлагичлари ўрнатилиши лозим. Бунда найсимон разрядлагичлар ерлагич аршилиги 3 Ом дан ошмаслиги керак.
қ
Бунда ВЛ я инлашишини трос билан химоялаш талаб этилмайди.
қ
240

---

4.2.156. Гeнeраторлар (синxрон компeнсаторлар) билан трансформаторларни улаш учун очи ток ўтказгичлар (очи
қ
қ
шиналар мости ва осма эгилувчан ток ўтказгичлар) ёрдамида бажарилган бўлса, ток ўтказгичлар яшин айтаргичлар ва
қ
электр стансиялари (ПС) имоя илиш зоналарига киритилиши кeрак. Яшин айтаргичларни электр станцияси (ПС)нинг
ҳ
қ
қ
ерлагич урилмасига улаш жойи, ток ўтказгичларнинг ерланган элементлари уланган жойдан узо ро да, ерлагич полосалари
қ
қ қ
бўйлаб 20 м дан кам бўмаган масофада бўлиши кeрак.
Агар очи ток ўтказгичлари ОРУнинг яшин айтариш имоя зоналарига киритилмаган бўлса, у олда улар тў ридан-
қ
қ
ҳ
ҳ
ғ
тў ри яшин уришидан ало ида ўрнатилган яшин айтаргичлар билан ёки ало ида таянчларга ўрнатилган ва имоя бурчаги
ғ
ҳ
қ
ҳ
ҳ
20
0
дан орти бўлмаган имоя трослари билан имояланиши лозим. Ало ида ўрнатилган яшин айтаргичлар ва тросларни
қ
ҳ
ҳ
ҳ
қ
ерланиши, ток ўтказгич танячлари ерлагич урилмалари билан уланмаган ажратилган (обособленный) ерлагичлар билан
қ
бажарилиши керак ёки ток ўтказгичларнинг ерланган элементлари уланган жойдан узо ро да, 20 м дан кам бўмаган
қ қ
масофада РУнинг ерлагич урилмаларига улаш ор али бажарилади.
қ
қ
Ало ида ўрнатилган яшин айтаргичлар (тросли таянчлар)дан ток ўтказувчи исмларгача ёки ток ўтказгияларнинг
ҳ
қ
қ
ерланган элементларигача бўлган аводаги масофа камида 5 м бўлиши кeрак. Ажратилган ерлагичдан ва яшин
ҳ
айтаргичнинг eр остидаги исмидан ерлагичгача ва ток ўтказгичнинг ер остидаги исмигача бўлган масофа камида 5
қ
қ
қ
м
бўлиши кeрак.
4.2.20-расм. Айланадиган машиналарни яшин ўта кучланишларидан имоя илиш с
ҳ
қ
xeмалари
4.2.157. Агар саноат корxонасининг ПС, уввати 120 МВт гача бўлган гeнeраторларга эга бўлган ТЭЦ гeнeраторининг
қ
кучланишига тенг бўлган кучланишдаги РУга очи ток ўтказгичлари ёрдамида уланган бўлса, у олда ток ўтказгичларни
қ
ҳ
тў ридан-тў ри яшин уришидан имоя илиш ушбу оидаларнинг 4.2.156-бандида кўрсатилган, РУ яшин айтаргичлари
ғ
ғ
ҳ
қ
қ
қ
имоя зонасига кирмаган олдаги каби амалга оширилиши кeрак.
ҳ
ҳ
Гeнeратор кучланишли РУга рeактор ор али уланганда, рeактордан олдин IV гуру га тегишли комплект вентиль
қ
ҳ
разрядлагичлар ўрнатилган бўлиши кeрак.
Генераторларни ток ўтказгич бўйлаб аракатланадиган яшин ўта кучланиш тўл инларидан ва индуктив ўта
ҳ
қ
кучланишлардан имоя илиш, “Кучланиши 3,8 дан 600 кВгача бўлган ўзгарувчан ток вентил разрядлагичлари. Умумий
ҳ
қ
техник талаблар” давлат стандартига мувофи I-гуру га тегишли вентиль разрядлагичлари ва уйидаги си имдаги
қ
ҳ
қ
ғ
конденсаторлар ўрнатилиши лозим. Бунда генератор номинал кучланишидаги учта фаза бўйича конденсаторлар си ими
ғ
камида уйидагича бўлиши керак: 6 кВда 0,8 мкФ, 10 кВда 0,5 мкФ, 13.8-20 кВда 0,4 мкФ.
қ
Агар гeнeраторлар ва шинадаги кабeл тармо ининг умумий си ими талаб этилган ийматга эга бўлса имоя
ғ
ғ
қ
ҳ
конденсаторларини ўрнатиш талаб этилмайди. Бундай холда кабeл тармо ининг си имини ани лашда унинг 750 м гача
ғ
ғ
қ
бўлган узунликдаги кабeл участкалари исобга олинади.
ҳ
4.2.21-расм. уввати
Қ
3 МВт гача бўлган электр двигателларини имоя илиш сxeмалари:
ҳ
қ
ё оч
ғ
таянчли ВЛ ларнинг я инлаш
қ
иш участкаларида
241

---

4.2.158. Ишончли заxирага эга бўлган уввати 3 МВт гача электр двигателларига ВЛни улашга, я инлашиш
қ
қ
участкаларида яшинни тў ридан-тў ри урушидан имояланмаганда рухсат этилади. Бундай холда ПС шинасидан 150 ва 250
ғ
ғ
ҳ
м масофада икки комплект найсимон разрядлагичларни ўрнатилиши талаб этилади (4.2.21-расм, а).
 
Бунда найсимон
разрядлагичлар ерлагич аршилиги 5 Ом дан ошмаслиги керак.
қ
ВЛ я инлашиш участкасининг 250 М дан кам бўлмаган исмида таянчларнинг ерлагичи 10 Ом дан ошмаса, тeмир-
қ
қ
бeтон ёки мeталл таянчли ВЛни я инлашиш участкаларида найсимон разрядлагичлар ўрнатиш талаб этилмайди.
қ
Кабел ўшимчаларининг ар андай узунлигида кабeллардан олдин “Кучланиши 3,8 дан 600 кВгача бўлган ўзгарувчан
қ
ҳ
қ
ток вентил разрядлагичлари. Умумий техник талаблар” давлат стандартига мувофи IV-гуру га тегишли вентиль
қ
ҳ
разрядлагичлари ўрнатилиши кeрак. Разрядлагич ерлагичи энг ис а йўл билан кабел металл оби лари ва ерлагичга
қ қ
қ
қ
уланган бўлиши кeрак (4.2.21-расм, б). Электр двигателда I-гуру га тегишли ва химоя си ими хар бир фаза учун 0,5 мкФ
ҳ
ғ
бўлган вентиль разрядлагичлари ўрнатилган бўлиши кeрак.