Электр таъминоти ва электр тармоšлари

3.2-боб. Реле имояси
ҳ
ўллаш 
Қ
доираси
3.2.1. оидаларни ушбу боби энерготизимнинг 1 кВ дан ю ори бўлган электр исмларига, саноат ва бош а электр
Қ
қ
қ
қ
ускуналари: генераторлар; трансформаторлар (автотрансформаторлар), генератор-трасформатор блоклари, электр узатиш
линиялари, шина ва синхрон компенсаторларнинг релели химоя ускуналарига тегишлидир.
оидаларини ушбу бобида 500 кВ дан ю ори бўлган барча электр ускуналари, 35 кВ дан ю ори бўлган кабел линиялари,
Қ
қ
қ
амда атом электростанциялари ва ўзгармас ток узатиш электр ускуналарининг имоялари кўрилмайди.
ҳ
ҳ
1 кВ гача бўлган электр тармо лари, электродвигателларни, конденсатор урилмалари, электротермик ускуналари
қ
қ
имоясига ўйиладиган талаблар 3.1, 5.3 ва 7.5 боблардан кўриш мумкин.
ҳ
қ
Ушбу ва бошка бобларда кўрилмаган электр ускуналарини реле имояси, шу бобдаги умумий талабларга риоя илган олда
ҳ
қ
ҳ
бажарилаши керак.
Умумий талаблар
3.2.2. Реле имояси ускуналари уйидаги ма садларга мулжалланган электр урилмалари (ускуналари) учун билан
ҳ
қ
қ
қ
жи озланиши керак:
ҳ
а) Электр системанинг (электр ускунанинг) шикастланмаган исмидан учиргичлар ёрдамида шикастланган элементни
қ
автоматик равишда узиб ўйиш учун; агар шикастланишлар (масалан, нейтрали тармо лар ерга уланиш содир бўлганда)
қ
қ
бевосита электр тизимларини ишдан чи ишига сабаб булмаса, реле имоясини фа ат сигналга ишлашига рухсат этилади;
қ
ҳ
қ
б) Электр системаси элементларининг хавфли, номеъёрий (масалан, ўта юкланиш, гидрогенератор статор чўл амларидаги
ғ
кучланишни ошиб кетиши) иш холатларини сезиши; электр ускуналарини ишлатилиш шароитига ва иш холатига бо ли холда
ғ қ
реле имояси сигналга таъсири этишига ишлаши ёки шикастланишларни хосил бўлишига олиб келувчи элементларни узиб
ҳ
ўйилишига мўлжалланган бўлиши керак.
қ
3.2.3. Электр ускуналарни арзонлаштириш ма садида автоматик учиргичлар ва реле имояси ўрнига са лагичлар ёки
қ
ҳ
қ
эрувчи очи ўрнатмалар ўлланиши мумкин, агар улар: 
қ
қ
-
талаб илинаётган кўрсаткичлар бўйича танланиши мумкин бўлса (номинал кучланиш ва ток, узиб ўйиш токини
қ
қ
номинал иймати в.х.);
қ
-
керакли танловчанлик ва сезувчанликни таъминлай олса;
-
электр урилмалари керакли шароитлари бўйича автоматикани (автоматик такрорий улаш – АТУ, за ирани
қ
ҳ
автоматик улаш – ЗАУ) ўлланишига тўс инлик илмаса.
қ
қ
қ
Са лагичлар ёки эрувчан очи ўрнатмалар ишлатилганда, нотўли фазали олатда, носимметриянинг даражасига амда
қ
қ
қ
ҳ
ҳ
таъминланаётган истеъмолчининг турига кўра абул илувчи подстанцияга нотўли фазали режимдан са лаш учун имоя
қ
қ
қ
қ
ҳ
ўрнатилиши кўзда тутилиши лозим.
3.2.4. Тизимнинг шикастланмаган исмини узлуксиз ишлашини таъминлаш ма садида (истеъмолчиларни электр
қ
қ
ускуналарини ва электр тизимини бар арор ишлаши, АТУ ва ЗАУ ларни самарали ишлаши натижасида, электродвигателларни
қ
ўз–ўзидан ишга тушиб кетиши, синхронизмга киришини в.х.) реле имояси урилмалари Т ни мумкин адар кам ва тда узиб
ҳ
қ
Қ
қ
қ
ўйишни таъминлай олиши керак.
қ
3.2.5. Узиб ўйишга таъсир этувчи реле химояси одатда танлаб таъсир этишни таъминлай олиши керак, яъни электр
қ
ускуналарнинг бирор – бир элементи шикастланганда фа ат ушбу элемент узиб ўйилиши лозим.
қ
қ
имоянинг танламасдан таъсир этишига йўл ўйилади (АТУ ва ЗАУ ларнинг кейинги таъсирларидан тў ирланадиган) агар:
Ҳ
қ
ғ
а) Т ни узиб ўйилишни тезлаштиришни керак бўлганда (3.2.4. га аранг);
Қ
қ
қ
б) тармо ёки трансформатор занжирларидаги токсиз ва т орали ида (паузада) шикастланган элементни узиб ўядиган
қ
қ
ғ
қ
узгичли соддалаштирилган асосий электр схемалар ишлатилганида.
3.2.6. Танлаб таъсир этишни таъминловчи, сабр ва тли реле имояси урилмалари уйидаги олларда ишлатилади: Т
қ
ҳ
қ
қ
ҳ
Қ
узишда имоя за ира сифатида ишлатилади 3.2.4. талабларини бажарувчи сабр ва ти таъминланганда (3.2.15.га аранг).
ҳ
ҳ
қ
қ
3.2.7. Реле имоясининг ишончли ишлаши учун ишлаб кетишига шароит бўлганда ишлаб кетиши ва бўлмаганжда эса ишлаб
ҳ
кетмаслиги уларни параметрлари ва бажарилиши мувофи ли урилмалар, амда уларга керакли хизмат кўрсатиш билан
қ
қ
ҳ
таъминланган бўлишлари керак.
Керак бўлганда, ишлашни ишончлигини ошириш учун махсус усулларни, хусусан схемани захиралаштириш, олатни
ҳ
узлуксиз ёки даврий назорат илиш в.х йўлларидан фойдаланиш лозим бўлади. Хизмат кўрсатаётган ходимлар реле имояси
қ
ҳ
билан керакли ишларни бажараётганларида уларнинг хато харакатлари э тимолини ам хисобга олиш керак бўлади.
ҳ
ҳ
3.2.8. Кучланиш занжирига эга бўлган реле имояларда уйидаги ускуналар кўзда тутилган бўлиши керак:
ҳ
қ
- автоматик ўчиргичлар узилганда, са лагичлар куйганда ва кучланиш занжиридаги бош а носозликларда (агар бундай
қ
қ
носозликлар меъёрдаги холатда химояни ёл ондан ишлаб кетишига олиб келса) шунингдек ушбу занжирлардаги носозликлар
ғ
а ида сигнал берилганда, имояни автоматик равишда ишдан чи арувчи;
ҳ қ
ҳ
қ
176

---

Агар меъёрдаги холатларда ушбу носозликлар имояни ёл ондан ишлаб кетишига олиб келмаса, аммо бош а шароитларда
ҳ
ғ
қ
орти ча ишлаб кетишга олиб келиши мумкин бўлган та дирда (масалан, имояланмайдиган худуддан таш аридаги Т содир
қ
қ
ҳ
қ
Қ
бўлганда) кучланиш занжиридаги носозликлар а ида сигнал берувчи урилмалар.
ҳ қ
қ
3.2.9. Трубкасимон разрядникли электр узатиш тармо ларида тез ишлаб кетувчи реле химояси ўрнатилган бўлса,
қ
разрядникларни ишдан ажратиш кўзда тутилиши лозим, бунинг учун:
- узилишга буриладиган сигналга адар реле имоясининг энг кам ишлаш ва ти разрядникнинг бир мартабали ишлаш
қ
ҳ
қ
ва тидан катта бўлиши керак, яъни 0,06 -0,08 с орали ида
қ
ғ
- разрядник токи импульсидан ишлаб кетувчи химояни ишга тушириш исмлари имкон адар кам айтиш ва тига эга
қ
қ
қ
қ
бўлишлари керак (импульсни йў олишидан кейин 0,01 с.га я ин).
қ
қ
3.2.10. Сабр ва тли реле химоясида хар бир ани холат учун химояни Т нинг бошлан ич токи ёки аршилиикдан
қ
қ
Қ
ғ
қ
ишлашини таъминлашни кўриб чи иш керак, бунда эса имояни ишламаслик олатларини бартараф этади ( Т ва т бўйича
қ
ҳ
ҳ
Қ
қ
сўнишида, тебранишлар содир бўлишида шикастланган жойда ёй осил бўлишида ва бош а олатларда).
ҳ
қ ҳ
3.2.11. Кучланиш 110 КВ ва ундан ю ори бўлган электр тармо ларида агар кўрсатилган тармо лардаги тебранишлар ва
қ
қ
қ
асинхрон холатлар бўлиб, химоя орти ча ишлаб кетиши мумкин бўлса, химоялар тебранишларни ёки асинхрон холатларни
қ
олдини олувчи урилмаларга эга бўлиши керак.
қ
Таъминот манбаларини ўзаро бо ловчи 110 КВ дан паст бўлган тармо ларда хам (тебранишлар ва асинхрон холатни пайдо
ғ
қ
бўлиш э тимолидан ва орти ча узиб ўйиш э тимолидан келиб чи
ан холда) шундай урилмаларни ўллашга рухсат этилади. 
ҳ
қ
қ
ҳ
ққ
қ
қ
Агар химоя тебранишга ва т бўйича (химояни сабр ва ти 1,5
қ
қ

2с.дан кам бўлмаганда) созланган бўлса, химояни
тебранишлардан блокировкасиз бажарилишига рухсат этилади.
3.2.12. Реле химояси таъсирини, хисобга олиш ва химоя ишини тад и илиш учун, релени ишлаб кетишини айд этувчи
қ қ қ
қ
реле, ишлаш сони хисоблагичлари ёки бош а урилмалар ёрдамида, имоя ишлари айд этилиши керак.
қ қ
ҳ
қ
3.2.13. Реле химоясининг узиб ўйишга таъсирини айд этувчи урилмани шундай ўрнатиш керакки, бунда хар бир
қ
қ
қ
химояни таъсиридан, мурракаб химояда эса – унинг хар бир исмидан (химояни турли бос ичларидан, турлича
қ
қ
шикастланишлардан химояни ало ида йи маларидан (ва ш.ў ) сигнал бориши керак.
ҳ
ғ
ҳ
3.2.14. Электр ускунани хар бир элементида, химояланаётган ушбу элементга ўрнатилган бош а химоядан кичик ва т
қ
қ
бўйича таъсир этувчи асосий химоя кўзда тутилган бўлиши керак.
3.2.15. ўшни элементдаги имоя ёки ўчиргичлар ишга тушмаганда узо муддатли таъсирни таъминловчи захирадаги
Қ
ҳ
қ
химоя кўзда тутилаган бўлиши керак.
Агар элементни асосий химояси абсолют танловчанлик хусусиятига эга бўлса (масалан, ю ори частотали химоя, кўндаланг
қ
ва бўйлама дифференциал химоя) у олда ушбу элемент химояси панд берганда ёки у ишдан чи арилганда амал илувчи
ҳ
қ
қ
нафа ат узо дан, балки я индан асосий вазифани бажарувчи захирадаги химоя кўзда тутилган бўлиши керак. Масалан, агар
қ
қ
қ
фазолараро ис а туташувдан асосий химоя сифатида дифференциал – фаза химояси ўлланилган бўлса, захира сифатида уч
қ қ
қ
бос ичли масофали химоя ўлланилиши мумкин.
қ
қ
Агар 110 КВ ва ундан ю ори линиядаги химоя нисбий танловчанликка эга бўлса, (масалан уч бос ичли, сабр ва тли), у
қ
қ
қ
олда: ушбу линиядаги Т да ўшни элементларда узо захирали химояни таъминланган, ало ида занжирдаги химоя кўзда
ҳ
Қ
қ
қ
ҳ
тутилган бўлиши хам мумкин: агар ушбу линиядаги Т да узо дан захираланиш таъминланмаса, я индан захираланишни
Қ
қ
қ
таъминлаш бўйича чора-тадбирлар кўзда тутилган бўлиши лозим.
3.2.16. Жаро атланишни узиб ўйилиши ишончлилигини ошириш ма садида 35 кВ ва ундан ю ори электр узатиш
ҳ
қ
қ
қ
линиялар учун, 3.2.26 даги талаблар бажарилган та дирда линия бошида ўшимча химоя сифатида сабр ва ти бўлмаган токни
қ
қ
қ
кесиш имояси кўзда тутилиши мумкин.
ҳ
3.2.17. ўзо дан захираланишни тўла таъминланиши схемани етарли мураккабланишига олиб келса ва техник жи атдан
қ
ҳ
имконият бўлмаса, у олда уйидагиларга рухсат этилади:
ҳ
қ
1) трансформаторлар ортида, реактивлаштирилган линиялар я индан захирали 110- кВ ва ундан ю ори линияларда, узун
қ
қ
ўшни участкали 6-35 кВ ли линиялар тугашида (охирада) Т дан узиб ўйишини захирамасликка;
қ
Қ
қ
2) камёб иш режимларини исобга олмаганда, химояни каскадли (по онали) таъсирини хисобга олган олда, энг кўп
ҳ
ғ
ҳ
учрайдиган шикастланиш турларидагина узо захираланишга эга бўлишга;
қ
3) айрим олларда подстанцияларни токсизлантириш имконияти билан (узо захирани таъсирида) ўшни элементларда Т
ҳ
қ
қ
Қ
дан химояни танламасликдан(селектив) таъсирини кўзда тутишга, бундай олларда носелектив узиб ўйишларни имконияти
ҳ
қ
борича А У ёки ЗАК лари таъсир этиши билан созланишини таъминлаш зарур бўлади.
Қ
3.2.18. Узиб ўйгичлар ишламаганда захиралаш урилмалари (УЗИ ) 110 – 500 кВли электр ускуналарда кўзда тутилган
қ
қ
Қ
бўлиши керак. уйидаги талабларга риоя этилмаганда 110 – 220 кВ ли электр ускуналарда УИЗ лар уйидаги шароитларда
Қ
Қ
қ
кўзда тутилмаслиги мумкин:
- талаб илинадиган сезувчанлик, хамда бар арорлик шарти бўйича узо дан захираланиш урилмаларида мумкин бўлган
қ
қ
қ
қ
узилиш ва ти таъминланганда;
қ
- захирадаги химоя ишланганда бевосита инкор илган узгичга уланмаган (масалан, секцияларга бўлинган шиналарда
қ
тармо ланган шиналар бўлмаса) узгичлар (ўчиргичлар) узиб ўйиши туфайли ўшимча элементларда нобудгарчилик бўлмаса.
қ
қ
қ
Статор чўл амлари тў ридан– тў ри совутилидиган генераторлари бўлган электр станцияларда 110– 500 кВ узгичлари
ғ
ғ
ғ
инкор этганда (ишламай олганда) генераторларни ишламай олишини олдини олиш учун хар андай шароитдан атъий назар
қ
қ
қ
қ
УИЗ кўзда тутилган бўлиши керак.
Қ
Электр ускунаси шикастланган элементни битта узгичи ишламай олганда (линия, трансформатор, шиналар) УИЗ
қ
Қ
ишламай ўшни узгичларни узиши керак.
қ
Агар химоя олиб чи иладиган (юриладиган) токлар трансформаторларига уланган бўлса, у олда Т бўлганда ам ишлаши
қ
ҳ
Қ
ҳ
керак.
Тда барча элементаларни узгичлари ишламай олган та дирда ам (масалан, фа ат линияда Т бўлганда) ишга тушувчи
Қ
қ
қ
ҳ
қ
Қ
соддалаштирилган УИЗ ни ўллашга рухсат этилади; бундан таш ари, 35 – 220 кВ кучланишда шиналарни уловчи фа ат узиб
Қ
қ
қ
қ
ўйишга ишлайдиган узгичлар ўллашга рухсат этилади.
қ
қ
Узо дан захараланишни етарли самарадорлиги бўлмаган та дирда УИЗ га ўшимча я индан захираланишни
қ
қ
Қ
қ
қ
ишончлилигини ошишини кўриб чи
иш лозим бўлади.
ққ
3.2.19. Захира химоясини ало ида комплект (йи ма) кўринишида бажарилганда уни одатда ишлаётган элементни асосий ва
ҳ
ғ
захира имоясини ало ида–ало ида текшириш ёки таъмирлаш имкониятини таъминлай оладиган илиб бажариш керак. Бунда
ҳ
ҳ
ҳ
қ
асосий ва захира хиомяси одатда турли токлар трансформаторини иккиламчи чўл амларидан таъминланиши лозим.
ғ
177

---

220 кВ ва ундан ю ори бўлган электр узатиш линияларда асосий ва захира имояси одатда турли тезкор доимий
қ
ҳ
узгичларидан энергия билан таъминланиши лозим.
3.2.20. Реле имоясининг асосий турларини сезувчанлигини уйидаги олларда сезувчанлик коэффициент ёрдамида
ҳ
қ
ҳ
бахоланиши керак:
- шикастланиш шароитида ортиб борувчи катталикларни сезувчи химоя учун – шу катталикларни (масалан, ток ёки
кучланиш) химоялаш захираси (худуди) метал Т даги хисобий ийматларини имояни ишлаб кетиш параметрларига нисбати
Қ
қ
ҳ
сифатида;
- шикастланиш шароитида камайиб борувчи катталикларни сезувчи химоя учун химоя худуди чегарасида метал Т да ушбу
Қ
катталикларни (масалан, кучланиш ёки аршилик) ишлаб кетиш параметрларни ушбу катталикларни хисобий ийматларига
қ
қ
нисбати сифатида;
Катталикларни хисобий ийматлари, электр системаларини мумкин бўлган реал ( а и ий) иш олатларини (режимларини)
қ
ҳ қ қ
ҳ
учун шикастланишларни энг о ир кўринишларидан келиб чи
ан олда белгиланиши керак.
ғ
ққ
ҳ
3.2.21. Асосий имояни сезувчанлигини бахолаш ва тида уларни сезувчанлиги уйидаги энг кичик коэффициентлари
ҳ
қ
қ
таъминланишидан келиб чи иш лозим;
қ
1. Кучланишни улаб ва улашдан максимал токли химоя, йўналтирилган ва йўналтирилмаган, амда нолинчи ва тескари
ҳ
ташкил этувчиси таркибига киритилган йўналтирилган ва йўналтирилмаган бир по онали токли химоя;
ғ
токли ва кучланишли исмлари учун – ками билан 1,5, тескари ва нол ташкил этувчиларини увват йўналиши исмлари
қ
қ
қ
учун увват бўйича – ками билан 2,0, ток ва кучланиши учун – ками билан 1,5, тўла ток ва кучланишга киритилган увват
қ
қ
йўналишидаги исмлари учун увват бўйича меъёрланмайди ва ток бўйича ками билан 1,5 паст кучланиши 0,23 
қ
қ

0,4 кВ бўлган
трансформаторларни максимал токли химояси учун сезиш коэффициенти ками билан 1,5 бўлиши мумкин.
3.2.22. 3.2.21 ни 1.2.5 ва 7 бандларида кўрсатилган сезиш коэффициентларини ани лашда уйидагилар исобга олиниши
қ
қ
ҳ
лозим:
1. увват йўналишини, увват бўйича индукцион релесини тескари ва нолинчи кетма-кетлиги таркибига киритилгандагини
Қ
қ
текширилади.
2. Та
ослаш схемаси бўйича (абсолют ийматлари ва фаза) бажарилганда увват йўналиши релесини сезувчанлиги
ққ
қ
қ
уйидаги холларда текширилади: ток бўйича тўла ток ва кучланишга уланганда; ток ва кучланиш бўйича ток ва кучланишларни
қ
тескари ва нолинчи кетма-кетликдаги ташкил этувчиларига уланганда.
3.2.23. Йи ма шиналарда ишлаётган генераторлар учун узилишида ишлаб кетувчи химояни статор чўл амида ерга уланиб
ғ
ғ
олишдаги токдан химояни сезувчанлиги уни ишга тушиш токи билан ани ланади ва у 5 Адан кўп бўлмаслиги керак. Истисно
қ
қ
тари асида ишга тушиш токини 5,5 А гача оширишга рухсат этилади.
қ
Трансформатор блокида ишлаётган генераторлар учун статор чўл амларини аммасини амраб олувчи, бир фазали ерга
ғ
ҳ
қ
ис а туташувдан имояни сезувчанлик коэффициенти 2,0 дан кам бўлмаслиги керак; статор чўл амларини барчасини амраб
қ қ
ҳ
ғ
қ
олувчи, кучланишни нолинчи кетма-кетлигидан имоя учун ишлаб кетиш кучланиши 15 В дан кўп бўлмаслиги керак.
ҳ
3.2.24. Узувчи электромагнитларни шунтсизлантириш схемаси бўйича бажарилган ўзгарувчан тезкор токдаги химояни
сезувчанлигини, токлар трансформаторини шунтсизлантирилгандан кейин ток бўйича ха и ий хатолигини эътиборга олиб,
қ қ
текшириш лозим. Бунда узувчи электромагнитларини ишончли ишлаб кейин шароитларини белгилайдиган сезиш
коэффициентини энг кичик (минимал) иймати, шу каби химоялариникидан одатда 20% га кўп бўлиши лозим (3.2.21 га аранг).
қ
қ
3.2.25. Захира химоялари учун Т да ёндош элементлар охирида ёки энг узо даги, захиралаш худудига кирувчи кетма-кет
Қ
қ
уланган бир нечта элементлар учун сезувчанликни энг кичик коэффициенти уйидагича бўлиши лозим (3.2.17 га аранг);
қ
қ
ток, кучланиш аршилик исмлари учун – 1,2;
қ
қ
тескари ва нолинчи кетма-кетликдаги увват йўналишидаги исмлар учун увват бўйича – 1,4, ток ва кучанишлар учун –
қ
қ
қ
1,2;
тўла ток ва кучланишга уланган увват йўналишидаги исмлар учун увват бўйича меъёрланмайди, ток бўйича эса - 1,2.
қ
қ
қ
Я индан химояланишни таъминлашда захира химоя бос ичларини сезувчанлигини бахолашда (3.2.15 га аранг) шу каби
қ
қ
қ
химоялар учун 3.2.21 да келтирилган сезувчанлик коэффициентларидан келиб чи иш (фойдаланиш) керак.
қ
3.2.26. Линияларга ўрнатилган ва ўшимча химоялаш вазифаларини бажарувчи сабр ва тисиз ток кескичлари (отсечка)
қ
қ
учун, Т да сезувчанлик шарти бўйича энг улай шароитлардаги режимларда сезувчанлик коэффициенти 1,2 дан кам бўлмаслиги
Қ
қ
керак.
3.2.27. Агар кейинги элементнинг химояси, аввалги элементни химоясини сезувчанлигини етарли эмаслигидан таъсир этиши
мумкин бўлса, у олда бу икки элементларни химоя сезувчанликларини ўзаро мутаносиблигини таъминлаш лозим бўлади.
ҳ
Агар кейинги элемент химоясини сезувчанлиги етарли эмаслиги натижасида (масалан, автотрансформаторлар
генераторларни тескари кетма-кетликдан химояси) Т ни узиб ўймаслик о ир о ибатларга олиб келмаса, узо дан захираланиш
Қ
қ
ғ
қ
қ
учун мўлжалланган химояни бос ичларини ўзаро солиштирмасаликка (келиштирмасликга) йўл ўяди.
қ
қ
3.2.28. Чу ур заминланган нейтралли тармо ларда реле имояси шароитлардан келиб чи иб, куч трансформаторларни
қ
қ
ҳ
қ
нейтралларини зваминланишни шундай режимларини (холатларини) танлаш керакки, бунда заминланганда ток ва
кучланишларни ийматлари тармо элементларини реле химояларни электр системасини барча мумкин бўлган иш режимларида
қ
қ
(холатларида) таъсир этишини таъминлаши лозим.
Нейтралини чи иш томондан чўл амлари тўли изоляцияга эга бўлмаган кучайтирувчи трансформаторлар икки ва уч
қ
ғ
қ
томонлама таъминланувчи трансформаторлар (ёки синхрон двигатель ёки синхрон компенсатордан кўшимча таъминланувчи)
учун, одатда ажратилган шиналарда ёки 110-220 кВли тармо ни бир исмида бир фаза заминланганда (3.2.63 га аранг) улар
қ
қ
қ
учун йўл ўйиб бўлмайдиган нейтралли изоляцияланган иш режими бартараф илинган бўлиши керак.
қ
қ
3.2.29. Т дан реле химоясини ток занжирларини таъминлаш учун ишлатиладиган токлар трасформаторлари уйидаги
Қ
қ
талабларни ондириши лозим:
қ
1. Т да имояни орти ча ишлаб кетишини олдини олиш ма садида химояланмайдиган худуддан таш арида токлар
Қ
ҳ
қ
қ
қ
трансформаторининг хатолиги (тўли ёки ток бўйича) одатда 10 % дан ошмаслиги керак. Бундан ю ори хатоликларда (масалан,
қ
қ
шиналарни секинлаштирилган дифференциал химояси), тў ри ишлаши махсус тадбирлар ёрдамида таъминланади. Кўрсатилган
ғ
талабларга уйидагиларда риоя илиниши керак;
қ
қ
- бос ичли химоя учун Тда химоя бос ичини таъсир худудини охирида, хамда йўналтирилган бос ичли химоя учун –
қ
Қ
қ
қ
таш и Тда.
қ Қ
- бош а химоялар учун – таш и Тда.
қ
қ Қ
Дифференциал ток химояси учун (шина, трансформаторлар, генераторлар ва х.з. ларники) – тўли хатолик, бош а химоялар
қ
қ
178

---

учун – ток хатолиги, таш и Т режимида икки, уч ва ундан орти токлар трансформаторининг токлар йи индисига уланганда
қ Қ
қ
ғ
тўли хатолик хисобга олиниши керак.
қ
Токлар трансформатори учун мумкин бўлган юклама хисобланганда тўли хатолик асос сифатида абул илинишига рухсат
қ
қ
қ
этилади.
2. Тда химояни ишламай олишини олдини олиш ма садида, токлар трансформаторларини ток бўйича хатолиги
Қ
қ
қ
химояланган худудни бошида ю ори бўлмаслиги лозим:
қ
увват йўналиши релеси ёки ток релесини контактларнини ю ори тебранишлар шарти бўйича танланган турдаги релелар
Қ
қ
учун рухсат этилган ийматидан;
қ
Чегаравий рухсат этилган иймати бўйича увват йўналиши релеси ва йўналтирилган аршилик релеси учун бурчак
қ
қ
қ
хатолиги – 50%.
3. Тда токлар трансформаторларини иккиламчи чўл ами исмларидаги кучланиш РХ ва А урилмалари учун рухсат
Қ
ғ
қ
қ
этилган ийматидан ошмаслиги лозим.
қ
3.2.30. Электр ўлчов асбобларининг (счетчикларни ам) ва реле химоясини ток занжирлари одатда токлар
ҳ
трансформаторларини турли чўл амларига уланиши керак.
ғ
Уларни 1.5.18 ва 3.2.29 талаблари бажарилганда токлар трансформаторларини битта чўл амига улашга рухсат этилади. Ток
ғ
занжирлари бузилганда ишлаш принципи бўйича нотў ри ишлашини мумкин бўлган химоя занжирига электр ўлчов асбоблари
ғ
фа ат орали токлар трансформаторлари ор али улаш мумкин бўлади. Бунда орали токлар трансформаторларини иккиламчи
қ
қ
қ
қ
чўл ами очи бўлганда токлар трансформаторлари 3.2.29. талабларини аноатлантиради.
ғ
қ
қ
3.2.31. Агар бирламчи, иккиламчи ва тезкор ўзгарувчан токда химоясиз тў ри таъсир реле ўллаб бажарилганда электр
ғ
қ
ускунани соддалаштиришга ва арзонлаштирилишига олиб келса уни ўллаш тавсия этилади.
қ
3.2.32 Тдан са лаш учун тезкор ўзгарувчан ток манбаси сифатида одатда химояланаётган элементни токлар
Қ
қ
трансформаторлари ишлатилиши керак. Яна кучланишлар трансформаторлари ёки ўз э тиёжи учун трансформаторларини ам
ҳ
ҳ
ишлатилишига рухсат этилади.
Ани шароитлардан келиб чи
ан холда уйидаги схемалардан биттаси ўлланилиши лозим:ўчиргичларни узиб ўювчи
қ
ққ
қ
қ
қ
электромагнитларни шунтсизлантирувчи, таъминот блокларини ўлловчи, конденсаторли зарядлаш урилмасини ишлатувчи.
қ
қ
3.2.33. Тармо иш шароитига кўра, амал илишни танлаши бўйича ёки бош а сабабларга кўра ишдан чи арилаётган реле
қ
қ
қ
қ
химояси урилмаси тезкор жамоа билан биргаликда ишдан чи ариш учун махсус мосламага эга бўлиши керак.
қ
қ
Ишлатиш (иш) ва тида текшириш ва синашларни таъминлаш ма садида, лозим бўлган жойларда, синовчи блоклар ёки
қ
қ
ўлчов исмлари (зажим) кўзда тутилган бўлиши керак.
қ