Elektr stansiyalari va issiqlik tarmoqlarining issiqlik mexanika uskunalarini ekspluatatsiya qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalarini tasdiqlash haqida

§ 2. Qozon qurilmalarining uskunalariga xizmat ko‘rsatish
A. Changsimon yoqilg‘ini tayyorlash qurilmalariga xizmat ko‘rsatish
487. Changsimon yoqilg‘ini tayyorlash qurilmalariga xizmat ko‘rsatishda “Changsimon
holatdagi yoqilg‘ini tayyorlash va yoqish uchun qurilmalarning portlash xavfsizligi
qoidalari”, “O‘zbekiston Respublikasi elektr stansiyalari va tarmoqlarini texnik
ekspluatatsiya qilish qoidalari. I bo‘lim” (2004-yil 10-sentabr, ro‘yxat raqami 1405 —
O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2004-yil, 36-son, 405-modda) va
“O‘zbekiston Respublikasi elektr stansiyalari va tarmoqlarini texnik ekspluatatsiya qilish
qoidalari. II bo‘lim” talablarini qondirilishi shart.
488. Changsimon yoqilg‘ini tayyorlash qurilmalarining xonalarida tozalikni saqlab
turish, vaqti-vaqti bilan uskunalarning barcha qismlari, qurilish konstruksiyalari va
quvurlar changdan tozalanib turilishi, aspiratsion qurilmalar o‘tirib qolgan changdan
tozalanib turilishi kerak.
489. Changgaz havo qorishmali tizim elementlarida lyuklar va kirish tuynuklarini
ochish, shuningdek, changgazhavo trakti germetikligini buzish bilan bog‘liq bo‘lgan
ishlarni (portlovchi saqlagich klapanlari diafragmalarini almashtirish va b.) bajarish
man etiladi, bulardan siklonlar va separatorlar ostidagi to‘rlarni tozalash istisno, agar
to‘r konstruksiyasi ushbu ishlar xavfsiz bajarilishini ta’minlasa.
490. Nam ko‘mir bunkerlarida cho‘g‘lanayotgan qatlamlar borligi aniqlanganda yoki
ular mavjudligi to‘g‘risida gumon bor bo‘lganda ushbu joylarga sachratilgan suv sepish
va bunkerni yoqilg‘i bilan to‘ldirish choralarini ko‘rish va ulardagi yoqilg‘i sarflanishini
davom ettirish kerak.
491. Agar changsimon yoqilg‘i tizimlardan changlangan havo urib chiqib ketayotgan
bo‘lsa, ularning ishlashi man etiladi.
492. Ishlab turgan tegirmonlarning barabanlari va yuritmalarining ostidan changni
chiqarib tashlash man etiladi.
493. Changsimon yoqilg‘i tizimlarining tegirmonlari va boshqa elementlarining ichida
ishlash, faqat ular changdan tozalangandan, shamollatilgandan, o‘txonadan, havo
o‘tkazgichlardan va yong‘inni o‘chirish liniyalaridan shiberlar, zaslonkalar, ventillar
yoki tiqinlar bilan uzilgandan, mustahkamlanmagan plitalar yoki tasodifan yuqori
holatda begona narsalar va shunga o‘xshashlar qisilib qolgani yo‘qligi tekshirilgandan
keyin ruxsat beriladi.
494. To‘g‘ri puflanadigan va changsimon yoqilg‘i bunkerli tizimlarda yoki to‘xtatilgan
tegirmonda uning oldidagi issiq havoni uzuvchi ikki zaslonkalar orasidagi klapan
atmosferaga ochiq bo‘lishi shart.
495. Ishlab turgan changsimon yoqilg‘i tizimining portlovchi saqlagich klapanlarining
otilib chiqish zonasida bo‘lgan uchastkalarda ta’mirlash ishlari o‘tkaziladigan joylar
olovdan himoyalovchi zich shchitlar va peshayvonlar bilan to‘silgan bo‘lishi shart.
496. To‘xtatilgan tegirmonda lyuklar va kirish tuynuklari uning ortidagi havo harorati 50
°S dan past bo‘lmaganda ochilishi kerak.
Lyuklar va zaslonkalar asta-sekin va ehtiyot bo‘lib, lyukdan chetda turib ochilishi kerak.
Aniqlangan yonish o‘choqlari sachratilgan suv bilan o‘chirilishi va yoqilg‘i chiqarib
tashlanishi shart.
497. Ta’mirlashdan oldin barabanli tegirmonning baraban bronini ko‘rib
chiqilayotganda ko‘rib chiquvchi tegirmonning bo‘g‘izida bo‘lishi kerak. Shaxtali

---

tegirmonning bronini ko‘rib chiqishda, ko‘rib chiquvchi ta’mirlanayotgan tegirmonning
lyukidan bronni ag‘darilganda uning ustiga tushishini istisno qiluvchi xavfsiz masofada
bo‘lishi shart.
498. Bronni ko‘rib chiqish uchun tegirmon barabani yoki shaxtasiga kirish faqat uning
birinchi qatorlari qulab ketish xavfi yo‘q bo‘lganda ruxsat etiladi. Bronni asta-sekin,
uning qulab ketishi xavfi yo‘qligi to‘g‘risida dastlabki ishonch hosil qilgandan keyin
ko‘rib chiqish kerak. Bron plitalari ishonchli mustahkamlanmaganligi aniqlanganda
ko‘rib chiqish to‘xtatilishi va bron ag‘darilishi shart.
499. Baraban korpusida bevosita o‘rnatilgan qurilmalar yordamida barabanli tegirmon
barabanidan zoldirlarni saralashda va tushirishda, zoldirlar tushirilayotgan joydan 10 m
radiusda turish man etiladi. Bu opreatsiyalarni, shuningdek bronni almashtirish bilan
bog‘liq bo‘lgan operatsiyalarni bajarayotgan ishchilar piyma yoki metall uchli botinkalar
kiyishi shart.
500 Barabanli tegirmonlarning bronyasini almashtirishda, tishli gardishni echib olishda
va shuningdek shaxtali tegirmonlarni bilolari va biloushlagichlarini ushlagichni rotorni
chiqarmasdan almashtirishda, bronyaning qismi, bilolar yoki gardishning bitta yarmi
o‘rnatilishida hosil bo‘lgan muvozanatsizlikdan o‘zidan-o‘zi aylanib ketishini oldini olish
uchun baraban yoki rotor ishonchli mustahkamlangan bo‘lishi kerak.
501. Tegirmonning bronya plitalari almashtirilayotganda barabandan albatta zoldirlar
chiqarib tashlangan bo‘lishi shart.
Tegirmon ichida ishlashga ruxsat faqat uning ichida uglerod okisi yo‘qligiga analiz
qilingandan keyin va mazkur Qoidalarning III-bobi 11-paragrafi talablariga muvofiq
tegirmonni xato ulashga qarshi choralar ko‘rilgandan keyin ruxsat etiladi.
502. Bron plitalarini tushirish, ortish va tegirmon barabanida o‘rnatish oyoq-qo‘l
uchlarini jarohatlanishdan saqlash uchun katta ehtiyotlik bilan bajarilishi shart.
503. Ko‘mirni uzatuvchi patrubkasi demontaj qilinayotganda ko‘mir techkasi pastdan
qalinligi 2-3 mm metall tunukasidan yasalgan tiqin bilan yopilgan bo‘lishi kerak.
504. Chang yoqilg‘ini tayyorlash tizimi uskunalarida payvandlash ishlari
bajarilayotganda, payvandlashda va olovli kesishda uchqunlar tushishi mumkin bo‘lgan
maydon kamida 10 m radiusda sachratilgan suv sepib qoplash kerak.
505. Ishlatib ko‘rish uchun tegirmon ishga tushirilishi vaqtida yarim muftalar
qarshisida, shuningdek elektr dvigatellarning simlari chiqarilgan qutilari qarshisida
turish man etiladi.
506. To‘qmoqli tegirmonlarning bilolari ta’mirlanganda rotor to‘xtatilgan holatda
qotirilgan bo‘lishi kerak.
507. Chang bilan ta’minlagichlarni dvigatellaridan kuchlanish olinmasdan ta’mirlash va
tozalash man etiladi, shuningdek chang bilan ta’minlagichda yoqilg‘ini qo‘l bilan itarish
man etiladi.
508. Changli yoqilg‘ini tayyorlash tizimi elementlarini, shu hisobda bunkerlarni ham
ko‘rib chiqish uchun faqat portlashdan himoyalangan kuchlanishi 12 V gacha bo‘lgan
tarmoqdan 
ta’minlanadigan 
yoritgichlardan 
yoki 
portlashdan 
himoyalangan
akkumulyatorli yoritgichlaridan foydalanishga ruxsat etiladi.
509. Changli yoqilg‘ini tayyorlash tizimi uskunalarini ta’mirlashda ishlayotgan xodimlar
movutli kostyum kiygan bo‘lishlari shart, himoya ko‘zoynaklari va kombinatsiyalangan
qo‘lqoplarni qo‘llash majburiydir.