Elektr stansiya va podstansiyalarni elektr jihozlari fanidan o’qitish materiallari to’plami

T/r	Suv elektr stansiyasi nomi	Quvvat, MW
Yillik elektr energiyasini ishlab chiqarish, mln.kW,soat
1	To’palang SES	175,0	514,0
2	Hisorak SES	45,0	80,9
3	So’x SES	14,0	70,0
4	Ohangaron SES	20,0	36,0
5	Andijon kichik SES	12,2	43,9
6	Karkidon SES	10,0	26,0
7	Tovoqsoy SES	9,5	32,0
8	Pioner SES	8,0	35,0
9	Shahrixon SES	30,0	110,0
10	Shahrixon SES-1	15,0	50,0
11	Uychi SES-1	20,3	70,0
12	Uychi SES-2	38,6	140,0
13	Janubiy Farg’ona kanalidagi SES-2	7,9	42,0
14	Bog’ishamol SES-2	17,7	74,0

SES bosimini yuzaga keltirishning to’g’onli, derivatsiya va to’g’onliderivatsiya sxemalari mavjud.

To’g’onli sxema suv yo’lini to’g’on yordamida to’sib, sun’iy bosim hosil qilishni ko’zda tutadi. Bu sxema ko’proq suv sarfining katta qiymatlarida va suv yuzasi nishabligining kichik qiymatlarida qabul qilinadi. To’g’on yordamida hosil

1.4-rasm.Suv energiyasidan foydalanishning to’g’onli sxemasi:

1 - suv manbayi; 2- suv ombori; 3- to’g’on.

qilingan bosim yuqori va quyi suv sathlarining farqi, ya’ni N ses = VYBSS - QBSSga teng. Yuqori qismdagi suv sathi bevosita to’g’on oldidagi (V nuqta) suv sathi qiymatidir. Chunki bu qiymat suv havzasi boshlanish nuqtasidagi (A nuqta) qiymatidan Ahga (1.4-rasm) farq qiladi.

To’g’onli sxemadagi, bosimga bog’liq SESlar o’zanda yoki to’g’on ortida joylashishi mumkin. Agar SES o’zanda joylashgan bo’lsa, u to’g’on bilan birgalikda bosim hosil qiladigan inshootlar (1.5-rasm) tarkibiga kiradi. Bunda SES binosi yuqori sathdan suv bosimini to’liq qabul qiladi va mahkamlik bo’yicha barcha talablarga javob berishi kerak. Bunday SESlarda bosim qiymati
kichik bo’ladi.

1.5-rasm. O’zanda joylashgan to’g’onli SES sxemasi:

1-SES binosi; 2- yo’l ; 3- yuqori sath ; 4- to’g’on; 5- to’g’onning suv tushar qismi ; 6- quyi sath .

Agar bosim balandligi qiymati turbina diametri qiymatidan 6marta ortiqbo’lsa, SES binosi to’g’on ortida quriladi (1.6-rasm) va suv bosimini qabul qilmaydi. Bunday hollarda turbinalarga suv to’g’on ichida joylashgan yoki uning ustidan, ba’zi hollarda yonidan o’tgan maxsus quvurlar yordamida yetkazib beriladi.

1.6-rasm. To’g’on ortida joylashgan SES sxemasi :

1. suv tushar to’g’on; 2-suv darvozalarini ko’tarib tushuruvchi kran;
3-stansiya to’g’oni; 4-SES binosi; 5-turbina quvuri.

Derivatsiya sxemasi. Bu sxema (1.7-rasm), asosan, katta nishablikka ega bo’lgan suv manbalarida qo’llaniladi.

Suv manbayining tanlangan joyida nisbatan kichik to’g’on quriladi va kichik hajmli suv havzasi yuzaga keltiriladi. Havzadagi suv manbaning tabiiy o’zani bo’yicha hamda maxsus qurilgan derivatsiya kanaliga berilishi mumkin. Derivatsiya kanalining nishabligi suv manbayi nishabligiga nisbatan ancha
kichik, shu farq SES bosimini tashkil qiladi. Derivatsiya kanali suvni bosim havzasiga, undan esa quvurlar orqali turbinalarga



1.7-rasm. Derivatsiyali SES sxemasi:
1 - yo’l; 2 - podstansiya; 3 - SES binosi; 4 —suv tashlash inshooti; 5 - turbina
quvurlari; 6 - chap irmoq; 7 - daryo; 8 - o’ng irmoq; 9 - to’g’on; 10 — loyqa tushirish inshooti; 11 - suv ombori; 12 - suv olish inshooti; 13 - tindirgich; 14 - akveduk; 15 — derivatsiya kanali; 16 — bosim havzasi; 17 — rostlash
havzasi; 18 - yuqori kuchlanish simlari.

yetkazib beradi. SESdan oqib chiqqan suv manbaga yoki bironbir kanalga berilishi mumkin.