Elektr mexanikasi va texnologiyalari

Tajriba ishi 14: Uch fazali uch chulgamli transformatorning salt ishlash holatlaridagi xarakteristikalarini va parametrlarini tekshirish
Tadqiqot maqsadlari:
Eksperimentlarni oʻtkazib boʻlgandan soʻng talaba quyidagilarni bajarishi mumkin:

• 
  Uch fazali transformatorni turli zanjirlarda (bogʻlanish simvollari) ulash, soʻng ularning tegishli qiymatlarini aniqlash, kuchlanish transformatsiyasi, tok transformatsiyasi va salt yurish toki tushunchalar ma’nosini namoyon etish.
  
• 
  Muvozanatlashgan va muvozanatlashmagan bogʻlanishning turli simvollariga ulanganda transformatorning kuchlanishi kechishini oʻrganish.
  
• 
  Tegishli sinash zanjirlarida bogʻlanishning har bir simvoli uchun yuqori va quyi kuchlanish tomonlari oʻrtasida fazalar almashishini ta’minlash.
  

Uch fazali transformatorlarning tarqalgan bogʻlanish simvollari va ularning tegishli kuchlanish transformatsiyasi koeffitsiyentlari 6.1-jadvalda keltirilgan.

Bogʻlanish simvollari	Shartli belgilanish		Vektorli diagramma		Transformatsiya koeffitsiyenti
	1-chi tomon	2-chi tomon	1-chi tomon	2-chi tomon
Yy0
Dy5
Yd5
Yz5

6.1-jadvali Uch fazali transformatorlarning umumqabul qilingan bogʻlanish simvollari va ularning fazalararo kuchlanishlari transformatsiyasi koeffitsiyentlari. Sxemadagi nuqtalar tegishli chulgʻamlarning uchlarini koʻrsatib turadi

Uskunalar roʻyxati

Miqdor	Toifa raqami	Vazifasi
1	733 90	Uch fazali transformator
1	725 442 D	Uch fazali kuchlanish manbasi 400/2,5 A
1	725 572	Yumshoq gʻilof 42PU 400 V
1	732 40	Omli yuklama
1	500 59	10 ta xavfsiz qora ajratgichlar toʻplami
1	500 591	10 ta xavfsiz yashil/sariq ajratgichlar toʻplami
1	500 851	32 ta xavfsiz eksperimental kabellar toʻplami
1	500 852	32 ta xavfsiz yashil/sariq eksperimental kabellar toʻplami
1	575 211	Ikki kanalli ossilloskop 303
1	735 261	Toʻrt kanalli ajratuvchi kuchaytirgich
3	727 10	Oʻrta kvadratsimon (RMS) voltmetrlari

Oʻrta kvadratsimon (RMS) voltmetrlari alternativasi sifatida:

2 ta voltmetr 0 ... 400V
2 ta ampermetr 0 ... 1 A

6.1. «Yulduz-yulduz» Yy0 bogʻlanish sxemasidagi transformator

6.1.1-rasm: «Yulduz-yulduz» Yy0 bogʻlanish sxemasidagi uch fazali transformator bilan eksperimentlar uchun qurilmalar joylashishi

Quyida koʻrsatilgan rasmga muvofiq faqat bitta ikkilamchi chulgʻam bilan zanjirni yigʻing:

6.2.1-rasm: «Yulduz-yulduz» Yy0 bogʻlanish sxemasidagi uch fazali transformator bilan eksperimentlar uchun qurilmalar joylashishi

Uch fazali kuchlanish manbasida 400 V/2,5 A fazalararo kuchlanishni oʻrnating va zanjirni yoqing.

Birlamchi tomonda salt yurishning I01 dan I03 gacha ketma-ket uchta toki va ikkilamchi tomonda 2U1-2V1, 2V1-2W1 va 2W1-2U1 klemmalar oʻrtasidagi fazalararo kuchlanishni oʻlchang.

, ,

, ,

Oʻlchangan kuchlanish qiymatlaridan Yy0 bogʻlanish simvolining transformatsiyasi koeffitsiyentini hisoblab chiqing va 6.1-jadvaldagi qiymat bilan solishtiring, bu yerda koeffitsiyent oʻramlar soni bilan aniqlanadi. Yulduz bogʻlanishli zanjirlarda birlamchi chulgʻamning oʻramlar soni quyidagiga teng boʻlishiga e’tibor bering:

.

,

Salt yurish shartlarida oʻlchangan transformatsiya koeffitsiyenti oʻramlar soni boʻyicha olingan

transformatsiya koeffitsiyentiga toʻgʻri keladi.

Tok transformatsiyasi koeffitsiyentini aniqlash uchun zanjirni 5.1.3-rasmga muvofiq oʻzgartiring:

6.1.3-rasm: Yy0 bogʻlanish zanjirida uch fazali transformatorning transformatsiyasi koeffitsiyentini aniqlash.

Dastlab omli yuklamani 100% qiymatiga oʻrnating va zanjirni yoqing. Bu holda uch fazali ta’minotni 400 V/2,5 A nominal qiymatga 400 V oʻrnatib qoʻyish kerak.

Yuklama qarshiligini sinalayotgan ob’ektning ikkilamchi tomondagi nominal tokigacha kamaytining. Tegishli tokni birlamchi tomonda oʻlchang.

,

Yuqorida keltirilgan ma’lumotlardan tok transformatsiyasi koeffitsiyentini aniqlang va uni 6.1-jadvaldagi qiymat bilan solishtiring:

,

Oʻlchash natijalariga koʻra tok transformatsiyasi koeffitsiyenti faqat sifat qiymatlarga ega, chunki

transformatorga uzatiladigan kichik yuklama salt yurish tokining kuchli ta’siri ostida boʻladi.

Keyinchalik uch fazali transformator kuchlanishining kechishi muvozanatlashmagan yuklama shartida oʻrganilishi kerak.

Ikki liniyali yuklama boʻlishi uchun dastlab test ob’ektining terminali 2W1 va omli yuklama oʻrtasidagi bogʻlanishni yechib qoʻying.
Nominal tok yana testlanayotgan ob’ektning ikkilamchi tomonida oʻtishi uchun yuklama qarshiligi qiymatlarini oʻzgartiring (100 °% qiymatidan boshlanan holda).
Birlamchi tomonning uchta tokini Iprim1, Iprim2 va Iprim3, shuningdek ikkilamchi tomondagi yulduzli bogʻlanishdagi uchta kuchlanishni oʻlchang.

, , ,

, ,

Transformatorni bir konsolli yuklama shartlarida tekshirish uchun sxemani 6.1.4-rasmga muvofiq oʻzgartiring.

6.1.4-rasm Bir konsolli yuklama bilan uch fazali transformator (Yy0 zanjiri).

Nominal tok yana testlanayotgan ob’ektning ikkilamchi tomonida oʻtishi uchun yuklama qarshiligi qiymatlarini oʻzgartiring (100 °% qiymatidan boshlanan holda).
Birlamchi tomonning uchta tokini Iprim1, Iprim2 va Iprim3, shuningdek ikkilamchi tomondagi yulduzli bogʻlanishdagi uchta kuchlanishni oʻlchang.

, , ,

, ,

Test ob’ektining birlamchi tomoni neytral nuqtasini ta’minot kuchlanishi neytral nuqtasi bilan bogʻlab sxemani oʻzgartiring, soʻng esa shuningdek yulduzli bogʻlanishda birlamchi tomondagi uchta tokni, shuningdek ikkilamchi tomondagi uchta kuchlanishni yuqorida keltirilgan oʻlchashni bajaring.

, , ,

, ,

Oldingi oʻlchashdan qaysi oʻziga xos farqlanish kuzatiladi?

Endi L1 konsolida oqayotgan birlamchi tomonning tokini L2 va L3 konsollaridan olish kerak emas.

Tok neytral oʻtkazgich tomonidan oʻzgartiriladi.

Bu yerda ishlatilayotgan transformator zanjirining birlamchi va ikkilamchi tomonlar oʻrtasidagi fazalar almashish nisbatini baholash uchun ossillograf kerak boʻladi. Ossillograf ajratuvchi kuchaytirgich yordamida test ob’ektiga ulanadi. Bunday baholash uchun sxemani 6.1.5-rasmga muvofiq oʻzgartiring.

6.1.5-rasm. Uch fazali transformatorning Yy0 sxemasining birlamchi va ikkilamchi kuchlanishlari oʻrtasidagi fazalar almashishini baholash.

Oʻlchashlarni boshlashdan oldin uch fazali ta’minot manbasi chiqishida 400 V/ 2,5 A fazalarning toʻgʻri ketma-ketligi mavjudligiga ishonch hosil qiling. Buning uchun imkon boricha fazalar ketma-ketligi tartibi indikatoridan PHASECOP 2 (727 300) foydalaning.
Testlanayotgan ob’ektning birlamchi kuchlanishini ajratuvchi kuchaytirgichning A kanaliga; ikkilamchi kuchlanishini B kanaliga ulang. Ushbu kuchlanishlar fazalararo kuchlanishlar deb hisoblanadi!
Ajratuvchi kuchaytirgichning chiqishdagi kuchlanish darajalari ossillografning ikkita chiqishlariga ulanadi, bunda ular bir vaqtda aks etib turishi kerak.
Nominal kuchlanishni test ob’ektining birlamchi chulgʻamiga ulang va bir vaqtning oʻzida birlamchi va ikkilamchi kuchlanishni aks eting.

6.1.6-rasm: Yy0 sxemasida uch fazali transformatorning birlamchi (1) va ikkilamchi (2) kuchlanishlarining egri chiziqlari. (2,00 V/ DIV 5 mks/DIV).

Ikkita kuchlanishlar oʻrtasidagi fazaviy siljishni ularning nol nuqtalari oʻrtasidagi krossover nuqtalarining vaqtli kechikishi boʻyicha aniqlang.

Ikkala kuchlanish faza boʻyicha bir biriga toʻgʻri keladi. Bu bogʻlanishning «0» simvoli holatiga mos keladi