Elektr energiyasi poezdlarni tortish uchun qo'llangan ilk tajribalarda energiya manbai va elektr dvigatel` harakatlanuvchi birlikda joylashar edi

Tayanch tortuvchi nimstansiya (opornaya TP) elektr energiyani tashqi elektr taqsimoti tarmogidan soni ikki va undan ortiq bo‘lgan 35 kV, 110 kV yoki 220 kV kuchlanishli havo elektr uzatuvchi yo‘llardan oladi hamda tranzit, shahabcha va tupiksimon tortuvchi nimstan- siyalarning elektr ta’minoti tarmog‘ini elektr energiya bilan ta’minlaydi.
Tranzit - oraliq tortuvchi nimstansiya (promejutochnaya TP) tayanch nimstansiyalar elektr ta’minotining ikki tarmogidan elektr energiyani olib, kontakt tarmogining tayanch stansiyalari oraligini energiya bilan ta’minlaydi.
SHoxobcha tortuvchi nimstansiya (otvetvlennaya TP) yopiq shoxobchalangan bo‘lib, tayanch nimstansiyalar elektr ta’minotining ikki tarmogidan elektr energiyani olib, kontakt tarmogining tranzit tortuvchi nimstansiyalari oraligini energiya bilan ta’minlaydi.
Tupiksimon - boshi berk tortuvchi nimstansiya (tupikovaya TP) boshqa tortuvchi nimstansiyalar elektr ta’minotining ikki tarmogidan elektr energiyani olib, kontakt tarmogining mazkur nimstansiyasiyagacha bo‘lgan oraligini energiya bilan ta’minlaydi.
Pasaytirgich nimstansiya SSB (signalizatsiya, sentralizatsiya i blakirovka) tizimi kurilmalarining elektr ta’minotiga va notortuvchi elektr iste’molchilarga mo‘l- jallangandir. Temir yo‘l bo‘ylab qaerga joylashganiga qarab bekat xo‘jaliklari, tonnel, depo xojatlarini qon- dirish uchun 10 kV li yuqori kuchlanishni 400 V va 230/133 V kuchlanishga aylantirib beradi. Bunday kuchlanish yori- tish yuklamalarida ham ishlatiladi.
Ba’zi hollarda tortuvchi nimstansiya boshka elektr ta’minoti qurilmalari bilan birlashtirib uygunlash- tiriladi: jumladan, rayon nimstansiyasi bilan, yoki kontakt tarmogi distansiyasi bilan, yo ularning navbat- chilik punktlari bilan. Bunday nimstansiya birlashgan tortuvchi nimstansiya deb ham yuritiladi. Elektr energiyadan keng foydalanishining asosiy saba- bi uning boshqa energiyalarga nisbatan quyidagi afzalik- laridir: - elektr energiya ishlab chiqarish uchun ko‘pchilik tabiiy energiya manbalaridan, birinchi navbatda, yoqilg‘i, suv va atom energiya manbalaridan foydalanish imkoni; - elektr energiyani uncha ko‘p mablag‘ sarflamasdan uzoq masofaga sifatli uzatish imkoni; - elektr energiyani joylashishi va quvvati turlicha bo‘l- gan iste’omolchilar orasida bemalol taqsimlash imkoni; - elektr energiyani boshka xil energiyaga: issikdik, mexanik, yoruglik, yuqori chastota, magnit impulsi, gidroimpuls, kimyoviy va boshqa energiyaga aylantirishning osonligi va yuqori samaradorligi.
Elektr energiya elektr stansiyalarda sinxron genera- torlar yordamida ishlab chiqariladi. Elektr stansiya- larining asosiy vazifasi mexanik, issiqlik, atom, suv oqimi, yorug‘lik, shamol va boshqa energiyalarni elektr energiyaga aylantirib beriщsir. Elektr stansiyalarning ko‘pchiligi faqat elektr energiyani ishlab chiqarsa, ba’zilarida elektr energiya hamda issiqlik energiyani ishlab chiqaradi. Elektr stansiyalarida qo‘llanilgan generatorlarining turiga karab 6÷20 kV yuqori kuchlanishli elektr energiya ishlab chihariladi. Bu kuchlanish kuch transformatorlari yordamida 35÷750 kV yuqori kuchlanishga aylantiriladi hamda havo elektr uzatuvchi yo‘llar orqali iste’molchilarga etkazib beriladi.
Elektr energiya iste’mol qilinayotganida, u ko‘pincha boshqa turdagi energiyalarga qayta o‘giriladi: elektr dvigatelda u mexanik energiyaga; cho‘g‘lanma lampalarda dastlab, issikdik energiyaga, so‘ngra esa yoruglik energiyaga; temir yo‘lda - poezdning kinetik energiyasiga aylanadi. Energiyaning bir turdan boshqa turga aylanishida albatta ma’lum miqsorda isrof bo‘ladi. Isroflar miqdori shu energiyani bir turdan ikkinchi turga aylantiruvchi quril- malarning mukammaligiga bog‘liqdir. Elektr energiyaning isrofi elektr stansiyadan iste’mol kilish joyiga uzatish jarayonida ham sodir bo‘ladi.
Natijada, elektr energiyaning kichik qismi turli mashina, mexanizm va qurilmalarda bo‘ladigan energiya isrofiga, katta qismi esa foydali ish bajarishga sarf kilinadi. Energiya isrofi qancha kam bo‘lsa, elektr qurilmalarning (ayrim generatorlar, tortuvchi va notortuvchi elektr dviga- tellari, havo va kabel elektr yo‘llari va boshqalarning) foydali ish koeffitsienta FIKi shuncha yuqori bo‘ladi. Qurilmaning FIKi qancha yuqori bo‘lsa, u shuncha tejamkor hisobladi.