Elektr energetikasi

1 – 2 – 3 – 5 – 10 – 15 – 20

Qadim zamanlardan beri tan’lang’an sanlar qatarin duziwde geometrik progressiyadan paydalanip kelgen. Geometrik progressiyada, eger yadin’izda bolsa, keyingi sannin’ aldindag’i sang’a bolg’an qatnasti o’zgermes bolip qaladi. Ma’selen:

1. 
   bo’liwshisi 1,1 bolg’an o’siwshi : 1 – 1,1 – 1,21 – 1,33…;
   
2. 
   bo’liwshisi 0,1 bolg’an kemeyiwshi: 1 – 0,1 – 0,01 – 0,001 – …;
   

Geometrik progressiyanin’ qa’legen ag’zasin to’mendegi ko’rinisten esaplap tawsaq boladi.

a_n=a₁q^{n – 1},

Bul jerde : a₁ – birishi san (ag’za) , q – geometrik progressiyaning bo’liwshisi.

Geometrik progressiyanin’ bir qansha u’stemligi bar:

1. 
   Ixtiyari aling’an eki qon’isi ag’zalardin’ qatnaslarinin’ parqi o’zgermeydi, misali 1 – 2 – 4 – 8 – 16 – 32 – 64 - ...., bunda ixtiyariy ag’za o’zinin’ aldindag’isinan 100% u’lken .
   
2. 
   Geometrik progressiyanin’ ixtiyariy ag’zasinin’ ko’beymesi yaki bo’limi ha’m sol progressiyanin’ ag’zasi esaplanadi.
   

Geometrik progressiya tek g’ana siziqli baylang’an parametrlerge emes, balkim kvadratik ha’m kubik ha’m basqasha bolg’an parametrlerdi ha’m o’z-ara baylaw imkaniyatina iye sanaladi.

1-keste

№	San	№	San	№	San	№	San	№	San
0 1 2 3 4 5 6 7 8	1,00 1,06 1.12 1,18 1,25 1,32 1,40 1,50 1,60	9 10 11 12 13 14 15 16	1.70 1.80 1,90 2,00 2.12 2,24 2,36 2,50	17 18 19 20 21 22 23 24	2,65 2,80 3,00 3.15 3,35 3,55 3,75 4,00	25 26 27 28 29 30 31 32	4,25 4,50 4,75 5,00 5,30 5,60 6,00 6,30	33 34 35 36 37 38 39 40	6,70 7,10 7,50 8,00 8,50 9,00 9,50 10,00

Teren’ izleniwler soni ko’rsetedi, joqardag’i ba’rshe studentlerge ko’brek juwap beretug’in qatar – har bir n – ag’zasin ong’a eseli ko’beyip beriwshi geometrik progressiya qatari eken. Sha’rtke ko’re

a_n=10a

Ol jag’dayda,

aqⁿ=10a

bunnan,

q =

GOST 8032 – 84 ma’mleketler ara standartda to’rt tiykarg’i ha’m eki qo’shimsha tan’lang’an qatarlar usinis etilgen bolip, qosimsha qatarlardan tek g’ana ayriqsha jag’daylarda, texnikaliq jaqtan tiykarlang’an jag’dayda g’ana paydalaniw mu’mkin. 1 – kestede tiykargi qatarlardan biri R40 tin’ 1 den 10 geshe onliq intervaldag’i tan’lang’an sanlardin’ toplaminin’ ma’nisleri keltirilgen.

O’nimler haqqindag’i mag’lwmatlardi standartlastriw ha’m kodlaw

O’nimlerdi satip alg’animizda olardin’ upokovkasinda (qutisinda) yaki etiketkasinda har qiyli qalin’liqtag’i siziqlar ha’m no’merler benen belgilengen formalardi – m shtrix kodlarin ko’remiz . Shtrix – kodlar neni bildiredi ha’m qashan payda bolg’anlig’i haqqindag’i ayrim mag’liwmatlar keltirib o’temiz .

Shtrix – kodlardi o’nimlerge qarag’anda engiziw ideyasi birinshi ma’rtebe 30 – jillarda AQSHtin’ Garvard biznes mektebinde jaratilg’an bolip ondan ameliy paydalaniw bir neshe on jillardan son’ g’ana , yag’niy 60 – jillardan baslang’an . Shtrix – kodlarin da’slebki qollawshilar temir jolshilar bolip, sol usil arqali temir jol vagonlarin identifikatsiyalag’an . mikroprotsessor texnikasinin’ ju’da rawajlaniwi 70 – jillardan baslap shtrix kodlardan keng turde paydalaniw imkanin jaratti . 1973- jil AQSHda O’nimnin’ Universal kodi (IPC) qabul qilinib , 1977-jildan baslap bolsa Yevropa Kodlaw Sistemasi – EAN (European Article Numbering) jaryalandi ha’m ha’zirde onnan tek g’ana Yevropa emes ba’lki basqa materiklerde de ken’ ko’lemde paydalanbaqta. Shtrix – kod izbe-iz almasip keliwshi qara (shtrix) ha’m aq (probel) rengli , turli qalin’liqtag’i siziqlardan ibarat bolip , bul siziqlardin’ o’lshemleri standartlastrilg’an. Shtrix – kodlar arnawli optik qurilmalar – skanerler ja’rdeminde oqiwg’a maslastirilg’an . Onin’ ja’rdeminde , mikroprotsessorlar arqali shtrixlar no’merlerge dekoderlenip , o’nim haqqinda mag’liwmatlar kompyuterge uzatiladi .

2 – keste

O’nimdi shtrixli kodlaniwi ushin ayrim ma’mleketlerdin’ EAN kodi

Ma’mleket kodi	Ma’mleket ati	Ma’mleket kodi	Ma’mleket ati	Ma’mleket kodi	Ma’mleket ati
93	Avstraliya	539	Irlandiya	621	Suriya
90 – 91	Avstriya	569	Islandiya	00 – 13	AQSH ha’m Kanada
779	Argentina	84	Ispaniya	869	Turkiya
476	A’zerbayjan	80 – 83	Italiya	471	Tayvan
54	Belgiya ha’m Lyuksemburg	529	Kipr	482	Ukraina
481	Belorussiya	850	Kuba	64	Finlyandiya
380	Bolgariya	477	Litva	30 – 37	Fransiya
789	Braziliya	750	Meksika	859	Chexiya
50	Ulli Britaniya	622	Misr	780	Chili
599	Vengriya	87	Niderlandiya	73	Shvetsiya
759	Venesuela	94	Jan’a – Zelandiya	76	Shvetsariya
40-44	Germaniya	70	Narvegiya	860	Yugoslaviya
489	Gonkong	590	Polsha	880	Qubla Koreya
486	Gruziya	560	Partugaliya	600 – 601	Qubla Afrika
520	Gretsiya	460 – 469	Rossiya	45 – 49	Yaponiya
57	Daniya	88	Singapur	478	O‘zbekston
729	Isroil	383	Sloveniya	487	Qazaqston

Tiykarinan EAN nin’ eki kodinan ko’birek paydalanadi : 13 – razryadli ha’m 8 – razryadli no’merli kodlar . Bunda en’ jin’ishke shtrix birlik sipatinda alinadi . Har bir no’mer (yaki razryad ) eki shtrix ha’m eki probelden ibarat boladi (9.2-9.3 – su’retler).



9.2 – su’wret . Shtrix kod : EAN – 13 kodi.



9.3 – su’wret . Shtrix kod : EAN – 8 kodi.

PAYDALANILG’AN A’DEBIYATLAR

1. 
   CFA Institute. Standards of Practice Handbook, Eleventh Edition 2014. CFA Institute (June 17, 2014), 290 pages.
   
2. 
   Information Resources Management Association (USA). Standards and Standardization: Concepts, Methodologies, Tools, and Applications Hardcover. Isr. 2015, 1675 pages.
   
3. 
   Исматуллаев П.Р., Максудов А.Н., Абдуллаев А.Х., Ахмедов Б.М., Аъзамов А.А. Метрология стандартлаштириш ва сертификатлаштириш. –Т.: Ўзбекистон, 2001. - 360 б.
   
4. 
   Абдувалиев А.А., Латипов В.Б., Умаров А.С., Алимов М.Н., Бойко С.Р., Хакимов О.Ш., Хван В.И. Стандартлаштириш, метрология, сертификатлаштириш ва сифат. Ўқув қўлланма. Тошкент, СМСИТИ, 2008. – 267 б.
   
5. 
   Исматуллаев П.Р., Матякубова П.М., Тураев Ш.А. Метрология, стандартлаштириш ва сертификациялаштириш. Дарслик “Lission-Press”, Тошкент, 2014.-423б.
   

INTERNET SAYTLAR

1. 
   http://www.ziyo.uz
   
2. 
   http://www.Interactive.com
   
3. 
   http://www.refarat.su/
   
4. 
   http://www.bmstu.ru./index.html