«Elektr energetikasi» kafedrasi

2.1. Elektr yuklamalar markazini aniqlash(EYUM)

X₀ = Σ(R_ri ∙ X_i) / ΣP_pi

Y₀ = Σ(R_ri ∙ Y_i) / ΣP_pi

Bunda R_ri = (R_0,4 + R₁₀ + R_ro)
R_ri1 = 660 + 62.15 = 712,15 kVt

R_ri2 = 880 + 97.77 = 977,77 kVt

R_ri3 = 792+ 40= 872kVt

R_ri4 = 414+28,5 = 442,5 kVt

R_ri5 = 810+ 16,3 = 826,3 kVt

R_ri6 = 1350+1483 + 40= 2873kVt

R_ri7 = 364+2338 + 23,3 = 2725,3 kVt

R_ri8 = 345 + 32,49 = 377,49 kVt

R_ri9 = 55,18+ 12= 67,18 kVt

R_ri10 = 444 + 120,4 = 564,4 kVt

R_ri11 = 309+ 46,1 = 355,1 kVt
X₀ = (712,15∙ 1,8 + 977,77∙ 4 + 872∙ 2,3 + 442,5 ∙ 6 + 826,3 ∙ 6,7 + 2873∙ 6,6 + 2725,3 ∙ 7,5 + 377,49 ∙ 7,1 + 67,18 ∙ 6,3 + 564,4 ∙ 4,5 + 355,1 ∙ 0,8)/ 9982,89

= 303,5 m
Y₀ = (712,15∙ 6,7 + 977,77∙ 6,5+ 872∙ 2,7 + 442,5 ∙ 6,2 + 826,3 ∙ 3,5 + 2873∙ 1,8 + 2725,3 ∙ 1,8 + 377,49 ∙ 7,1 + 67,18 ∙ 7,5 + 564,4 ∙ 2,5 + 355,1 ∙ 4,1)/ 9982,89

= 176,5 m
X₀ = 303,5 m

U₀ = 176,5 m
Masshtabni hisobga olib bosh rejada sex elektr yuklamalarini ko‘rsatamiz.







2.2. Elektr yuklamalar kartogrammasini kurish
Maksimal quvvatni 7-sex kobul qiladi. R₇ =2725.3 kVt, va uni aylana radiusni r₁₀ = 5 sm, deb olsak unda masshtab:


m = 2725.3 / (3,14 ∙ 5²) = 34.7 kVt/sm²

Boshqa sexlarni radiuslari quyidagi formula buyicha topiladi:



r₁ = 2,5 sm; r₂ = 2,9 sm; r₃ = 2,8 sm; r₄ = 2,01 sm; r₅ = 2,75 sm; r₆ = 4,35 sm; r₇ = 5 sm; r₈ = 1,86 sm; r₉ = 0,78 sm;

r₁₀ = 2,27sm; r₁₁ = 1,8 sm.
2.3. YOritish iste’moli quvvati buyicha yoritish sektorini aniqlash

P_pi = 360⁰

α = 360⁰ ∙ P_o / P_p

P_o = α_o – yoritish sektori

P₁₀ = α₁₀ –10 kVli iste’molchilar sektori

Z_0,4 = 360⁰ – α_o – α₁₀–0,4 kVli iste’molchilar sektori
α_osv1 = 360⁰ ∙62,15 / 712,15 = 31,4 = 31⁰40`

α_osv2 = 360⁰ ∙97,77 / 977,77 = 35,9 = 36⁰30`

α_osv3 = 360⁰ ∙40 / 872 = 16,5 = 16⁰50`

α_osv4 = 360⁰ ∙28,5 / 442,5 = 23,1 = 23⁰10`

α_osv5 = 360⁰ ∙16,3 / 826,3 = 7,1 = 7⁰10`

10kv α_osv6 = 360⁰ ∙1483 / 2873 = 185,8 = 185⁰8`

α_osv6 = 360⁰ ∙40 / 2873 = 5,01 = 5⁰01`

10kv α_osv7 = 360⁰ ∙2338 / 2725,3 = 308,8 = 309⁰20`

α_osv7 = 360⁰ ∙23,3 / 2725,3 = 3,07 = 3⁰07`

α_osv8 = 360⁰ ∙32,49 / 377,49 = 30,9 = 31⁰30`

α_osv9 = 360⁰ ∙12 / 67,18 = 64,3 = 64⁰30`

α_osv10 = 360⁰ ∙120,4 / 564,4 = 76,7 = 77⁰10`

α_osv11 = 360⁰ ∙46,1 / 355,1 = 46,7 = 47⁰10`

Elektr yuklamalar markazini topish, kartogramma kurish va yoritish sektorini kurish buyicha hisoblagan qiymatlarni 6-jadvalga kiritamiz.

6-jadval

№ sexa	Rr kVt	y [m]	x [m]	r [sm]	αi^osv 0,4 kV	αi^osv 10 kV
1	712,15	335	90	2,5	31^040`	-
2	977,77	325	200	2,9	35^090	-
3	872	135	115	2,8	16^050`	-
4	442,5	310	300	2,01	23^010`	-
5	826,3	175	335	2,75	7^010`	-
6	2873	90	330	4,35	5^001`	185^08`
7	2725,3	90	375	5	3^007`	308^080`
8	377,49	355	355	1,86	30^090`	-
9	67,18	375	315	0,78	64^030`	-
10	564,4	125	225	2,27	76^070`	-
11	355,1	205	40	1,8	46^070`	-
Zavod EYUM	9982.89	2520	2680

3. Ta’minlovchi liniyani ratsional kuchlanishini tanlash.
Tashki elektr ta’minoti o‘z ichiga manba va ta’minlovchi liniya tarmog‘ini oladi va u ishochlilik, tejamkorlik sifatli energiya bo‘lishini ta’minlashi kerak. Tejamkorligi elektr ta’minoti tizimida keltirilgan xarajatlar bilan aniqlanadi. Ishonchlilik - elektr iste’molchilari va texnologik jarayonning muhim tomonlariga bog‘lik bo‘ladi. Noto‘g‘ri baholash elektr ta’minoti tizimini ishochliligini kamayishiga olib keladi.

Bunga yo‘l ko‘ymaslik uchun aniqlanmagan zaxira xarajatlarini yuzaga kelishini oldini olish kerak va shuning uchun bir necha variantni olib, ularni o‘zari taqqoslab variantni maksadga muvofig‘ini loyiha uchun tanlanadi..

Sanoat korxonasini elektr energiya bilan taminlovchi manba elektr stansiya va tuman elektr tizimi hisoblanadi. Iste’molchilarni manbadan uzokligida va quvvatni etishmovchiligida korxonalarda xususiy elektr stansiya kuriladi.

Xususiy elektr stansiyani yoki elektr energiyani taqsimlovchi kurilmani elektr yuklamalar markaziga o‘rnatish samaralidir.
3.1. Optimal kuchlanishni tanlash
kV

Bunda P=10183kVt

Nominal standart kuchlanish:

35 < 58.2 < 110 kV

35 kV va 110 kV kuchlanishlarni variantini taqqoslaymiz.

Variant 1. U_n = 35 kV

O‘tkazgichni ko‘ndalang kesim yuzasini topish uchun yuklama tokini hisoblaymiz.



I_p = 10402.5/ (2 ∙ 1,73 ∙ 35) = 85,5 A

Avariya rejimida tok kuchi



I_a = 10402,5/ (1,73 ∙ 35) = 171,6 A

Ko‘ndalang kesim yuzasi formula buyicha:

F = I_p / j_e = 85,5 / 1,2 = 71,25 mm²

Jadval buyicha o‘tkazgichni tanlaymiz – 2xAS-3x95

uzok davomiy toki I_d.d = 330 A

Avariya rejimida I_a< I_d.d ga kura. 171,6 < 330 A

YUklama koeffitsienti:

K_z = I_p / I_d.d

K_z = 85,5 / 330 = 0,25

Temir –beton tayanchli bir zanjir osiladigan havoda elektr uzatish liniyasini tanlaymiz. AS-95- 35 kVli liniyani 1 kilometri 9,8 mln.so‘m/km
Butun liniya narxi:

K`_vl = n ∙K_vl ∙ L

K`_vl = 2 ∙9800000 ∙ 17 = 333200000 so‘m

Liniyadagi quvvat isrofi jadval buyicha ∆R_vl = 134 kVt/km

1 yil uchun maksimal isrof vaqti

τ_m = (0,124 + T_m / 10000)² ∙ T_yil

T_m – Tuxtovsiz ishlaganda maksimal isrof vaqti = 5000 soat

T_god – Bir yildagi maksimal soat= 8760 soat

τ_m = (0,124 + 5000/ 10000)² ∙ 8760 = 3411 soat/yil

Bir yilda 1 kVt maksimal quvvatni narxi

m = (α / T_m + β) ∙ τ_m

α – asosiy stavka = 64000 so‘m/kVt

β – ko‘shimcha stavka = 40 so‘m/kVt

m = (64000 / 5000 + 40) ∙ 3411= 180100 so‘m/kVt∙yil

Butun liniya isrofi L = 17 km

kVt

Bir yil uchun isrof narxi

U_pe = ∆W ∙ m

U_pe = 437,8 ∙ 180100 = 78853471 so‘m/yil

Metall va temir-betonli kuchlanishi 35-110 kVli HEUL uchun amortizatsiyaga norma chiqimi

E_a = 0,028

U_a = E_a ∙ K`_vl = 0,028 ∙ 333200000 = 9329600 so‘m

Joriy ta’mirlash va xizmat ko‘rsatishga chiqim normasi E_tr = 0,004

U_tr = E_tr ∙ K`_vl = 0,004 ∙ 333200000 = 1332800 so‘m

Ekspluatatsiyaga chikim

U_e = U_a + U_tr + U_pe = 9329600+ 1332800 + 78853471= 89515871 so‘m

Keltirilgan yillik xarajat E_n = 0,12 da

Z_pr = E_n ∙ K`_vl + U_e

Z_pr = 0,12 ∙ 333200000 + 89515871 = 129499871so‘m
Variant 2. U_n = 110 kV

O‘tkazgichni ko‘ndalang kesim yuzasini topish uchun yuklama tokini hisoblaymiz.



I_p = 10402.5 / (2 ∙ 1,73 ∙ 110) = 27,3 A

Avariya rejimida tok kuchi



I_a = 10402.5 / (1,73 ∙ 110) = 54,6 A

Ko‘ndalang kesim yuzasi formula buyicha:

F = I_p / j_e = 27,3 / 1,2 = 22,7 mm²

Jadval buyicha o‘tkazgichni tanlaymiz – – 2xAS-3x70

uzok davomiy toki I_d.d = 265 A

Avariya rejimida I_a< I_d.d– ga kura 54,6 < 265 A

YUklama koeffitsienti:

K_z = I_p / I_d.d

K_z = 27,3 / 265 = 0,103

Temir –beton tayanchli bir zanjir osiladigan havoda elektr uzatish liniyasini tanlaymiz. AS(3x70+1x11) 110 kV kVli liniyani 1 kilometri 7,69 mln.so‘m/km

Butun liniya narxi:

K`_vl = n ∙K_vl ∙ L

K`_vl = 2 ∙ 7690000 ∙ 17 = 261460000 so‘m

Liniyadagi quvvat isrofi jadval buyicha ∆R_vl = 125 kVt/km

1 yil uchun mksimal isrof vaqti

τ_m = (0,124 + T_m / 10000)² ∙ T_yil

T_m – Tuxtovsiz ishlaganda maksimal isrof vaqti = 5000 soat

T_god – Bir yildagi maksimal soat = 8760 soat

τ_m = (0,124 + 5000/ 10000)² ∙ 8760 = 3411 soat/yil

Bir yilda 1 kVt maksimal quvvatni narxi

m = (α / T_m + β) ∙ τ_m

α – asosiy stavka = 64000 so‘m/kVt

β – ko‘shimcha stavka = 40 so‘m/kVt

m = (64000 / 5000 + 40) ∙ 3411 = 180100 so‘m/kVt∙yil

Butun liniya isrofi L = 17 km

kVt

Bir yil uchun isrof narxi

U_pe = ∆W ∙ m

U_pe = 45,08 ∙ 180100 = 8118908 so‘m/yil

Metall va temir-betonli kuchlanishi 35-110 kVli HEUL uchun amortizatsiyaga norma chikimi

E_a = 0,028

U_a = E_a ∙ K`_vl = 0,028 ∙ 261460000 = 7320880 so‘m

Joriy ta’mirlash va xizmat ko‘rsatishga chikim normasi E_tr = 0,004

U_tr = E_tr ∙ K`_vl = 0,004 ∙ 261460000 = 1045840 so‘m

Ekspluatatsiyaga chiqim

U_e = U_a + U_tr + U_pe = 7320880 + 1045840 + 8118908 = 16485628

so‘m

Keltirilgan yillik xarajat E_n = 0,12

Z_pr = E_n ∙ K`_vl + U_e

Z_pr = 0,12 ∙ 261460000+ 16485628

= 47860828so‘m
Ikki variantni texnik-iqtisodiy ko‘rsatkilarini taqqoslashni 7- jadvalda keltiramiz.

7- jadval

№ var	Un kV	Ir A	Sim markasi	Kz	K`vl mln.so‘m	∆W kVt	Upe mln.so‘m	Ue mln.so‘m	Zpr mln.so‘m
1	35	85,5	2xAS95	0.25	333.2	437.8	78.8	89.5	129.49
2	110	27.3	2xAS70	0.103	216.4	45.08	8.11	16.48	47.86

O‘z xarajatini koplash muddati:

T_ok­= (K`<sub>vl2</sub> - K`_vl1) / (U_e1 – U_e2) = (216.4 – 333.2) / (16.48 – 89.5) =

=-116.8 / -73.02 = 0,3472 = 577 kun ≈ 48 oy

Natijada 2- variant tejamli. Har xil kapital mablag‘larda ikkinchi variant 4,2 oyda o‘z xarajatini koplaydi.

Yuqori kuchlanishli elektr ta’minoti liniiyasi variantlarini taqqoslash 8-jadvalda keltirilgan.
8-jadval

Taqqoslanadigan kattaliklarni nomlanishi	Variant 1	Variant 2
1. Nominal kuchlanish Un [kV]	35	110
2. Hisobiy tok kuchi Ir [A]	85.5	27.3
3 Avariya rejimidagi tok Ia [A]	171.6	54.6
4. Simni hisobiy kundalang yuzasi F [mm^2]	86,25	27,45
5. Tanlangan sim markasi	2xAS-95	2xAS-70
6. YUklama koeffitsienti Kz	0.25	0.103
7. 1 km. liniya narxi Kvl [mln.so‘m/km]	9.8	7.69
8. Butun liniya narxiK`vl [mln.so‘m/km]	333.2	261.46
9. Liniyadagi isrof ∆W [kVt]	437.8	45.08
10. 1yil el. en. isrof narxi Upe [mln.so‘m/yil]	78.8	8.11
11. Amortizatsiyaga chikim Ua [mln.so‘m]	9.329	7.32
12. Joriy ta’mirlashga chikim Utr [mln.so‘m]	1.33	1.045
13. Ekspluatatsiyaga chikim Ue [mln.so‘m]	89.5	16.48
14. Keltirilgan xarajat Zpr [mln.so‘m]	129.49	47.86
15. O‘z xarajatini koplash muddati Tok [oy]		48

Izoh: Hisoblashlarda TIK E_a, E_tr, K_vl, α va β narx navoni o‘zgarishi bilan o‘zgarib turadi.