«Электр аппаратлари ва Автоматлаштириш»

6.7. Магнит ишга туширгичлар
Қисқа туташтирилган роторли асинхрон моторларни масофадан туриб ва автомат бошқарувчи комплект электромагнит аппаратларга магнит ишга туширгачлар дейилади.
Магнит ишга туширгачлар ва ўзгарувчан ток контокторларидан ибборат бўлиб, қўшимча таризда яна ўта юкланиш ва қисқа туташувдан ҳимояловчи релелардан иборат бўлади.
Битта контоктордан иборат бўлган магнит ишга туширгич нореверсив магнит ишга туширгич дейилади. Нореверсив магнит ишга туширгич электр моторларини ишга тушириш, узиш ва қизиш ҳамда қисқа туташув токларидан ҳимоя қилади. Иккита контокторли ишга туширгичга ревирсив магнит ишга туширгич дейилади. Бундай ишга туширгич юқоридаги функциялардан ташқари электр маторнинг реверсини бошқаради.
Магнит ишга туширгичлар очиқ, ҳимояланган ва чанг ҳамда олов ўтмайдиган қилиб тайёрланади.
6.6-расмда нореверсивли магнит ишга туширгич кўрсатилган.
6.6- расм. Магнит ишга туширгич: а- электр схемаси; б- конструктив схемаси.
SВ1 тугмача босилганда (6.6,а-расм) контоктор ғолтаги КМ га КSТ1, КSТ2, иссиқлик релелари ва SВ2 тугмача орқали якорь 6 О₁ ўқ атрофида айланиб ўзак 4 га тортилади. Бунда қўзғалмас контактлар 2 ҳаракатланувчи кўприк контакт 8 га уланади. Пружина 9 ёрдамида контактлар босилади. Бир вақтнинг ўзида ёрдамчи контактлар SQ уланади ва SВ1 тугмачани шунтлаб қўйади. Электр мотори ўта юклатилганда иккита ёки битта иссиқлик релеси 11ишлаб кетади, ғалтакнинг занжири КSТ1 ва КSт2контактлар ёрдамида узиб қўилади. Бунда якорь 6 ўзининг массаси ва қўзғалувчи система ва прижинаси 7 таъсирида ўзакда ёпишиб тура олмайди ва контактларни узиб узилган ҳолатга ўтади. 10 ёпиқ камера махсисқурилмасиз ёйнинг сўндирилишини таъминлаб беради. SВ2 тугмачанинг босилиши эса магнит ишга туширгични ўчиради.
3 пружина ҳаракатланувчи қисмини ишга туширгични улаганда содир бўладиган зарбалардан сақлайди. Ишга туширгичнинг барча деталлари метал асос 1 га маҳкамланади. Электр маторни қисқатуташув токларидан ҳимоялаш учун занжирга сақлагич F уланган.
Магнит ишга туширгачлар газ ва чанглар бўлган шахта ва разрезларда қўлланилади, шу сабабли улар умимий мақсадли ишга туширгичлардан уланиш схемаси ва конструктив бажарилишига кўра фарвланади.
Магнит ишга туширгичларни танлаш қуйидагича амалга оширилади:

• 
  Қурилма кучланиши бўйича: U_қур≤U_н;
  
• 
  Ток қиймати ва турига қараб: I_норм≤I_н; I_мах≤I_н;
  
• 
  Уланадиган моторларнинг қуввати: P_улан≤P_қўш;
  
• 
  Қулланилиш категорияси бўйича.