ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
ölkələrin çoxunda vergi yükü kifayət qədər yüksək, bərabərsizlik
isə nisbətən aşağıdır.
3.6.2 saylı qrafikdə isə ölkələrin sosial transfer xərclərinin
ÜDM-də  xüsusi  çəkisi    ilə  bərabərsizlik  arasında  əlaqə  əks
 olunur. Qrafiklərin müqayisəsi onu deməyə əsas verir ki, dövlətin
sosial  xərcləri  bərabərsizliyin  azalmasına  daha  güclü  təsir
göstərir, nəinki vergi yükü. Belə ki, sosial xərcləri yüksək olan
ölkələrdə bərabərsizlik daha azdır. 
Qrafik 3.6.1. Vergi yükü və Cini əmsalı arasında
əlaqənin xarakteristikası [114]
Qrafik 3.6.2. Sosial transfer xərcləri və Cini əmsalı 
arasında əlaqə [114]

---

138
Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
3.7. Gəlirlərin bərabərsizliyinin azaldılmasının 
vergitutma istiqamətləri
Vergi  siyasəti  dövlət  büdcəsinin  gəlirlərini  təmin  eməklə
yanaşı,  gəlirlərin  bölüşdürülməsi  və  bərabərsizliyin  azaldıl -
masına yardım göstərməli, vergi alətlərindən istifadə edərkən
iqtisadi inkişafa və məşğulluq səviyyəsinə mümkün təsirlər də
nəzərə alınmalıdır. Əməyin və investisiyaların stimullaşdırılması
müasir  vergi  siyasətinin  əsas  prinsiplərindən  biri  kimi  qəbul
 olunur.  
Əvvəlki bölmədə aparılan tədqiqatın nəticələri onu deməyə
əsas verir ki, bərabərsizliyin azalmasına daha çox təsir göstərən
sosial  xərclərin  artırılması  üçün  dövlətin  müvafiq  maliyyə
imkanları təmin olunmalıdır. Vergilər dövlətin artmaqda olan
sosial xərcləri üçün maliyyə mənbəyi rolunu oynayır. Lakin vergi
yükünün  artması kapital və ixtisaslı kadr axınını stimullaşdır -
mamalıdır. 
Bərabərsizliyin  azaldılması  məqsədinə  iki  paralel  vergi
strategiyası vasitəsilə nail olmaq olar:  
• Təkrar bölüşdürmə strategiyası: iqtisadi imkanları geniş olan
şəxslərin vergilərin verilməsinə daha çox cəlb edilməsi, əməyin
təşviqi məqsədilə vergi dərəcələrinin optimallaşdırılması, xarici
və yerli investisiyaların stimullaşdırılması, vergidən yayınmanın
qarşısının alınması və sahibkarlıq fəaliyyətinin dəstəklənməsi;
• İnkişafın təşviqi:  iqtisadi imkanları geniş olan şəxslərin
vergiləri könüllü ödəməklə daha çox qazanmağa sövq edilməsi
və bununla da inkişafın stimullaşdırılması.
Vergilərin  bölüşdürücü  funksiyasının  mahiyyəti  ictimai
gəlirin  əhalinin  ayrı-ayrı  kateqoriyaları  arasında  yenidən
bölüşdürülməsindən  ibarətdir.  Sosial  müdafiə  proqramları
şəbəkəsinin mahiyyəti cəmiyyətdə gəlirlərin yenidən bölüşdürül -
məsinə  gətirib  çıxarır,  cəmiyyətin  müəyyən  bir  təbəqəsinə
müavinətlərin ödənilməsi üçün digər təbəqədən vergilər tutulur.
Azərbaycanın vergi sistemində aparılmaqda olan islahatlar
vergi  sisteminin  səmərəliliyini  və  çevikliyini  yüksəltməklə
yanaşı,  vergi  inzibatçılığı  və  vergidən  yayınma  hallarının
qarşısının alınması istiqamətində də əhəmiyyətli uğurlararın əldə
olunmasına  gətirmişdir. Vergi ödəyicilərinə göstərilən elektron

---

139