Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr

 

 

 

 

5.5-rasm. Мarkazdan 

qochma   ostlagich 

 

5. 6-rasm. Vakuum - 

rostlagich 

 

---

 

56 

5.7.  Kontaktli  o‘t  oldirish tizimi  jihozlarining  tuzilishi 

 

   O‘t oldirish g‘altagi.  Magnit zanjirining tuzilishiga ko‘ra, o‘t oldirish g‘altaklarining ikki turi mavjud: 

magnit o‘tkazichlari uzuq va tutash g‘altaklar. Kontaktli o‘t oldirish tizimida tuzilishi sodda  bo‘lgan  magnit  

o‘tkazgichlari    uzuq  g‘altaklar  tatbiq  topgan.  Bundan  tashqari,  o‘t  oldirish  g‘altaklar  chulg‘amlarining 

o‘ralish  tartibi  bilan  ham  farqlanib,  birlamchi  chulg‘ami  ichki  va  tashqi  o‘ralgan  g‘altak  bo‘lishi  mumkin. 

Sovutish    sharoitlarining  yaxshiligi  va  ikkilamchi  chulg‘amga  sarflanadigan  sim  hajmi  va  uning  qarshiligi 

kam  bo‘lishini  hisobga  olib,  hamdo‘stlik  mamlakatlarida    ishlab  chiqarilayotgan  avtomobillarda  asosan 

birlamchi chulg‘ami tashqi o‘ralgan o‘t oldirish g‘altaklari ishlatiladi. 

   O‘t  oldirish  g‘altagining  o‘zagi  4,    uyurma  toklarni  kamaytirish  maqsadida  qalinligi  0,35  mm  bo‘lgan, 

bir-biridan    kuyki  bilan  izolyatsiya  qilingan  elektrotexnik  po‘latdan  tayyorlangan  alohida    plastinalardan 

yig‘ilgan. O‘zakka transformator moyi singdirilgan karton quvurcha 5 kiygizilib, uning ustiga diametri 0,07-

0,09  mm  usti  sirlangan  mis  simli,  o‘ramlar  soni  18000-25000  chegarasida  bo‘lgan  ikkilamchi  chulg‘am  6 

o‘ralgan. Bu chulg‘am yuqori kuchlanishli tok ta’sirida ishlaganligi uchun uning har bir o‘ram qatlamlari bir-

biridan kabel qog‘ozi bilan ajratiladi. Bundan tashqari, qisqa tutashish xavfini  kamaytirish maqsadida oxirgi 

qatlamlardagi o‘ramlar orasida 2-3 mm tirqish qoldiriladi. 

   Diametri  0,52-0,86  mm  o‘ramlar  soni  180-330  chegarasida  bo‘lgan  sirlangan  mis  simli  birlamchi 

chulg‘am,  ikkilamchi  chulg‘am  ustidan  o‘raladi.  Ikkilamchi  va  birlamchi chulg‘amlar  orasiga elektrotexnik 

kartondan tayyorlangan  quvurcha   joylashtirilgan.  Chulg‘amlarning  bu  tarzda joylashtirilishi ish  jarayonida 

ko‘proq  qiziydigan  birlamchi  chulg‘amdan  ajralib  chiqqan  issiqlikni  tashqi  muhitga  tarqatishni 

osonlashtiradi. G‘altak chulg‘amlari sirtqi tomonidan 5-6 qavat transformator qog‘ozi bilan o‘raladi. 

   G‘altak  o‘zagi  va  unga  o‘ralgan  chulg‘amlar  po‘latdan  shtamplash  yoki  alyuminiy  qotishmalaridan 

quyish  yo‘li  bilan  tayyorlangan  qobiqning  tagidagi    chinni  izolyatorga  o‘rnatiladi.  G‘altak  chulg‘amlari 

atrofidagi magnit  oqimini  kuchaytirish  maqsadida  qobiq  bilan chulg‘amlar orasiga elektrotexnik po‘latdan 

yasalgan  ikkita  yarim  silindr  sirtdan  iborat  magnit  o‘tkazgich    joylashtirilgan.  CHulg‘amlar  va  qobiq  

orasidagi  bo‘shliqlarga  izolyatsiya  to‘ldirgichlar qo‘yiladi: erish temperaturasi 145-160

0

C bo‘lgan rubraks  

yoki transformator moyi.   

   G‘altak qobig‘i ustki tomonidan karbolit qopqoq  bilan berkitiladi.  Zichlikni ta’minlash uchun qobiq  va 

qopqoq  orasiga rezina halqa  joylashtiriladi.  

    Uzgich-taqsimlagich.   Uzgich-taqsimlagich,  o‘t  oldirish  g‘altagining  birlamchi    chulg‘am  tok  zanjirini  

belgilangan    davriylik    bilan  uzib-ulab  turish  va  yuqori  kuchlanishni    silindrlarning  ishlash  tartibiga  mos 

ravishda  o‘t  oldirish  shamlariga  taqsimlash  hamda  o‘t  oldirishning  ilgarilatish  burchagini  dvigatelning 

aylanishlar chastotasi va yuklamasiga ko‘ra avtomatik ravishda  o‘zgartirib turish uchun xizmat qiladi. 

   Kontaktli  o‘t  oldirish  tizimiga  o‘rnatiladigan  uzgich-taqsimlagich  asosan  quyidagi  qismlardan  tashkil 

topgan:  uzgich,  taqsimlagich,  markazdan  qochma  va  vakuum  rostlagichlar,  oktan-korrektor  va 

kondensatordan  tashkil  topgan.  Cho‘yan  qobiqga  ikkita  mis-grafit  vtulkalar    presslangan  bo‘lib,  ularda 

uzgich  kulachogi,  taqsimlagich  rotori    va  o‘t  oldirish  ilgarilatish  burchagining  markazdan  qochma 

rostlagichining yuritmasi bo‘lgan val aylanadi. Odatda, uzgich-taqsimlagich vali harakatni shesternya-shlitsli 

yoki  kulachokli  yuritma  yordamida  dvigatelning  gaz  taqsimlash  validan  yoki  moy  nasosi  valining 

yuritmasidan oladi.