Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

5.10-rasm. Yarim tirkamani ―Lo-Lo‖ texnologiyasi bo‗yicha yuklash. 
―Lo-Lo‖ vertikal yuklash va tushirish uslubi (Lift-on- lift-off) 
— 
intermodal transport birliklarini ko‗tarish uskunalaridan foydalanish bilan yuklash 
va tushirish. 
5.11-rasm. Kombinatsiyalangan tranmportni platformalarga joylashtirish 
sxemasi

---

139 
a — 1520 mm kenglikdagi izda yuradigan 13-9009 modeldagi to‗rt o‗qli 
platforma (kontreylerni joylashtirish); b —shuning o‗zi, avtopoezdni joylashtirish; 
v — 1520 mm kenglikdagi izda yuradigan M13-9004 va 13-4095 modeldagi to‗rt 
o‗qli platformalar (avtopoezdlarni joylashtirish); g — Talbot kompaniyasining 
1435 mm izda yuradigan sakkiz o‗qli platformasi (avtopoezdni joylashtirish). 
Ko‗taruvchanlik va yukni juda yuqoriga ko‗tarish imkoniyatiga ega bo‗lgan 
avtoyuklagichlar, shuningdek ko‗prikli kranlar va konteynerlarni almashtirib 
yuklagichlar qo‗llaniladi.
Hozirgi kunda va o‗rta muddatli istiqbolda yuklarni 
xalqaro intermodal tashishlarda harakatlanuvchi tarkiibga ishonchlilik bo‗yicha 
ham, turli yuklarni tashishga moslashganlik va yuklash-tushirish operatsiyalarini 
avtomatlashtirish bo‗yicha ham oshirilgan talablarni qo‗yish bilan temir yo‗l 
transportinining roli ortadi. Temir yo‗l harakatlanuvchi tarkibi bo‗yicha texnik 
ma‘lumotlarni tahlil qilish shuni ko‗rsatadiki, kontreylerlar va avtopoezdlarni 
tashish uchun yuklash maydonchasining pasaytirilgan sathiga ega bo‗lgan 
platformalar qo‗llaniladi (5.12-rasm).
5.12-rasm. Yiriklashtirilgan yuk birligini uch darajali tashishda transport 
birligining sxemasi. 
1 — platforma; 2 — buriladigan yon devor; 3 — ―chavandoz‖ platforma; 4 — 
avtopoezd; 5 — qayishqoq to‗siq. 
Bunday tizimning birinchi darajasi pasaytirilgan yuklash maydonchasiga 
ega bo‗lgan maxsus platforma bo‗lib hisoblanadi, 1 1520 mm kenglikdagi izda 
yurish uchun mo‗ljallangan.

---

140 
Biroq bu vagon-platformalar gabarit o‗lchamlar, izning kengligi, o‗qqa 
tushadigan yuklama, shuningdek yurish qismi, tishlashish va tormoz tizimidagi 
katta farqlar tufayli turli mamlakatlarning temir yo‗llari bo‗ylab harakatlanishga 
mo‗ljallanmagan, bu temir yo‗llar orqali qayta yuklamasdan tashishlarni tashkil 
qilishni anchagina qiyinlashtiradi. Shu bilan birgalikda qayta yuklash 
operatsiyalarining sonini minimallashtirish tannarxni keskin pasaytirish, yetkazib 
berish vaqtini qisqartirish, tashiladigan yuklarning saqlanishini oshirish imkonini 
beradi.
Shu munosabat bilan O‗zbekistonda yiriklashtirilgan yuk birliklarini 
(treylerlar yoki yarim tirkamalar) tashishning yangi uch qavatli varianti taklif 
qilingan (5.12-rasmga qaralsin). 
Ikkinchi darajada 1435 mm kenglikdagi izda yurish uchun mo‗ljallangan 
minimallashtirilgan g‗ildirakli boshqa maxsus platforma joylashadi.
Ushbu tizimning uchinchi darajasiga yiriklashtirilgan yuk birligini 
tashiydigan avtopoezd joylashtiriladi. 
Bunday transport tizimidan foydalanishning g‗oyasi turli mamlakatlarning 
temir yo‗llarining gabarit o‗lchamlaridan maksimal foydalanish bilan vagonlarni 
qayta jihozlamasdan va yuklarni qayta yuklamasdan tashishlarni tashkil qilishdan 
iborat.
Ushbu tizimdan foydalanishning quyidagi sxemasi ko‗zda tutiladi. 
Yiriklashtirilgan 
yuk 
birligi 
yuklangan 
avtopoezd, 
aytaylik, 
Evropa 
mamlakatlaridan birida o‗z yurishi bilan 1435 mm kenglikdagi izda yuradigan 
platformaga joylashtiriladi va odatdagi poezdlar bilan MDH mamlakatlarining 
chegaralarigacha boradi. Chegara stansiyasida avtopoezd yuklangan bu platforma 
1520 mm kenglikdagi izda yuradigan maxsus platformaga yuklanadi va odatdagi 
poezdlar bilan uch qavatli tizimda, aytaylik, bu erda izlarning kengligi 1435 mm 
bo‗lgan Xitoy chegarasidagi chegara punktigacha tashiladi. Bu erda ikkinchi 
qavatdagi platforma 1435 mm kenglikdagi izga tushiriladi va yo‗lda davom etishi 
uchun odatdagi poezdlarga tirkaladi. 

---

141 
Belgilangan stansiyada avtopoezd o‗z yurishi bilan platformadan tushadi va 
yiriklashtirilgan yuk birligini avtomobil yo‗li bo‗yicha iste‘molchiga yetkazib 
beradi.
Tasvirlangan texnologiyani taklif qilishda ―chavandoz‖ deb nom olgan 
transport birliklarini maxsus temir yo‗l platformalarida ko‗p qavatli tashishning 
gabarit 
imkoniyatlari 
baholangan, 
shuningdek 
ko‗p o‗qli telejkaning 
minimallashtirilgan g‗ildirakli yangi konstruktiv sxemasini hisobga olish bilan 
ekipajning statik va dinamik yuklanganligi tadqiq qilingan, shuningdek 
vagonlarning konstruksiyasiga ekspluatatsiya qilishga ta‘sir ko‗rsatuvchi 
aerodinamik 
ta‘sirlarni 
kamaytiruvchi 
qo‗shimcha elementlarni kiritish 
baholangan, shuningdek ko‗rib chiqilayotgan minimallashtirilgan platformaning 
mustahkamligi baholangan.
Tadqiqot natijasida yiriklashtirilgan yuk birliklarini 1-T gabaritida MDH 
mamlakatlarining temir yo‗llari bo‗ylab uch qavatli tashishlarni tashkil qilish 
imkoniyatlari bo‗yicha xulosalar olingan.