1.1-rasm. ТДТН – 10000/110 kuch transformatori moyining teshilish kuchlanishi grafigi.
3. (2.3) formula bo‘yicha moydagi namlik konsentratsiyasini aniqlang:
62,2 = -8,543ln(x) + 42,247
8,543ln(x) = -62,2 + 42,247
8,543ln(x) = -19,953
ln(x) = -2,33
х = 0,097
ТДТН – 10000/110 kuch transformatori moyidagi namlik kontsentratsiyasi 2,27 g/T ni tashkil qiladi.
4. 2.1-jadvalga ko‘ra, 110 kV kuchlanishli kuch transformatori uchun moy teshilish kuchlanishining standart qiymati kamida 55 kV bo‘lishi kerak. Bizda esa teshilish kuchlanishining o‘rta arifmetik qiymati 62,2 kV ga teng bo‘ldi.
Xulosa: Transformator moyi ekspluatatsiyaga yaroqli.
3. Moyli kuch transformatorining texnik holatini teplovizion nazorat usuli yordamida baholash Nazariy qism Yuqori kuchlanishli qurilmalarning ichki izolyatsiyasi uchun ishlatiladigan dielektrik materiallar xona haroratida amalda inertdir. Shu bilan birga, ishchi haroratida (90-180 °C) bu materiallarda kimyoviy reaktsiyalar sodir bo‘ladi yoki keskin tezlashadi, bu materiallarning tuzilishini o‘zgartiradi va butun izolyatsiyaning xususiyatlarini yomonlashishiga olib keladi. Ushbu jarayonlar izolyatsiyaning issiqlik eskirishi deb ataladi.
Issiqlik eskirishi jarayonida qattiq dielektrik materiallarning mexanik kuchi asta-sekin kamayadi. Bu mexanik yuklarning ta’siri ostida izolyatsiyaning shikastlanishiga va keyin buzilishiga olib keladi. Suyuq dielektriklarda issiqlik ta’sirida eskirish natijasida gazsimon, suyuq va qattiq reaksion mahsulotlari hosil bo‘ladi. Ushbu mahsulotlarning to‘planishi bilan izolyatsiyani ifloslantiradi, natijada dielektrik yo‘qotishlar oshadi.
Ichki izolyatsiyaning issiqlik eskirishi tezligi haroratga bog‘liq bo‘lgan kimyoviy reaktsiyalar tezligi bilan belgilanadi. Umuman olganda, issiqlik eskirish muddati kimyoviy reaktsiyalar tezligiga teskari proportsionaldi. Keyin turli xil haroratlarda T1 va T2 izolyatsiyasining xizmat qilish muddati t 1 va t 2 nisbati quyidagicha ifodalanadi:
“Elektr mashinalari” fanidan kurs ishi
o’zg
var
hujjat №
sana
imzo
Liter
Massa
Massh
Bajardi:
Rahbar:
Varaq
Varaqlar
Kaf.mud:
Каfedra: “Elektr mashinalari”
TDTU, guruh__________
(3.1)
yoki
(3.2)
Bu erda ∆ T - haroratning oshishi, issiqlik eskirishi vaqtida izolyatsiyaning xizmat qilish muddatini 2 barobarga qisqartirishga olib keladi. T1 va T2 qiymatlari sifatida izolyatsiyaning eng qizigan nuqtalari harorati olinadi.
Har xil turdagi ichki izolyatsiya uchun ∆ T qiymati 6-12 °C oralig‘ida yotadi. Transformatorlarni izolyatsiyalash uchun 80-140°C harorat oralig‘ida Xalqaro elektrotexnika komissiyasining (IEC) tavsiyalariga ko‘ra ∆T qiymati 6°C deb qabul qilinadi. (3.2) tenglama Montzinger qoidasi deb ataladi. Montzinger qoidasi shuni anglatadiki, agar 80-140°C harorat oralig‘ida T1 haroratdaizolyatsiyaning xizmat qilish muddati t1 bo‘lsa, u holda T1 + 6°C haroratda xizmat muddati 0,5t1 bo‘ladi. Boshqacha qilib aytganda, haroratning har 6°C oshishi uchun izolyatsiyaning ishlash muddati 2 marta kamayadi. Issiqlik eskirishini cheklash va ma’lum turdagi izolyatsiyalash uchun izolyatsion strukturaning zarur xizmat muddatini ta’minlash uchun GOST va IEC tavsiyalariga muvofiq ruxsat etilgan eng yuqori ish harorati belgilanadi. Ruxsat etilgan ish haroratining qiymatlariga ko‘ra, barcha izolyatsion materiallar yettita issiqlikka chidamlilik sinfiga bo‘linadi (3.1-jadval).
3.1-jadval
Qarshilik sinfi
Y
A
E
B
F
H
C
Maksimal ish harorati, °C
90
105
120
130
155
180
180 dan ortiq
Ushbu haroratlarda elektr jihozlarining texnik va iqtisodiy jihatdan mumkin bo‘lgan xizmat muddati ta’minlanadi. Harorat ko‘tarilgach, izolyatsiyaning xizmat qilish muddati kamayadi.
Moyli kuch transformatorlarining izolyatsiyasi A sinfiga tegishli. Yuqoridagi ma’lumotlarga ko‘ra, eng issiq harorati Te.i.h A sinfining izolyatsiyasi 105°C ga teng bo‘lishi kerak. Biroq, aksariyat hollarda, A sinf izolyatsiyasi uchun ishlab chiqaruvchilar, IEC tavsiyalariga muvofiq, izolyatsiyaning normal eskirishi sodir bo‘lgan eng issiq nuqtada boshqa nominal haroratni ko‘rsatadilar - 98 °C. Bunday holda, o‘rtacha kunlik atrof-muhit harorati 30°C bo‘lganida, tabiiy sovutish bilan moyli sovutgichli transformator uchun yuqori moy qatlamlarida ruxsat etilgan maksimal harorat 95°C dan oshmasligi kerak. Moyning o‘rta qatlamlarida harorat 85°C ni tashkil qiladi. Bunday sharoitda transformatorning izolyatsiyasi odatdagidek qariydi, deb qabul qilinadi.
Eng issiq nuqtadagi harorat teplovizor bilan o‘lchanadi. Yuqori qatlamlardagi moyning harorati cho‘lg‘amlarning o‘rtacha harorati sifatida qabul
“Elektr mashinalari” fanidan kurs ishi
o’zg
var
hujjat №
sana
imzo
Liter
Massa
Massh
Bajardi:
Rahbar:
Varaq
Varaqlar
Kaf.mud:
Каfedra: “Elektr mashinalari”
TDTU, guruh__________
qilinishi mumkin. Maksimal cho‘lg`am harorati bu qiymatdan taxminan 2-3 °C yuqori bo‘ladi.
Formula (3.2) ga ko‘ra, issiqlik izolyatsiyasining issiqlik dinamikasini Montzinger formulasining integral ifodasi bilan tavsiflash mumkin. Bunday holda, izolyatsiyaning mutlaq eskirishi L yoki vaqt oralig‘i uchun sarflangan resurs [t 1 , t1 + t] formula bilan aniqlanadi.
(3.3)
bunda Te.i.n (t) – ma’lum bir vaqt oralig‘ida transformatorning ish rejimiga muvofiq t vaqt funktsiyasi bo‘lgan transformator cho‘lg`am izolyatsiyasi eng qizigan nuqtasining harorati.
(3.3) ifodadagi integral ostidagi funksiya izolyatsiyaning eskirish tezligi deb ataladi. Bu funksiyaning argumenti Te.i.h (t). Agar t vaqt oralig‘ida eng qizigan nuqtaning harorati o‘zgarmasa va Te.i.h (t) = 98°C bo‘lsa, u holda integral birga teng bo‘ladi va L(t) integral t ga teng bo‘ladi. Shuning uchun, transformatorning ishlashi t vaqtida izolyatsiya faqat t qiymatida eskiradi. Agar Te.i.h (t) > 98 °C, u holda integral birdan katta bo‘ladi va L(t) integrali t dan katta bo‘ladi. Natijada, izolyatsiyada ko‘proq eskirish kuzatiladi. Masalan: Agar transformator bir yil ishlagan bo‘lsa va izolyatsiyaning eskirish tezligi ikkita bo‘lsa, u holda integral L (t) ham ikkiga teng bo‘ladi, ya‘ni. izolyatsiyalashning eskirishi ikki yilga teng bo‘ladi. Bu shuni anglatadiki, bir yil ishlaganda haroratning oshishi tufayli izolyatsiya o‘z manbasini yo‘qotdi va Te.i.h (t) = 98 °C da bir emas, balki ikki yil ishlagandek qariydi. Te.i.h da (t) < 98 °C, L(t) integrali birdan kichik va shunga mos ravishda t vaqt o‘tishi bilan eskirish t dan kam bo‘ladi.
Moy diagnostikasi bilan bir qatorda transformator konstruktsiyalari va tarkibiy qismlarini teplovizion tekshirish uning texnik holatini o‘rganishning asosiy usullaridan biridir. Teplovizion nazorat usuli yordamida kirishlar, kontaktli ulanishlar, sovutish tizimlari va boshqalarning holatini aniqlash mumkin. O‘lchamlari kamida 0,05 °C bo‘lgan teplovizor bilan transformatorning ichki qismlarini teplovizion tekshirish orqali bak devorlarining haddan tashqari qizib ketgan joylarini aniqlash mumkin.
Transformatorni teplovizion tekshirish natijalari bayonnoma bilan hujjatlashtiriladi. Teplovizion nazorat usuli transformatorning yuklama rejimida amalga oshiriladi. Tekshiruv davomida transformatorning fotografiyasi va termagrammasi olinadi, so‘ngra transformatorning barcha komponentlari va tuzilmalarining issiqlik holati va ishlashi baholanadi (3.1-rasm). Moyli kuch transformatorining eng issiq nuqtasini aniqlash teplovizion nazorat usuli orqali amalga oshiriladi.
“Elektr mashinalari” fanidan kurs ishi
o’zg
var
hujjat №
sana
imzo
Liter
Massa
Massh
Bajardi:
Rahbar:
Varaq
Varaqlar
Kaf.mud:
Каfedra: “Elektr mashinalari”
TDTU, guruh__________
3.1-rasm. Moyli kuch transformatorining teplovizion tekshirish natijalari