Eksperimental psixologiya

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:
1. Ekspyerimyental myetodning imkoniyatlari haqida tushuncha bering?
2. Ekpyerimyentning turlarini ajratib ko’rsating?
3. Ekspyerimyent o`tkazishning umumiy masalalari nimadan iborat?


6-Mavzu. KO`P BOSQICHLI EKSPERIMENT VA UNING EKSPERIMENTAL
PSIXOLOGIYADA O`RGANILISHI
1 Idyeal va ryeal ekspyerimyent
2. Tadqiqot
3. Psixogenitik tadqiqot
Dyeyarli barcha hayotimizdan oladigan mulohazali xulosalarimiz kundalik hayotimizda sodir bo`ladigan o`zgarishlarni vujudga kyelishiga olib kyeladi. Bunday tarzdagi ekspyerimyentlarimiz ryeal dunyoni aks ettiradi.
Barcha ekspyerimyentlardagi mavjud ma`lumotlar umumiy xulosalarga olib kyeladi. Boshqacha qilib aytganda, ekspyerimyent bu umumlashtirishdir.
Biz kundalik hayotimizda dyeyarli ko`p hollarda ekspyerimyent o`tkazib, o`zimizning faoliyatimizga rahbarlik qilib, malakalarga ega bo`lamiz, natijada xulosalarimizni esa umumlashtiramiz.
Bir nyecha bor uchrashganimizda iliq kayfiyat bilan qo`l byerib muomala qilgan, sog`ligingiz, kayfiyatingiz haqida so`ragan kishining harakatlarini do`stona harakatlar tarzida mulohaza qilamiz. Endilikda o`zimiz shu odam bilan qayerda uchrashmaylik – hoh, biror kyechada, anjuman yoki ko`chadami u bilan muloqotga kirishishga intilamiz. Albatta, bu orada bizning xulosalarimiz chin bo`lmasligi mumkindir. Balki, hamsuhbatdoshimiz o`zining «samimiyligi» ostida biror maqsadni ko`zlayotgandir? Agar ilgari egallagan malakalarimizni umumlashtirmaganimizda edi, shubhasiz har bir yangi holatlarda nima qilishimiz kyerakligini bilmagan bo`lar edik.
Ekspyerimyentda tadqiq qilinuvchilarning kundalik hayotlari: nima qilayotganligi va uni atrofini egallagan hodisalar aks etayotgan bo`lsa-da, unga sistyema kiritilishi darkor. Uyushtiriladigan sharoitlar, foydalaniladigan matyeriallar, jarayonlarning kyetma-kyetligi ryeja asosida tartibga solinishi kyerak.
Turli tipdagi ekspyerimyentni tavsiflash, hal qilish va ryejalashtirishda bir nyecha atamalarni tushunib ishlata olishimiz lozim. Tadqiqotchi lug`atining asosiy atamalaridan biri o`zgaruvchanlikdir. O`zgaruvchanlik ahamiyati o`zgarib turishi ehtimoli bor istalgan ko`rsatkichdir. Ryeallikdagi, ya`ni tyevarak-atrofimizdagi bizni qiziqtiruvchi barcha hodisalar o`zicha farqli tomonlarini aks ettiradi. Masalan, aqliy taraqqiyot tyestida o`zgaruvchanlik inson intyellyektual qobiliyatlari bo`lishi mumkin. Aqliy faoliyatga oid musiqaning ta`siriga baho byeruvchi ekspyerimyentda musiqaning balandligi o`zgaruvchanlikni byerishi mumkin. Ekspyerimyental sxemani tahlil qilishda o`zgaruvchanlik mustaqil va to`bye ko`rsatkichlarga bo`linadi.