bu yerda va - sistema j - elementining tashqi energiya hisobiga bajargan nazariy va qaqiqiy ishlari; bunda haqiqiy siqish ishida, nazariy jarayondagiga nisbatan koʼproq energiya () sarflashga toʼgri keladi.
Qaytmas ish esa
Qaytmas ish esa
yoki (5) va (6) formulalarni eʼtiborga olsak:
u holda (8) formulani nazarga tutgan holda:
siklning ichki foydali ish koeffitsienti (1), (7) va (10) formulalarni eʼtiborga olgan holda:
( (11)
Sistemani har bir elementidagi yoʼqotilishlar, shu elementlar effektiv foydali ish koeffitsienti bilan ham ifodalanadi. Sistema elementlarining barcha effektiv foydali ish koeffitsientini siklning absolyut ichki foydali ish koeffitsientlariga ko’paytirib, butun sistemaning effektiv foydali ish koeffitsientini hosil qilamiz:
Sistemani har bir elementidagi yoʼqotilishlar, shu elementlar effektiv foydali ish koeffitsienti bilan ham ifodalanadi. Sistema elementlarining barcha effektiv foydali ish koeffitsientini siklning absolyut ichki foydali ish koeffitsientlariga ko’paytirib, butun sistemaning effektiv foydali ish koeffitsientini hosil qilamiz:
(13)
yerda sistemaning barcha n elementlaridagi qaytmas yoʼqotilishlarni xarakterlovchi effektiv foydali ish koeffitsienti koʼpaytmasi c foydali ish koeffitsienti sistemadan ajralgan issiqlikning qancha qismi tashqi isteʼmolchiga berilgan va unda foydali ishga aylanganini koʼrsatadi:
(14)
Ma’lumki
(15)
kattalik ishga aylanmagan q1 issiqlikning bir qismidir va bu qism sovuqlik manbaiga berilayotgan q2 issiqlikdan, hamda ishqalanish, temperaturalar farqi tufayli qurilma elementlarida roʼy beruvchi qaytmas jarayonlar issiqlik yoʼqotilish qn atrof muhitga va boshqa yoʼqotilishlardan tashkil topgan.
Maʼlumki
Maʼlumki
(16)
bu yerda lH - qaytar jarayonda olingan ish.
(1) va (16) formulalarni nazarda tutib quyidagini olish mumkin:
(17)
Maksimal qaytar sikl ishi faqat Karno siklida olinishi mumkinligi uchun sistemadagi eksergetik maksimal yoʼqotilishlar ln (qn ning maksimal qiymatiga teng boʼlgan) quyidagiga teng
(18)
EKTS larda energetik qurilmalardan farqli, mashinalar bilan bir qatorda hech qanday ish bajarmaydigan texnologik qurilmalar mavjud. Lekin temperaturalar farqi, kimyoviy reaksiya va boshqalar omillar tufayli bu qurilmalarda katta yoʼqotilishlar boʼladi. Ular, entropiya termodinamik usulida qurilmaning effektiv foydali ish koeffitsienti c aniqlanayotganda eʼtiborga olinadi. Аmmo bu yoʼqotilishlarni aniqlash juda qiyin, shuning uchun bu usuldan foydalanilganda EKTSning barcha elementlari mashina va texnologik qurilmalar unumdorligini baholash oʼta muhimdir.