Ekologiya va suv resurslarini boshqarish kafedrasi

6.3. Xalqaro suv arteriyalardan kemalar qatnovisiz foydalanish yuri huquqi 
boʻyicha Konvensiya(Nyu York, 1997 yil.) 
Bosh Аssambleyaning 51/229 rezolyutsiyasi bilan 1997 yil 21 mayda qabul qilingan 
Ushbu  Konvensiya  tomonlari  dunyoning  koʻplab  mintaqalarida  xalqaro  oqar  suv 
oqimlaridan  va  kema  qatnamaydigan  suv  oqimlardan  foydalanish  muhimligini  anglagan 
holda  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  Nizomining  Bosh  Аssambleya  tadqiqotlar  tashkil 
qilish  va  xalqaro  huquqning  taraqqiy  etishi  va  tizimlashtirishni  ragʻbatlantirish  koʻzda 
tutilgan  13-moddasining  1-bandinning  hisobga  olib,  xalqaro  kema  qatnamaydigan  suv 
oqimlardan  foydalanishni  nazorat  qiluvchi  xalqaro  huquq  meʼerlarini  muvaffaqiyatli 
tizimlashtirish  va  taraqqiy  ettirish  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  Nizomining  1  va  2- 
moddalarida  bayon  qilingan  maqsad  va  tamoyillarni  ragʻbatlantirishga  va  amalga 
oshirilishiga  koʻmaklashishinini  hisobga  olgan  holda,  koʻplab  xalqaro  suv  oqimlariga 
aloqador  muammolarni,  ular  sirasida  isteʼmol  va  ifloslantirish  darajasining  ortayotganini 
eʼtiborga  olib,  oʻrtadagi  konvensiya  xalqaro  suv  oqimlardan  foydalanish,  ularni 
oʻzlashtirish,  asrash,  boshqarish  va  himoyalashni  taʼminlashi  va  ulardan  hozirgi  hamda 
kelajak  avlod  samarali  va  barqaror  foydalanishiga  koʻmaklashishiga  ishonch  bilidirib,  
mazkur  sohada  xalqaro  hamkorlik  va  oʻzaro  doʻstona  qoʻshnichilik  munosabatalari 
muhimligini taʼkidlab, rivojlanayotgan mamlakatlarning oʻziga xos holati va ehtiyojlarini 
hisobga olib. 
Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining  1992  yilda  boʻlib  oʻtgan  Аtrof  muhit  va  uni 
rivojlantirish  boʻyicha  konferensiyasida  qabul  qilingan  va  Rio-de-Janeyro  Аtrof-muhit 
boʻyicha  deklaratsiyasi  hamda  XXI  asr  uchun  Kun  tartibida  mavjud  qoida  va 
tavsiyanomalarga  asoslanib,  kema  qanovisiz  foydalaniladigan  xalqaro  suv  oqimlari 
turlariga tegishli mavjud ikkitomonlama va koʻptomonlama kelishuvlaraga tayangan holda, 
hukumat  hamda  nohukumat  xalqaro  tashkilotlarining  ushbu  sohada  xalqaro  huquqni 
tizimlashtirish  va  jadal  rivojlantirish  borasidagi  katta  hissalarini  hisobga  olib,  xalqaro 
huquqning  xalqaro  oqar  suvlardan  kemalar  qatnovisiz  foydalanish  boʻyicha  Komissiyasi 

---

 
 
141
 
ishini  yuqori  baholab,  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotning  1994  yil  9  dekabrь  49/52 
rezolyutsiyasinin eʼtiborga olib, quyidagilarga kelishdilar: 
I boʻlim. Kirish 
1-modda 
Ushbu Konvensiyaning tatbiq etilish sohasi 
1. 
Ushbu Konvensiya xalqaro suv oqimlari va suvlarni kema qatnovidan boshqa 
maqsadlarda foydalanganda ularni muhofaza qilish, asrash va boshqarishda tatbiq qilinadi. 
2. 
Kema  qatnovi  uchun  xalqaro  suv  oqimlaridan  foydalanish  mazkur 
Konvensiyani  tatbiq  etish  sohasiga  kirmaydi,  boshqa  foydalanish  shakllari  kema  qatnovi 
bilan aloqador yoki kema qatnoviga oid boʻlgan hollar bundan mustasno. 
2-modda. 
Terminlarni qoʻllash. 
Ushbu Konvensiyaning maqsadlariga koʻra: 
a) 
“suv  oqimlari”oʻz  tabiiy  aloqadorligi  sababli  yaxlit  birlikni  anglatuvchi  va 
odatda oxiri bitta boʻlgan yuza va yer osti suvlari tizimini anglatadi; 
b) “xalqaro suv oqimi” qismlari turli davlatlarda boʻlgan suv oqimlarini anglatadi; 
s)  “suv  oqimi  davlatlari”  –  hududida  xalqaro  suv  oqimining  bir  qismi  boʻlgan 
davlatni  –  ushbu  Konvensiya  ishtirokchisini  yoki  hududida  xalqaro  suv  oqimining  bir 
qismi  boʻlgan  bir  yoki  undan  ortiq  aʼzo  davlat  iqtisodiy  integratsiyaning  mintaqaviy 
tashkiloti boʻlgan Tomonni bildiradi; 
d) “iqtisodiy integratsiyaning mintaqaviy tashkiloti” muayyan mintaqaning suveren 
davlatlari  tomonidan  tashkil  qilingan  tashkilotni  anglatib,  unga  aʼzo  davlatlar  ushbu 
Konvensiya  tomonidan  boshqariladigan  mutasaddilikni  oʻtkazgan  va  u  oʻzining  ichki 
tartiblariga muvofiq kerakli tarzda Konvensiyani imzolash, ratifikatsiya qilish, qabul qilish, 
tasdiqlash yoki unga qoʻshilishga vakolatli boʻladi. 
3-modda 
Suv oqimlari toʻgʻrisida kelishuv 

---

 
 
142
 
1. 
Boshqa  narsa  toʻgʻrisida  kelishuv  boʻlmagan  holda  ushbu  Konvensiyaning 
hech bir oʻrni mazkur Konvensiyaga qoʻshilgan sanadan boshlab ishtirokchisiga aylangan 
suv oqimi davlatlarining amaldagi kelishuvdan kelib chiquvchi huquq va majburiyatlariga 
daxl qilmaydi. 
2. 
1-banddagi qoidadan qatʼi nazar 1- bandda eslatilgan kelishuv ishtirokchilari, 
zarurat  tugʻilganda,  bunday  kelishuvlarni  ushbu  Konvensiyaning  asosiy  tamoyillari  bilan 
kelishtirish ehtimolini koʻrib chiqishlari mumkin. 
3. 
Suv oqimi davlatlari ushbu Konvensiyaning qoidalarini mazkur suv oqimining 
yoki  uning  bir  qismidan  foydalanish  xususiyatlari  va  turlariga  nisbatan  qoʻllash  va 
moslashtirish toʻgʻrisda, quyida  suv  oqimi  toʻgʻrisida kelishuvlar  deb ataladigan, bir  yoki 
undan ortiq kelishuvlar imzolashlari mumkin. 
4. 
Аgar  suv  oqimi  toʻgʻrisidagi  kelishuv  ikki  yoki  undan  ortiq  suv  oqimi 
davlatlari  oʻrtasida  tuzilsa,  u  tatbiq  etiladigan  suvlar  koʻrsatilgan  boʻlishi  kerak.  Bunday 
kelishuv  butun  xalqaro  suv  oqimiga  yoki  uning  biror  qismiga,  yoinki  muayyan  loyiha, 
dastur  yoki  foydalanish  turiga  nisbatan  tuzilishi  mumkin;  mazkur  kelishuv  ushbu  suv 
oqimidan  bir  yoki  bir  necha  davlatlar  tomonidan  ularning  bevosita  kelishuvlarisiz 
nomaqbul tarzda foydalanishga oid boʻlgan hoatlar bundan mustasno. 
5. 
Аgar  suv  oqimi  davlati  ushbu  Konvensiya  qoidalarini  mazkur  xalqaro  suv 
oqimi  xususiyatlari  va  undan  foydalanish  turlari  oqibatida  moslashtirish  va  qoʻllash 
zarurati  bor  deb  hisoblasa,  suv  oqimi  davlatlari  suv  oqimi  toʻgʻrisida  kelishuv  yoki 
kelishuvlar  imzolash  maqsadida  doʻstona  asosda  muzoqaralar  oʻtkazishni  nazarda  tutgan 
holda maslahatlar uyushtiradi. 
6. 
Muayyan xalqaro suv oqimiga nisabatan baʼzi, (lekin barcha emas) suv oqimi 
davlatlari  biror  bir  kelishuvning  ishtirokchilari  boʻlsalar,  bunday  kelishuvning  hech  bir 
oʻrni mazkur Konvensiya boʻyicha bunday kelishuvning ishtirokchisi boʻlmagan suv oqimi 
davlatlarining huquq va majburiyatlariga daxl qilmaydi. 
4-modda 
Suv oqimi toʻgʻrisidagi kelishuvlarning tomonlari 

---

 
 
143
 
1. 
Suv  oqimining  har  qanday  davlati  imzolash  yuzasidan  muzoqaralarda 
qatnashish  hamda  ushbu  xalqaro  suv  oqimiga  umuman  tatbiq  etiladigan  har  qanday 
kelishuvning  tomoni  boʻlish,  shuningdek,  har  qanday  tegishli  maslahatlarda  qatnashish 
huquqiga ega. 
2. 
Xalqaro  suv  oqimidan  foydalanishi  uning  faqat  biror  qismiga  yoki  muayyan 
loyihaga,  dasturga  yoki  foydalanish  turiga  nisbatan  qoʻllanishi  koʻzda  tutilgan  kelishuvni 
amalga oshirishiga oid boʻlgan suv oqimi davlati bunday kelishuv borasidagi maslahatlarda 
ishtirok  etishga  haqli  va  zarurat  tugʻilganda,  ixtiyoriy  tarzda  shunday  bitim  tuzish 
yuzasidan  muzoqaralarda  davlatga  qay  darajada  aloqador  boʻlsa,  shu  darajada  uning 
tomonlaridan biri boʻlish maqsadida qatnashish huquqiga ega. 
 
II qism. Umumiy tamoyillar 
5-modda. 
Аdolatli va oqilona foydalanish va ishtiroki. 
1. 
Suv oqimi davlatlari oʻzlarining hududlarida xalqaro suv oqimidan adolatli va 
oqilona foydalanadilar. Xususan, xalqaro suv oqimi suv oqimi davlatlari tomonidan undan 
samarali  va  barqaror  foydalanishga  erishish  va  kerak  boʻlganda,  tegishli  suv  oqimi 
davlatlarining  manfaatlarini  hisobga  olgan  holda  suv  oqimini  himoya  qilib,  shu  bilan 
bogʻliq foydaga ega boʻlish maqsadida ishlatiladi. 
2. 
Suv oqimi davlatlari xalqaro suv oqimini ishlatish,  oʻzlashtirish va muhofaza 
qilishda  adolatli  va  aql  bilan  ishtirok  etadilar.  Bunday  ishtirok,  odatda,  mazkur 
Konvensiyada koʻzda tutilganidek, suv oqimidan foydalanish huquqini ham, uni muhofaza 
qilish va oʻzlashtirish majburiyatini ham oʻz ichiga oladi. 
6-modda 
Аdolatli va oqilona foydalanishga oid omillar 
1. 
Xalqaro  suv  oqimidan  adolatli  va  oqilona  foydalanish  5-modda  mazmuniga 
koʻra barcha tegishli omil va vaziyatlarni hisobga olish, jumladan: 
a) 
 geografik, gidrografik, gidrologik, iqlimiy va boshqa tabiiy omillarni; 

---

 
 
144
 
b) 
tegishli suv oqimi davlatlarining ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlarini; 
c) 
har bir suv oqimi davlati aholisining suv oqimiga bogʻliqligi; 
d) 
bir davlatdagi suv oqimidan foydalanishning bir yoki bir necha turlarining suv 
oqimining boshqa davlatlariga taʼsiri; 
e) 
suv oqimidan foydalanishining mavjud va ehtimoli boʻlgan turlari; 
f) 
suv  oqimining  suv  zaxiralarini  asrash,  himoyalash,  oʻzlashtirish  va  iqtisod 
qilish va ushbu maqsadda chora-tadbirlarni qoʻllash xarajatlari; 
g) 
mazkur  rejalashtirilgan  yoki  mavjud  foydalanish  turining  qiyosiy  qimmatga 
ega boʻlgan muqobillari mavjudligini talab qiladi. 
2. 
5-moddani  yoki  mazkur  moddaning  1-bandini  qoʻllayotganda  suv  oqimining 
tegishli davlati, zarurat tugʻilganda, hamkorlik ruhida masalahatga kirishadi. 
3. 
Har bir omilga berilishi lozim boʻlgan ahamiyat, uning boshqa tegishli omillar 
bilan  qiyoslaganda  muhimligini  aniqlashni  taqozo  etadi. Nimadan  foydalanish  oqilona  va 
adolatli boʻlishini aniqlashda barcha tegishli omillar birgalikda koʻrib chiqilishi va xulosa 
barcha omillar asosida chiqarilishi lozim. 
7-modda 
Majburiyatlar sezilarli zarar yetkazmaydi 
1. 
Suv oqimi davlatlari oʻz hududlarida xalqaro suv oqimidan foydalanayotganda 
suv oqimining boshqa davlatlariga sezilarli zarar yetkazilishining oldini olish uchun barcha 
kerakli choralarni qoʻllaydi. 
2. 
Boshqa suv oqimi davlatiga bari bir sezilarli zarar yetkazilgan holda oʻzining 
foydalanganligi  oqibatida  bunday  zarar  yetkazgan  davlat,  bunday  foydalanish  toʻgʻrisida 
kelishuv  boʻlmasa,  5  va  6-  moddalar  qoidalarini  hisobga  olgan  holda,  aziyat  chekkan 
davlat  bilan  maslahatlashib  bu  kabi  zararni  bartaraf  etish  yoki  kamaytirish  uchun  va 
zaruriyat tugʻilganda, kompensatsiya masalasini muhokama qilish uchun barcha choralarni 
qoʻllaydi. 
8-modda 
Hamkorlikning umumiy majburiyatlari 

---

 
 
145
 
1. 
Suv oqimi davlatlari suveren tenglik, hududiy  yaxlitlik,  oʻzaro  manfaatdorlik 
va  tinch  qoʻshnichilik  asosida  xalqaro  suv  oqimini  samarali  ishlatish  va  zarur  darajada 
muhofaza qilish maqsadida hamkorlik qiladilar. 
2. 
Bunday  hamkorlikning  vositalarini  belgilashda  suv  oqimi  davlatlari  -  oʻzlari 
nimani  zarur  deb  hisoblasalar,  shundan  kelib  chiqib  -  tegishli  chora-tadbirlarga  nisbatan 
hamkorlikni  yengillashtirishning  birgalikdagi  mexanizmlari  yoki  komisiyalarini  va 
tartiblarini  ishlab  chiqish  masalasini  koʻrib  chiqishlari  mumkin,  bunda  turli  mintaqalarda 
mavjud  qoʻshma  mexanizmlar  va  komissiyalar  doirasida  toʻplangan  hamkorlik  tajribalari 
eʼtiborga olinishi lozim. 
9-modda 
Maʼlumot va axborot bilan muntazam almashinuv 
1. 
8-moddaga  muvofiq  suv  oqimi  davlatlari  muntazam  asosda  suv  oqimining 
holati  toʻgʻrisidagi  olinishi  qiyin  boʻlmagan  maʼlumot  va  axborotlar  bilan,  xususan, 
gidrologik,  meteorologik,  gidregeologik  va  ekologik  xususiyatga  ega  boʻlgan  hamda  suv 
sifatiga  oid,  shuningdek,  tegishli  istiqbollashtirilgan  maʼlumot  va  axborot  bilan 
almashinadilar. 
2. 
Аgar suv oqimi davlatidan boshqa davlat tomonidan olinishi oson boʻlmagan 
maʼlumot  va  axborot  soʻralsa,  u  ushbu  iltimosni  qondirish  uchun  barcha  kuch-gʻayratini 
ishga  soladi,  biroq  soʻrov  bergan  davlatga  bilan  bunday  maʼlumotlar  hamda  axborotni 
yigʻish hamda, zarurat tugʻilganda, ishlov berish bilan bogʻliq maqbul chiqimlarni toʻlash 
shartini qoʻyishi mumkin. 
3. 
Suv  oqimi  davlati  maʼlumotlar  va  axborotni  toʻplash  va  zarurat  tugʻilganda, 
ishlov  berish  uchun  barcha  kuch-gʻayratini  ayamaydi,  toki  bu  narsa  taqdim  qilinayotgan 
suv oqimining boshqa davlatiga foydalanishda yengillik tugʻdirsin. 
10-modda 
Foydalanishning turli shakllari oʻrtasidagi aloqadorlik 

---

 
 
146
 
1. 
Boshqa  kelishuv  yoki  udum  mavjud  boʻlmasa,  xalqaro  suv  oqimidan 
foydalanishning  hech  bir  shakliga  foydalanishning  boshqa  koʻrinishlaridan  ajralmas 
ustuvorlik berilmaydi. 
2. 
Xalqaro  suv  oqimidan  foydalanish  shakllari  oʻrtasida  ziddiyat  kelib 
chiqqanda,  u  5-7  moddalarni  hisobga  olgan  holda,  eng  dolzarb  insoniy  ehtiyojlarni 
qondirilishiga alohida eʼtibor qaratib hal qilinishi lozim. 
III qism. Rejalashtirilayotgan chora-tadbirlar 
11-modda 
Rejalashtirilayotgan chora-tadbirlarga oid axborot 
Suv  oqimi  davlatlari  oʻzaro  axborot  almashinadilar  va  maslahatlashadilar  va 
zaruriyat  tugʻilsa,  rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarning  xalqaro  suv  oqimining  holati 
uchun ehtimoli boʻlgan oqibatlar toʻgʻrisida muzokaraga kirishadilar. 
12-modda 
Rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarning  ehtimoli  boʻlgan  nomaqbul  oqibatlaridan 
xabardor qilish 
Boshqa  suv  oqimi  davlatlari  uchun  sezilarli  nomaqbul  oqibatlar  keltirib  chiqarishi 
mumkin  boʻlgan  rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarni  amalga  oshirish  yoki  tasdiqlashdan 
oldin,  suv  oqimi  davlatlari  oʻz  vaqtida  davlatlarga  bu  haqida  xabar  yuboradilar.  Bunday 
xabarda  mavjud  texnik  maʼlumotlar,  shu  jumladan,  xabardor  qilingan  davlatlar 
rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarning  ehtimoli  boʻlgan  oqibatlariga  baho  bera  olishlari 
uchun har qanday ekologik tekshiruv natijalari boʻlishi lozim. 
13-modda  
Xabarga javob taqdim etish muddati 
Boshqa kelishuvga erishilmagan boʻlinsa: 
a) 
12-moddaga  muvofiq  xabar  joʻnatayogan  suv  oqimi  davlati  xabardor 
qilinayotgan davlatlarga rejalashtirilayotgan chora-tadbirlarni oʻrganib chiqish va ehtimoli 
boʻlgan  oqibatlarini  baholash  hamda  oʻz  xulosalarini  eʼlon  qilishi  uchun  olti  oy  muddat 
taqdim qiladi. 

---

 
 
147
 
b) 
rejalashtirilayotgan 
chora-tadbirlarni 
baholash 
alohida 
qiyinchlik 
tugʻdirayotgan  xabardor  qilinayotgan  davlatning  iltimosiga  koʻra  ushbu  muddat  olti  oyga 
choʻziladi. 
 
14-modda 
Xabar berayotgan davlatning javob taqdim etish muddati davomidagi majburiyatlari 
13-moddada koʻrsatilgan muddat davomida xabar beruvchi davlat: 
a) 
xabardor  qilinayotgan  davlatlar  bilan  ularning  iltimosiga  koʻra  kerakli 
miqdorda  va  toʻgʻri  baholash  uchun  zarur  boʻlgan  har  qanday  qoʻshimcha  maʼlumot  va 
axborotni taqdim qilgan holda hamkorlik olib boradi va  
b) 
xabardor  qilinayotgan  davlatlarning  roziligisiz  rejalashtirilgan  chora-
tadbirlarni amalga oshirmaydi va tasdiqlamaydi. 
15-modda 
Xabarga javob 
13-moddaga  muvofiq  belgilangan  muddatda  xabardor  qilingan  davlatlar  imkon 
qadar  tezroq  oʻzlarining  xulosalarini  xabar  bergan  davlatga  maʼlum  qiladilar.  Аgar 
xabardor qilingan davlat  rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarning  amalga  oshirilishi 5  yoki 
7-  modda  qoidalariga  mos  kelmasa,  u  oʻzining  xulosasiga  mazkur  yechimga  kelganligini 
asoslovchi hujjatlashtirilgan tushuntirish ilova qiladi. 
16-modda 
Xabarga javob bermaslik 
1. 
Аgar  13-moddada  belgilangan  muddatda  xabar  beruvchi  davlat  15-moddaga 
muvofiq  javob  olmasa,  u  5-  va  7-moddalar  boʻyicha  oʻz  majburiyatlariga  amal  qilgan 
holda  mazkur  xabarga  yoki  xabardor  qilinayotgan  davlatlarga  taqdim  qilingan  istalgan 
boshqa  maʼlumot  yoki  axborotga  muvofiq  rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarni  amalga 
oshirishga kirishishi mumkin. 
2. 
13-  moddaga  binoan  belgilangan  muddatda  javob  taqdim  qilmagan  xabardor 
qilinayotgan  davlat  tomonidan  bildirilgan  kompensatsiya  toʻgʻrisidagi  har  qanday  talabga 

---

 
 
148
 
nisbatan  xabar  bergan  davlat  javob  berish  muddati  tugagandan  keyin  amalga  oshirgan 
harakatlari  uchun  xarajatlarni  yuklashi  mumkin;  agar  xabardor  qilinayotgan  davlat  ushbu 
muddat ichida javob qaytarganida bunday chora qoʻllanmagan boʻlar edi. 
17-modda 
Rejalashtirilayotgan chora-tadbirlarga oid maslahat va muzoqaralar 
1. 
Аgar  15-moddaga  binoan  rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarning  amalga 
oshirilishi  5  yoki  7-moddalarning  qoidalariga  mos  kelmasa,  xabar  berayotgan  davlat  va 
maʼlumot  soʻragan  davlat  oʻzaro  maslahatga  va  zarurat  tugʻilganda,  vaziyatni  adolatli 
boshqarish maqsadida muzoqaraga kirishadi. 
2. 
Maslahat va muzoqaralar har bir davlat boshqa davlatning huquq va qonuniy 
manfaatlarini chin dildan va oqilona tarzda hisobga olishi lozimligi asosida olib boriladi. 
3. 
Maslahatlar  va  muzoqaralar  asnosida  xabar  bergan  davlat,  agar  xabardor 
qilingan  davlat  xabar  joʻnatayotganda  rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarni  toʻxtatib 
turishini olti oy ichida soʻrasa, boshqa kelishuvga erishilmagan holda, rejalashtirilayotgan 
chora-tadbirlarni amalga oshirish yoki tasdiqlashdan oʻzini tiyadi. 
18-modda 
Xabar boʻlmagan hollarda bajariladigan ishlar 
1. 
Аgar  suv  oqimi  davlatining  boshqa  suv  oqimi  davlati  sezilarli  nomaqbul 
oqibatlar keltirib chiqaradi deb mulohaza yuritishga oqilona asoslari boʻlsa, birinchi davlat 
ikkinchisidan 12-modda bandlarini tatbiq etishni talab etishi mumkin. Bunday talabga uni 
asoslovchi hujjatlashtirilgan tushuntirish ilova qilinadi. 
2. 
Аgar mazkur chora-tadbirlarni rejalashtirayotgan davlat, bari bir 12-moddaga 
binoan  xabar  yuborishga  majbur  emas  deb  hisoblasa,  bu  haqda  boshqa  davlatga 
hujjatlashtirilgan tushuntirish xati taqdim etib, unda bunday xulosa uchun asoslarini bayon 
etadi.  Аgar  mazkur  xulosa  boshqa  davlatni  qoniqtirmasa,  mazkur  boshqa  davlatning 
iltimosiga  koʻra  har  ikki  davlat  kechiktirmasdan  17-moddaning  1  va  2-bandlarida 
koʻrsatilgan tartibda maslahat va muzokaraga kirishadi. 

---

 
 
149
 
3. 
Ushbu maslahat va muzokaralar davomida chora-tadbirlarni rejalashtirayotgan 
davlat,  agar  boshqa  davlat  maslahat  va  muzoqaraga  kirishish  toʻgʻrisida  iltimos 
yoʻllayotganida  bu  haqida  soʻrasa,  ushbu  chora-tadbirlarni,  agar  boshqa  kelishuvga 
erishilmagan  boʻlsa,  olti  oy  davomida  amalga  oshirish  yoki  tasdiqlashni  toʻxtatib  turishi 
mumkin. 
19-modda 
Rejalashtirilayotgan chora-tadbirlarning kechiktirmay amalga oshirish 
1. 
Аgar  rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlar  aholi  salomatligini  muhofaza  qilish, 
jamaot  xavfsizligi  yoki  boshqa  shu  singari  muhim  manfaatlarni  hisobga  olish  nuqtai 
nazaridan  amalga  oshirilishi  sira  kechiktirib  boʻlmaydigan  xususiyatga  ega  boʻlsa,  ushbu 
chora-tadbirlarni  rejalashtirayotgan  davlat  14-moddaning  qoidalari  va  17-moddaning  3-
bandiga  qaramasdan,  5-  va  7-  moddalarga  amal  qilingan  holda,  darhol  ularni  amalga 
oshirishga kirishishi mumkin. 
2. 
Bunday holatda 12-moddada koʻrsatilgan  suv oqiminiing boshqa  davlatlariga 
zudlik bilan ushbu chora-tabirlarning kechiktirib boʻlmas xarakterda ekanligi toʻgʻrisidagi 
rasmiy bayonot tegishli maʼlumot va axborot bilan birgalikda joʻnatiladi. 
3. 
Ushbu  chora-tadbirlarni  rejalashtirayotgan  davlat,  2-bandda  koʻrsatilgan 
istalgan  davlat  iltimosiga  koʻra  17-moddaning  1  va  2-bandlarida  koʻrsatilgan  tartibda 
maslahatga va muzokaraga kirishadi. 
IVboʻlim. Muhofaza, asrash va boshqarish 
20-modda 
Ekotizimni muhofaza qilish va asrash 
Suv  oqimi  davlatlari,  zaruriyat  tugʻilganda,  xalqaro  suv  oqimlarining  birgalikdagi 
muhofazasi hamda asaralishini taʼminlaydilar. 
21-modda 
Ifloslantirishni bartaraf etish, qisqartirish va nazorat ostida tutish 

---

 
 
150
 
1. 
Mazkur  bandning  maqsadlariga  koʻra  “xalqaro  suv  oqimining  ifloslanishi” 
xalqaro suv oqimi suvlari tarkibi yoki sifatining inson faoliyatining bevosita yoki bilvosita 
oqibati boʻlgan har qanday halokatli oʻzgarishini anglatadi. 
2. 
Suv  oqimi  davlatlari  alohida  va  zaruriyat  tugʻilganda  birgalikda  boshqa  suv 
oqimi  davlatlariga  yoki  ularning  atrof-muhitiga,  jumladan,  aholi  salomatligiga  yoki 
xavfsizligiga  sezilarli  ziyon  yetkazishi  mumkin  boʻlgan  ifloslanishini,  suvlarni  yoki  tirik 
zaxiralarni biror  foydali  maqsadlarda  ishlatilishining  oldini oladi va nazorat  ostida  tutadi. 
Suv oqimi davlatlari oʻzlarining shu bilan bogʻliq siyosatlarida oʻzaro kelishishga harakat 
qiladilar 
3. 
Suv  oqimi  davlatlari,  ulardan  istalganining  iltimosiga  koʻra  suv  oqimi 
ifloslanishining quyidagi oʻzaro maqbul bartaraf etish, qisqartirish va nazorat ostida tutish 
chora hamda usullarini kelishish maqsadida maslahatlar oʻtkazadilar: 
a) 
 suv sifatining qoʻshma maqsadli koʻrsatkichlari va mezonlarini belgilash; 
b) 
nuqtali  va  nuqtali  boʻlmagan  manbalardan  ifloslanishga  qarshi  vosita  va 
usullar ishlab chiqish; 
c) 
xalqaro  suv  oqimi  suvlariga  olib  kirilishi  man  qilinishi,  cheklanishi, 
tekshirilishi yoki kuzatilishi lozim boʻlgan moddalar ro’yxatini tuzish. 
22-modda 
Begona yoki yangi turdagi organizmlarning olib kirilishi 
Suv  oqimi  davlatlari  xalqaro  suv  oqimiga  begona  yoki  yangi  turdagi  suv  oqimi 
ekotizimiga halokatli taʼsir koʻrsatadigan, suv oqimining boshqa davlatlariga sezilarli zarar 
yetkazadigan  begona  yoki  yangi  organizmlarning  olib  kirilishga  qarshi  birgalikda  barcha 
zarur choralarni qoʻllaydilar. 
23-modda 
Dengiz muhitini muhofaza qilish va asrash 
Suv  oqimi  davlatlari  alohida  va  zaruriyat  tugʻilganda,  boshqa  davlatlar  bilan 
hamkorlikda suv oqimiga nisbatan dengiz muhitini muhofza qilish va asrash uchun kerak 

---

 
 
151
 
boʻlgan  barcha  choralarni,  jumladan,  umumeʼtirofdagi  xalqaro  norma  va  andozalarni 
hisobga olgan holda estuarilarni qoʻllaydilar. 
24-modda 
Boshqaruv 
1. 
Suv  oqimi  davlatlari  ulardan  istalganining  iltimosiga  koʻra  xalqaro  suv 
oqimini  boshqarish  yuzasidan  oʻz  ichiga  birgalikdagi  boshqaruv  mexanizmini  taʼsis 
etishini olishi mumkin boʻlgan maslahatga kirishadilar. 
2. 
Ushbu  modda  maqsadlariga  koʻra  “boshqaruv”,  jumladan,  quyidagilarni 
nazarda tutadi: 
a) 
xalqaro  suv  oqimini  barqaror  oʻzlashtirishini  rejalashtirish  va  qabul  qilingan 
har qanday rejaning amalga oshirilishini taʼminlash hamda 
b) 
suv  oqimini  oqilona  va  samarali  ishlatish,  muhofaza  va  nazorat  qilishga 
boshqa koʻmaklar. 
25-modda 
Boshqaruv 
1. 
Kerakli  holatlarda  suv  oqimi  davlatlari  xalqaro  suv  oqimi  irmoqlarini 
boshqarish talabiga yoki ehtimoliga javoban harakatlarda hamkorlik qiladilar. 
2. 
Аgar  boshqa  narsaga  shartlashilmagan  boʻlsa,  suv  oqimi  davlatlari  adolatli 
asosda  bunday  obʼektlarni  ularni  barpo  etish  yoki  mablagʻ  bilan  taʼminlashga 
shartlashishga qarab, qurish yoki xarajatlarini qoplashda ishtirok etadilar. 
3. 
Ushbu moddaning  maqsadlariga  koʻra, “boshqaruv”  gidrotexnik  obʼektlardan 
foydalanish yoki xalqaro suv oqimi suvlari iromoqlarini oʻzgartirish, turlashni yoki xalqaro 
suv oqimlarini oʻzgacha boshqarishni anglatadi. 
26-modda  
Inshootlar 
1. 
Suv  oqimi  davlatlari  oʻzlarining  tegishli  hududlari  chegarasida  xalqaro  suv 
oqimiga  tegishli  inshootlar,  qurilmalar  va  boshqa  obʼektlarni  asrash  va  muhofaza  qilish 
uchun oʻzlariga nima bogʻliq boʻlsa, barchasini qiladilar. 

---

 
 
152
 
2. 
Suv  oqimi  davlatlari,  ulardan  istalgan  sezilarli  nomaqbul  oqibatlardan  aziyat 
chekishi  mumkinligi  toʻgʻrisida  oqilona  asosga  ega  boʻlganining  iltimosiga  koʻra 
quyidagilarga nisbatan: 
a) 
xalqaro suv oqimiga qarashli inshootlar, qurilmalar yoki boshqa obʼektlardan 
xavfsiz foydalanish, asrash 
b) 
inshootlar,  qurilmalar  yoki  boshqa  obʼektlarni  qasddan  yoki  beparvo 
harakatlardan, yoki tabiat kuchlaridan muhofaza qilish borasida maslahatga kirishadi. 
V. Zarar keltiruvchi hodisalar va favqulodda vaziyatlar 
27-modda 
Zarar keltiruvchi hodisalarni bartaraf etish va yumshatish 
Suv oqimi davlatlari alohida va zarurt tugʻilganda birgalikda xalqaro suv oqimining 
boshqa  davlatlariga,  u  toshqin  yoki  muz  koʻchishi  vaziyati,  suv  orqali  yuquvchi  kasallik, 
mogʻorlash, eroziya, sho’r 
suv bosqini
, qurgʻoqchilik yoki choʻllashish kabi tabiat kuchlari 
taʼsirida yoki inson faoliyatining natijasida yuzaga kelganidan qatʼi nazar, zarar yetkazishi 
mumkinligi bilan bogʻliq hodisalarni bartaraf etish yoki yumshatish uchun barcha tegishli 
chora-tadbirlarni qoʻllaydilar. 
28-modda 
Favqulodda vaziyatlar 
1. 
Ushbu  moddaning  maqsadlariga  koʻra  “favqulodda  vaziyat”  aholiga  jiddiy 
ziyon  yetkazadigan  yoki  suv  oqimi  davlatlariga  jiddiy  zarar  yetishi  xavfini  tugʻdiradigan 
hamda  toshqin,  muz  yorilishi,  koʻchishi  yoki  zilzila  singari  tabiat  kuchlari  yohud  inson 
faoliyati, masalan, sanoat halokatlarining kutilmagan natijasi boʻlgan vaziyatni anglatadi. 
2. 
Suv  oqimi  davlatlari  kechiktirmasdan  va  mavjud  vositalardan  eng  tezkor 
tarzda  boshqa  zarar  yetishi  ehtimoli  kuchli  boʻlgan  davlatlarni  va  mutasaddi  xalqaro 
tashkilotlarni oʻz hududida yuzaga kelgan favqulodda vaziyatdan xabardor qiladi. 
3. 
Hududida  favqulodda  vaziyat  yuzaga  kelgan  suv  oqimi  davlati,  zarar  koʻrish 
ehtimoli  kuchli  boʻlgan  davlatlar  bilan  hamkorlikda  va  zarurat  tugʻilganda  mutasaddi 
xalqaro  tashkilotlar  bilan  birgalikda  favqulodda  vaziyat  taqozo  etadigan,  uning  zararli 

---

 
 
153
 
oqibatlarini  bartaraf  etish,  yumshatish  va  yoʻq  qilish  maqsadida  darhol  amalga  oshirish 
mumkin boʻlgan chora-tadbirlarni qoʻllaydi. 
4. 
Zarur  hollarda  suv  oqimi  davlatlari  birgalikda  favqulodda  vaziyatlarga 
nisbatan  favqulodda  chora-tadbirlar  rejelarini  ishlab  chiqadilar,  bunda,  zarur  boʻlganda, 
boshqa  zarar  koʻrishi  ehtimoli  kuchli  boʻlgan  davlatlar  va  mutasaddi  xalqaro  tashkilotlar 
bilan birgalikda harakat qiladilar. 
VI boʻlim. Boshqa qoidalar.  
29-modda 
Qurolli ziddiyatlar paytida xalqaro suv oqimlari va inshootlar 
Xalqaro  suv  oqimlari  va  ularga  qarashli  inshootlar,  qurilmalar  va  boshqa  obʼektlar 
xalqaro  huquqning  xalqaro  va  xalqaro  boʻlmagan  qurolli  ziddiyatlarda  qoʻllanadigan 
tamoyil hamda normlariga muvofiq taqdim etiladigan muhofza ostida boʻladilar va ushbu 
tamoyil va normalarning buzilishiga yoʻl qoʻyilmaydi. 
30-modda 
Bilvosita tadbirlar 
Suv  oqimi  davlatlari  oʻrtasida  toʻgʻridan-toʻgʻri  aloqalar  uchun  jiddiy  toʻsiqlar 
mavjud  boʻlgan  holatlarda  tegishli  davlatlar  oʻzlarining  mazkur  Konvensiyada  koʻzda 
tutilgan hamkorlik, jumladan, ular tomonidan qabul qilingan istalgan bilvosita tadbir orqali 
maʼlumot  va  axborot  almashinuvi,  xabar,  ogohlantirish,  maslahatlar  va  muzoqaralar 
boʻyicha oʻz majburiyatlarini amalga oshiradilar. 
31-modda 
Milliy mudofaa va xavfizlik uchun oʻta muhim boʻlgan maʼlumot va axborotlar 
Ushbu Konvensiyaning hech bir oʻrni suv oqimi davlatini oʻzining milliy mudofaasi 
yoki  xavfsizligi  uchun  oʻta  muhim  boʻlgan  maʼlumot  yoki  axborotni  taqdim  etish 
majburiyatni  yuklamaydi.  Shunga  qaramasdan,  ushbu  davlat  suv  oqimining  boshqa 
davlatlari  bilan  muayyan  vaziyat  toʻgʻrisida  imkon  qadar  toʻliqroq  axborot  taqdim  qilish 
maqsadida halol hamkorlik yuritadi. 
32-modda 

---

 
 
154
 
Kamsitmaslik 
Suv  oqiminiing  manfaatdor  davlatlari  xalqaro  suv  oqimi  bilan  bogʻliq  faoliyat 
natijasida sezilarli trnaschegaraviy zarar koʻrgan yoki shunday zarar jiddiy xavf solayotgan 
jismoniy  yoki  yuridik  shaxslarning  manfaatlarini  himoyalash  borasida  boshqa  kelishuvga 
erishmagan  boʻlsalar,  suv  oqimi  davlatlari  bunday  shaxslarga  oʻzining  sud  yoki  boshqa 
tadbirlar  tizimidan  foydalanish  yoki  kompensatsiya  talab  qilish  yoki  uning  hududida 
amalga  oshirilgan  bunday  faoliyat  yetkazgan  sezilarli  zarar  oʻrnini  boshqacha  qoplash 
huquqini  taqdim  qilayotganida,  ushbu  ziyon  yetkazilgan  joyda  fuqaroligi  yoki  turar  joyi 
yoki joy belgisiga koʻra kamsitilishiga yoʻl qoʻyilmaydi. 
33-modda 
Bahslarni hal qilish 
1. 
Ikki  yoki  undan  ortiq  davlat  oʻrtasida  mazkur  Konvensiya  izohi  yoki 
qoʻllanishi bilan bogʻliq bahs kelib chiqqan holda, ular oʻrtasida qoʻllash mumkin boʻlgan 
kelishuv  mavjud  boʻlmasa,  bahsni  quyida  bayon  qilingan  qoidalarga  muvofiq  tinch  yoʻl 
bilan hal etishga harakat qiladilar: 
2. 
Аgar  tegishli  tomonlar  ulardan  birining  tashabbusi  bilan  boshlangan 
muzoqaralar  yoʻli  bilan  kelishuvga  erisha  olmasalar,  ular  birgalikda  uchinchi  tomonga 
doʻstona  xizmat  koʻrsatish  yoki  vositachilik  yoki  yarashuvni  taʼminlash  iltimosi  bilan 
murojaat qilish, yoki vaziyatdan kelib chiqib oʻzlari yaratishi mumkin boʻlgan har qanday 
qoʻshma  muassasadan  foydalanishlari,  yoki  bahsni  arbitraj  organi  yoki  Xalqaro  sud 
ixtiyoriga xavola qilishlari mumkin. 
3. 
Ushbu moddaning 10 bandi qoidalarini hisobga olib, 2-bandda eslatib oʻtilgan 
muzoqaralar toʻgʻrisidagi iltimos sanasidan boshlab oʻtgan olti oy ichida tegishli tomonlar 
oʻrtalaridagi  bahsni  muzoqaralar  yoki  2-bandda  aytilgan  har  qanday  boshqa  vositani 
qoʻllash  yoʻli  bilan  hal  qilinishini  taʼminlay  olmagan  holda,  bahsdagi  istalgan  tomonning 
iltimosiga  koʻra,  agar  tomonlar  boshqacha  kelishmagan  boʻlsalar,  bahs  4  va  9-bandlarga 
muvofiq xolis dalillarni aniqlash mavzusiga aylanadi. 

---

 
 
155
 
4. 
Dalillarni aniqlash boʻyicha Komissiya tuzilib, uning tarkibiga har bir tegishli 
Tomondan  tayinlangan  bittadan  aʼzo,  shuningdek,  tegishli  tomonlarning  hech  birining 
fuqarosi boʻlmagan, tayinlangan aʼzolar tomonidan saylangan raislik vazifasini bajaruvchi 
aʼzo kiradi. 
5. 
Аgar  tomonlar  tayinlagan  aʼzolar  Komissiya  tuzish  toʻgʻrisidagi  iltimos 
berilgan sanadan boshlab uch oy davomida rais nomzoligi borasida bitimga kela olmasalar, 
istalgan  tegishli  Tomon  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  Bosh  kotibidan  bahsda  hech  bir 
tomonning  yoki  tegishli  suv  oqimining  biror  sohildagi  davlatlarining  fuqarosi  boʻlmagan 
shaxsni  raislikka  saylashni  soʻrashi  mumkin. Ushbu  tarzda  tayinlangan  shaxs  bir  aʼzodan 
iborat Komissiya shaklida boʻladi. 
6. 
Komissiya oʻzining tadbirlarini belgilaydi 
7. 
Tegishli Tomonlar  komissiyaga  zarur  boʻlgan  maʼlumotni  taqdim  qilishga  va 
uning  iltimosiga  koʻra  Komissiyaga  ularning  tegishli  hududiga  kirish  hamda  tekshiruv 
maqsadlariga  aloqador  istalgan  obʼekt,  qurilma,  uskuna,  inshoot  yoki  tabiiy  hosilalarni 
oʻrganishiga ruhsat berishga majburlar. 
8. 
Komissiya, agar bir aʼzodan iborat boʻlmasa, oʻz maʼruzasini koʻpchilik ovoz 
bilan  qabul  qiladi  va  ushbu  maʼruzani  oʻz  xulosalarini  va  ularning  asosnomalarini, 
shuningdek,  bahsni  adolatli  hal  qilishda  oʻrinli  deb  hisoblagan  tavsiyalarini  bayon  etgan 
holda taqdim etadi; tegishli tomonlar bunday tavsiyalarni sidqidildan koʻrib chiqadilar. 
9. 
Komissiya xarajatlari tegishli tomonlar oʻrtasida teng taqsimlanadi. 
10. 
Ushbu  Konvensiyani  ratifikatsiya  qilish,  qabul  qilish  yoki  tasdiqlash  yoki 
unga  qoʻshilish  vaqtida,  shuningdek,  har  qanday  oldingi  bosqichda  mintaqaviy  iqtisodiy 
integratsiyaning  tashkiloti  boʻlmagan  depozitariyga  Tomon  yozma  shaklda  2-band 
qoidalariga  muvofiq  hal  qilinmagan  har  qanday  bahs  munosabati  bilan 
u  ipso  facto
  ni 
majburiy  chora deb  tan olishi va quyidagiga  oʻxshash majburiyatlarni qabul  qilayotganda 
istalgan  Tomonga  nisbatan  maxsus  kelishuv  shart  emas  deb  eʼtirof  etishi  haqida  ariza 
taqdim etadi: 
a) 
bahsni Xalqaro sudga xavola qilish; yoki 

---

 
 
156
 
b) 
agar  bahslashgan  tomonlar  boshqa  kelishuvga  erishmagan  boʻlsalar,  bahsni 
ushbu  Konvensiyaga  qoʻshimchada  bayon  etilgan  tartibga  muvofiq  tuzilgan  va  faoliyat 
yuritayotgan arbitraj organi tomonidan arbitraj koʻrib chiqishga beriladi. 
Mintaqaviy  iqtisodiy  integratsiya  tashkiloti  hisoblangan  Tomon,  b  ostbandiga 
muvofiq shunga oʻxshash oqibatlar bilan arbitrajga ariza berishi mumkin. 
VII boʻlim. Yakuniy qoidalar 
34-modda 
Imzolash 
Mazkur  Konvensiya  iqtisodiy  integratsiyaning  barcha  davlatlari  va  mintaqaviy 
tashkilotlari  imzolashi  uchun  1997  yil  21  maydan  2000  yil  20  mayiga  qadar  Birlashgan 
Millatlar Tashkilotining Nyu-Yorkdagi Markaziy muassasalarida ochilgan. 
35-modda 
1. 
Ushbu  Konvensiyani  iqtisodiy  integratsiya  davlatlari  yoki  mintaqaviy 
tashkilotlari  ratifikatsiya  qilishi,  qabul  etishi,  tasdiqlashi  yoki  unga  qoʻshilishi  lozim. 
Qabul  qilganlik,  ratifikatsiya,  tasdiqlash,  qoʻshilish  toʻgʻrisidagi  yorliq  hamda  hujjatlar 
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibiga saqlash uchun topshiriladi. 
2. 
Har  qanday  iqtisodiy  integartsiyaning  aʼzo  davlatlaridan  hech  biri  Tomon 
boʻlmagan  holda  ushbu  Konvensiyaning  Tomoniga  aylanadigan  har  qanday  mintaqaviy 
tashkiloti  oʻz  zimmasiga  Konvensiya  boʻyicha  barcha  majburiyatlarni  oladi.  Bir  yoki 
undan  ortiq  aʼzo  davlatlar  mazkur  Konvensiyaning  Tomoni  boʻlgan  bunday  tashkilotlar 
holatida, ushbu tashkilot va unga aʼzo davlatlar  oʻzlarining mazkur Konvensiya boʻyicha 
majburiyatlariga oid masalalarni hal qiladilar. Bunday vaziyatlarda ushbu tashkilot va aʼzo 
davlatlar bir vaqtning oʻzida Konvensiya boʻyicha huquqlarini amalga oshirishga vakolatli 
emaslar. 
3. 
Qabul qilganlik, tasdiqlash yoki qoʻshilish toʻgʻrisidagi ratifikatsiya yorliqlari, 
hujjatlarida  iqtisodiy  integratsiyaning  mintaqaviy  tashkilotlari  oʻzlarining  mazkur 
Konventsiya  bilan  hal  qilinadigan  masalalariga  nisbatan  mutasaddilik  doirasini  eʼlon 
qiladilar.  Ushbu  tashkilotlar,  shuningdek,  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  Bosh  kotibini 

---

 
 
157
 
oʻzlarining  mutasaddilik  doirasida  roʻy  bergan  har  qanday  jiddiy  oʻzgarishdan  ogoh 
etadilar. 
36-modda 
Kuchga kirish 
1. 
Mazkur  Konvensiya  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  Bosh  kotibiga  qabul 
qilganlik, tasdiqlanganlik yoki qoʻshilganlik haqidagi oʻttiz beshinchi ratifikatsiya yorligʻi 
saqlash uchun berilgandan soʻng toʻqsoninchi kuni kuchga kiradi. 
2. 
 Oʻttiz  beshinchi  ratifikatsiya  yorligʻi,  qabul  qilganlik,  tasdiqlash  yoki 
qoʻshilish  toʻgʻrisidagi  hujjat  saqlash  uchun  topshirilganidan  soʻng  Konvensiyani 
ratifikatsiyalagan, qabul qilgan, tasdiqlagan yoki unga qoʻshilgan iqtisodiy integratsiyaning 
har  bir  davlati  yoki  mintaqaviy  tashkiloti  uchun  Konvensiya  ushbu  iqtisodiy 
integratsiyaning  davlati  yoki  mintaqaviy  tashkiloti  tomonidan  oʻzining  ratifikatsiya 
yorligʻi, qabul qilganlik, tasdiqlash yoki qoʻshilganlik toʻgʻrisidagi hujjatini saqlash uchun 
topshirganidan soʻng toʻqsoninchi kuni kuchga kiradi. 
3. 
1  va  2-bandlar  maqsadlari  uchun  iqtisodiy  integartsiyaning  mintaqaviy 
tashkiloti  tomonidan  topshirilgan  har  qanday  hujjat  davlatlar  tomonidan  saqlash  uchun 
topshirilgan hujjatlar sirasiga kiritilmaydi. 
37-modda 
Аutent matnlar 
Ushbu  Konvensiyaning  matnlari  ingliz,  arab,  ispan,  xitoy,  rus  va  fransuz  tillarida 
boʻlgan  asl  nusxasi  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotining  Bosh  kotibiga  saqlash  uchun 
topshiriladi. 
Uning  GUVOHNOMАSIda  quyida  imzo  chekkan  bunga  kerakli  tarzda  vakolatli 
muxtor vakillar ushbu Konventsiyani imzoladilar. 
Qoʻshimchlar 
Аrbitarj 
1-modda 

---

 
 
158
 
Аgar  bahslashgan  tomonlar  boshqacha  kelishuvga  erishmagan  boʻlsalar,  arbitraj 
tomonidan 
koʻrib 
chiqilishi 
Konvensiyaning 
33-moddasiga 
muvofiq 
ushbu 
qoʻshimchaning 2-14-moddalariga asosan amalga oshiriladi. 
2-modda 
Daʼvogar  tomon  javobgar  tomonni  Konvensiyaning  33-moddasiga  binoan  bahsni 
arbitraj  tomonidan  koʻrib  chiqishga  berayotganligidan  xabardor  qiladi.  Xabar  xatida 
arbitraj  koʻrib  chiqishi  lozim  boʻlgan  mavzu  bayon  qilinadi  va  jumladan,  yuzaga  kelgan 
bahs izohi yoki unga nisbatan qoʻllanadigan moddalarni oʻz ichiga olinadi. Аgar tomonlar 
bahs mavzusida kelisha olmasalar, u arbitraj sudi tomonidan aniqlanadi. 
3-modda 
1. 
Ikki  tomon  oʻrtasidagi  bahsda  arbitraj  sudi  uch  aʼzodan  iborat  boʻladi. 
Bahsning  har  bir  tomoni  bittadan  arbitr  tayinlaydi  va  shu  tarzda  tayinlangan  ikki  arbitr 
oʻzaro  kelishgan  holda  sud  raisi  vazifasini  ado  etuvchi  uchinchi  arbitrni  tayinlaydi.  Rais 
bahslashayotgan  tomonlarning  yoki  tegishli  suv  oqimining  har  qanday  sohilboʻyi 
davlatining hech birining fuqarosi boʻlmasligi, ushbu tomonlarning hech birining hududida 
oʻzining doimiy turar joyiga ega boʻlmasligi yoki biror boshqa tarzda ushbu ishga aloqador 
boʻlmasligi kerak. 
2. 
Ikki  yoki  undan  ortiq  tomon  oʻrtasidagi  bahslarda,  umumiy  manfaatlari 
boʻlgan tomonlar, oʻzaro kelishgan holda bitta sud aʼzosni tayinlaydilar. 
3. 
Har qanday ish oʻrni bosh vazifasida koʻzda tutilgan tartib asosida toʻldiriladi. 
4-modda 
1. 
Ikkinchi  arbitr  tayinlangandan  soʻng  ikki  oy  oʻtgach,  arbitraj  sudi  raisi 
tayinlanmagan boʻlsa, Xalqaro Sud Raisi uni keyingi ikki oy mobaynida tayinlaydi. 
2. 
Аgar bahlashayotgan tomonlarning biri iltimosnoma olingandan soʻng ikki oy 
mobaynida  arbitrni  tayinlamasa,  boshqa  tomon  bu  toʻgʻrisida  Xalqaro  Sud  Raisiga  xabar 
qilishga haqli, u keyingi ikki oy davomida arbitrni tayinlaydi. 
5-modda 

---

 
 
159
 
Аrbitraj  sudi  Konvensiya  qoidalari  va  xalqaro  huquq  normalariga  muvofiq  oʻz 
qarorlarini chiqaradi. 
6-modda 
Аgar bahsalashayotgan tomonlar boshqa bitimga kelishmagan boʻlsalar, arbitraj sudi 
oʻzining ish bajarish qoidalarini belgilaydi. 
7-modda 
Аrbitarj  sudi  tomonlarning  iltimosiga  binoan  zarur  vaqtinchalik  muhofza  choralari 
tavsiya qilishi mumkin. 
8-modda 
1. 
Bahslashayotgan  tomonlar  arbitraj  sudiga  koʻmaklashadilar  va  jumladan,  oʻz 
ixtiyorlaridagi barcha imkoniyatlardan foydalanadilar: 
a) 
ishga oid hujjatlar, axborot va materiallarni taqdim etadilar va 
b) 
zaruriyat  tugʻilganida,  unga  guvoh  hamda  ekspertlarni  chaqirish  va  ularning 
koʻrsatmalari bilan tanishish imkoniyatini beradilar. 
2. 
Tomonlar  va  arbitrlar  arbitraj  sudi  ishni  koʻrib  chiqish  davomida  maxfiy 
tarzda olgan har qanday axborotning maxfiyligini taʼminlashga masʼuldirlar. 
9-modda 
Аgar arbitraj sudi boshqa qaror qabul qilmasa, muayyan vaziyatdan kelib chiqib sud 
xarajatlari  bahslashayotgan  tomonlar  oʻrtasida  teng  boʻlinadi.  Sud  oʻzining  barcha 
xarajatlarini  qayd  etadi  va  tomonlarga  ushbu  chiqimlar  toʻgʻrisidagi  yakuniy  hisobotni 
taqdim etadi. 
10-modda 
Bahs  mavzusidan  ish  boʻyicha  qarorga  aloqador  boʻlishi  mumkin  boʻlgan  huquqiy 
jihatdan  manfaatdor  har  qanday  tomon  arbitraj  sudining  roziligi  bilan  ishni  eshitishda 
ishtirok etish huquqiga ega. 
11-modda 
Аrbitraj sudi bevosita bahs mavzusidan kelib chiqadigan qarshi daʼvolarni tinglashi 
va ular boʻyicha qarorlar qabul qilishi mumkin. 

---

 
 
160
 
12-modda  
Аrbitarj  sudining  tadibir  masalalari  boʻyicha  va  mohiyat-mazmuniga  oid  qarorlari 
aʼzolarining koʻp ovozi bilan qabul qilinadi. 
13-modda 
Аgar  bahlashayotgan  tomonlarning  biri  arbitraj  sudiga  kelmasa  yoki  oʻz  ishi 
boʻyicha  himoya  nutqi  bilan  chiqa  olmasa,  boshqa  tomon  suddan  eshitishni  davom 
ettirishini  va  oʻzining  soʻnggi  qarorini  chiqarishini  soʻrashi  mumkin.  Bir  tomonning 
yoʻqligi yoki oʻz ishi yuzasidan himoya nutqi bilan chiqa olmasligi ishni koʻrib chiqishga 
toʻsiq  boʻla  olmaydi.  Аrbitraj  sudi  oʻzining  soʻnggi  qarorini  chiqargunga  qadar  daʼvo 
amalda va yuridik jihatdan asoslangan ekanligiga ishonch hosil qilishi lozim. 
14-modda 
1. 
Аrbitraj sudi oʻzining soʻnggi taʼsisi sanasidan keyin besh oy davomida, agar 
ushbu muddatni besh oydan oshmaydigan yana bir muddatga choʻzish zarur deb topmasa, 
soʻnggi qarorini chiqaradi. 
2. 
Аrbitraj  sudining  hal  qiluv  qarori  bahs  mavzusi  bilan  chegaralanadi  va  u 
asoslangan  sabablarga  izohlar  keltiriladi.  Unda  qarorni  qabul  qilishda  ishtirok  etgan 
aʼzolarning ismlari va hal qiluv qarori qabul qilingan sana boʻladi. Sudning istalgan aʼzosi 
hal qiluv qaroridan farqli alohida fikr yoki qarashni ilova qilishi mumkin. 
3. 
Qaror 
bahsalashayotgan 
tomonlar 
uchun 
majburiy 
sanaladi.  Аgar 
bahslashayotgan tomonlar oldindan shikoyat chorasi toʻgʻrisida kelishib olmagan boʻlsalar 
unga nisbatan shikoyat qabul qilinmaydi. 
4. 
Tomonlar  oʻrtasida  sudning  hal  qiluv  qarorini  talqin  qilish  yoki  bajarish 
tartibiga  oid  biror  kelishmovchilik  yuzaga  kelsa,  istalgan  tomon  uni  ushbu  qarorni 
chiqargan arbitraj sudiga koʻrib chiqishga berishi mumkin. 

---

 
 
161