Экологич проблемы

Mavzu:Alfa-Beta va Gamma nurlanish manbalari. Alfa nurlanishlarning moddalar bilan o`zaro ta`sirlashuvi

Ma`ruzachi:Abdusalomov Akbar

Reja:

1.Radioaktivlik hodisasi

2.Alfa nurlanish

3.Beta nurlanish

4.Gamma nurlanish

5.Alfa nurlanishi qanday aniqlanadi

6.Alfa nurlanishining moddalar bilan o`zaro

ta`sirlashuvi

7.Alfa nurlarining inson organizmiga ta`siri

Bir kimyoviy elementning turg‘un bo‘lmagan izotopining o‘zo‘zidan elementar zarralar yoki yengil yadrolar ( He– geliy yadrosi) chiqarib yemiriladi va boshqa element izotopiga aylanishiga radioaktivlik deb aytiladi. Natijada yemirilayotgan iztopning (yadroning) tarkibi yoki

ichki energiyasi o‘zgaradi. Bunday izotoplar radioaktiv izotoplar

deyiladi. Radioaktivlikning ochilishi bilan yadrolar tarkibi va elementar

zarralar xususiyatlarini o‘rganish boshlandi. Tabiatdagi radioaktiv izotoplarda tabiiy holda kuzatiladigan radioaktivlik tabiiy radioaktivlik deyiladi

Radioaktivlik hodisasi birinchi marta fransiyalik fizik Anri Bekkerl

tomonidan 1896-yilda ba’zi elementlarning fluoressiyalanishini

o‘rganish vaqtida kashf etilgan edi. Bekkerl uran elementining hamma

birikmalari o‘zlaridan noma’lum nurlar chiqarishini payqadi. Bekkerl

radioaktivlikning ochilishini boshlab berdi. Radioaktivlik hodisasi kashf etilgandan so‘ng bir qator olimlar bu hodisaga qiziqib, uni o‘rganishga

kirishdilar. 1898-yilda P.Kyuri, M.Kyuri, G.Shmidt va J.Bemonlar toriy, poloniy, radiy, aktiniy va boshqa elementlar ham radioaktivlik

xususiyatiga ega ekanligini aniqladilar. Shu tariqa bir qator olimlar

tomonidan tabiiy radioaktiv izotoplar aniqlandi .

1919-yilda Rezerford tabiiy radioaktiv izotop RaC ning yemirilishida chiqarilgan alfa -zarralar bilan azot yadrosini bombardimon qiladi. Bunda Rezerford bir element izotopining boshqa element izotopiga aylanishini aniqladi.Bu reaksiyada hosil bo‘lgan kislorod izotopi sun`iy yo‘l bilan hosil qilingan sun’iy radioaktiv izotopdir, o‘z navbatida Kislorod(17/8) izotopi ham yemiriladi. Rezerford tajribalaridan bir necha yil o‘tgach 1933-1934-yillarda olimlar Fredrik JolioKyuri va uning xotini Iren Kyurilar Parijda Radiy institutida sun’iy radioaktiv izotoplar tayyorlashga muvaffaq bo`ldilar. Ular alfa-zarralar bilan ba’zi elementlarni bor, alyuminiy, magniy elementlarini alfa-zarralar bilan bombardimon qilib, sun’iy radioaktiv izotoplarni hosil qilishga erishdilar. 1898-yilda Rezerford radioaktiv izotoplar yemirilishida hosil bo‘ladigan radioaktiv nurlanishlar tarkibini aniqlash maqsadida ximik olim Soddi bilan birgalikda tajribalar o‘tkazdilar, ular nurlanishlarni magnit maydonida og‘ishini kuzatdilar va magnit maydonga og‘adigan alfa va beta -nurlarni aniqladilar. Keyinchalik Paul Villard radioaktiv nurlanish tarkibida magnit maydonda og‘maydigan, zaryadga ega bo‘lmagan nurlar borligini aniqladi va bu nurlarni gamma nurlar deb atadi

Shunday qilib, radioaktiv izotoplar yemirilganda hosil bo‘ladigan radioaktiv nurlanishlar uch turga bo‘linishi aniqlandi: 1. Alfa-nurlar (yoki alfa-zarralar); 2. Beta-nurlar (yoki beta-zarralar); 3. Gamma-nurlar (yoki gamma -kvantlar). Bu uch xil radioaktiv nurlanishlarning xususiyatlarini qarab chiqamiz. Alfa-zarralar xususiyatlari. Hozirgi vaqtda 40 ga yaqin tabiiy va 200 dan ortiq sun’iy  -aktiv izotoplar aniqlangan. Alfa-zarralar chiqarib yemirilish asosan Z> 82 bo‘lgan og‘ir elementlarda (uran, toriy, poloniy, plutoniy va b.) kuzatiladi. Alfa-nurlar alfa-zarralar oqimidan iborat. Alfa-zarralar musbat zaryadli og‘ir zarralar hisoblanadi. Alfa-zarralar yemirilish jarayoni yuz berayotgan vaqtda yadroning ichida hosil bo‘lishi mumkin. Alfa-zarralar ikki marta ionlashgan geliy ( atomidir, uning zaryadi +2e ga teng bo‘lib, 4 nuklondan – 2 proton va 2 neytrondan

THANK YOU FOR YOUR ATTENTION