MUNDARIJA KIRISH………………………………………………………………………......3-4 1-BOB. Radioaktiv izotoplar va birikmalar…………………………………….......
. Radioaktivlik hodisasi……………………………....................................5-8
1.2. Radioaktiv parchalanish,radioaktiv emissiya va radioaktiv yemirilish turlari...
2-BOB. Radioaktiv nurlanish manbalari va ularning xarakteristikalari……………...
2.1. Koinot nurlanishi. Tarqalgan tabiiy yadro nuklidlarning nurlanishi…………….
2.2. Radiatsiyaning tirik organizm va to’qimalarga ta’siri. Ta’sir qilishning ruhsat etilgan maksimal dozalari……………………………………………………………
2.3. Sun’iy radioaktiv moddalar tahlili………………………………………………
XULOSA………………………………………………………………………….....
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………………………………….
KIRISH Mavzuning dolzarbligi. Yadro fizikasi - atom yadrosining tuzilishi, xususiyatlari va yadro ichida yuz beradigan jarayonlarni o‘rganuvchi fandir. XIX asr oxirlariga qadar atom tuzilishi haqida hech narsa ma’lum emas edi. 1896-yilda A. Bekkerel radioaktivlikni kashf etdi. Radioaktiv nurlanishlarning fotoplastinkaga ta’sir etishini va ionlashish xususiyatlarini aniqladi. Ikki yildan so‘ng P. Kyuri va M. Skladovskaya Kyurilar uran tuzlarining ham radioaktivlik xususiyatiga ega ekanligini aniqladilar. Radioaktivlikyemirilish vaqtida uch xil ( , ) nurlanish vujudga kelishi va nurlanish intensivligi tashqi ta’sirlarga (temperatura, elektromagnit maydon ta’siri, deformatsiya) bog‘liq emasligini aniqladilar. 1900-yili Kyuri, E.Rezerford, F.Soddilar radioaktiv namunalardan chiquvchi -nur ikki marta ionlashgan geliy atomi, ( -nur tez elektronlar oqimi, -esa qisqa elektro-magnit to‘lqin ekanligini aniqladilar. Bu radioaktivlik hodisalarini atom, molekulalarda bo‘ladigan jarayonlar deb tushuntirib bo‘lmaydi, balki yangi bir soha - yadroda deyishlikni taqozo etadi.
1895 yil oxirida professor Vilgelm Konrad Rentgen tomonidan g'ayrioddiy xususiyatlarga ega bo'lgan nurlarni kashf etganligi haqidagi matbuotda e'lon qilingan xabarlar butun ilmiy dunyoni hayajonga soldi. Rentgen tomonidan rentgen nurlari deb ataladigan bu nurlar yog'och, karton va boshqa ko'rinadigan yorug'lik uchun shaffof bo'lmagan narsalardan erkin o'tdi. Keyinchalik ular rentgen nurlari deb ataldi - ularni kashf etgan olim sharafiga. Ushbu kashfiyot ilm-fan olamida katta shov-shuvga sabab bo'ldi. Ehtimol, shuning uchun ham ko'pchilik olimlar XIX asr oxiridagi yana bir yirik kashfiyotni - fransuz olimi Anri Bekkerelning 1896 yilda radioaktivlik hodisasini kashf etganini payqashmagandir. Ko'p o'tmay, Fanlar akademiyasi yig'ilishida Bekkerel o'zi kuzatgan nurlar, yorug'lik uchun xira bo'lmagan obyektlar orqali rentgen nurlari kabi o'tib, fotografik plitalarning qorayishiga olib keladigan nurlar o'z-o'zidan paydo bo'lganligini aytdi. Hech qanday tashqi aralashuvsiz, ma'lum moddalar tomonidan chiqariladi. Shunday qilib, uranni o'z ichiga olgan moddalarga yangi nurlar chiqarilishi aniqlandi. Bekkerel yangi kashf etilgan nurlarni uran nurlari deb atadi. Yangi kashf etilgan nurlarning keyingi tarixi polshalik fizik Mariya Sklodovska va uning eri, frantsuz Per Kyuri ismlari bilan chambarchas bog'liq. Ilm-fan Kyuri turmush o'rtoqlariga Mari Kyuri-Sklodovskaning taklifiga binoan radioaktivlik deb nomlangan yangi kashf etilgan hodisani chuqur va har tomonlama o'rganishga majburdir. Radioaktivlik - bir qator kimyoviy elementlarning o'z-o'zidan parchalanishi va ko'rinmas nurlanishni chiqarish qobiliyati. Radioaktiv elementlarning xususiyatlarini chuqur o'rganish atomning sayyoraviy modeli deb ataladigan narsani yaratishga olib keldi (ingliz fizigi E. Ruterford, 1911), keyin uni Daniya olimi Niels Bor takomillashtirdi. Biz ushbu modeldan bugungi kungacha foydalanamiz.
Kurs ishining maqsadi: Radioaktivlik hodisasini o’rganish, uni amaliyotda qo’llash istiqbollarini izlash.
Kurs ishining vazifalari: Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun quyidagi asosiy masalalarni hal etish nazarda tutiladi:
1. Radioaktivlik nima? Uning kashf etilish tarixini o’rganish.
2. Radioaktiv nurlanishning asosiy xossalarini o’rganish va tahlil etish.
3. Radiatsiyaning tirik organizm va to’qimalarga ta’siri. Ta’sir qilishning ruhsat etilgan maksimal dozalarini aniqlash.
Kurs ishining obyekti va predmeti:Radioaktivlik hodisasi bo’yicha izlanish olib borayotgan o’zbek va jahon olimlarining ilmiy asarlari, maqolalari, darsliklar hamda radioaktiv moddalar.
