Ekish va o’tqazish mashinalarining asosiy qismlari, turlari va ishlashi

F_i = F_n + F_a, (67)

bu yerda, F_n — Galtak novlarining kutidan olib chiqadigan urug’lar hajmi, sm³;

F_a — Galtakning bilvosita ta`sirida aktiV =atlam orqali kutidan chiqadigan urug’larning hajmi, sm³.
Bu uz navbatida:
F_n =  zSl_F, (68)

bu yerda,  = 0,7...0,9 — novlarning urug’ bilan tulish koeffitsienti;

mayda urug’lar uchun (beda, tarik) ning yuqori kiymati olinadi;
z — novlar soni (kupincha z = 12);
S — Galtak kundalang kesimidagi novlar maydoni, sm²;
l_F — Galtakning urug’larga tegayotgan ishchi qismini uzunligi, sm.

Faol qatlamdagi urug’larning siljish tezligi 72-b rasmda ko’rsatilgandek, o’zgaruvchandir. Xisoblashni osonlashtirish maksadida qatlamdagi urug’lar tezligini o’zgarmas deb, uni miqdoran nov kirrasi (Galtak sirti) ning tezligiga teng deb olinadi. Faol qatlamdagi urug’larning tezligi o’zaro teng bulmaganligi sababli, xisoblashni osonlashtirish maksadida, shu qatlamning amaldagi kengligi urniga uning shartli qalinligi S_sh ni qabul qilinadi. Shartli qalinlik S_sh ga teng bo’lgan okimdan vaqt birligida ajralib chikkan urug’larning miqdori, amaldagi kenglikdan turli tezliklar bilan okib chiqayotgan urug’lar miqdoriga teng deb olinadi.

Demak, Galtak to’liq bir aylanganida, ajratib oladigan urug’ning hajmi uzunligi l_F, ichki radiusi r va tashki radiusi esa r Q S_sh ga teng bo’lgan tsilindrik naychaning hajmiga teng deb olgan ma`kul:


F_a = (r +C_sh)² – r ²l_F = l_FC_sh(d+C_sh), (69)

(68) va (69) ni (67) ga kuyib:

F_i = l_F( zS+ dC_sh+ S²) = l_F [ zS+ C_sh(d+C_sh)], (70)
hosil qilinadi.
Deyarli hamma seyalkalarning miqdorlagichlari harakatni g’ildirakdan oladi. Shu sababli, bir gektarga tayinlangan miqdordagi urug’ni ekish uchun seyalkani sozlashda uning g’ildiragi to’liq bir marta aylanganda ekilayotgan urug’ hajmini aniqlash talab qilinadi. Agar bir gektarga ekish uchun tayinlangan urug’ miqdori Q (kg/ga), katorlar oralig’i v (sm) bo’lsa, har bir miqdorlagich aloxida ajratib olishi kerak bo’lgan urug’ hajmi:
, cm³ (71)
bu yerda, D_F —g’ildirak diametri, m;
— ekilayotgan urug’ning hajmiy solishtirma massasi, g/sm³;
—g’ildirakning dala yuzasi bo’ylab harakatlanishidagi
sirpanish koeffitsienti.

Bitta galtak bir to’liq aylanganidagi ajratib oladigan urug’ning hajmi, ya`ni galtakning ish hajmi:

bu yerda, i — yurituvchi Kildirakdan Galtakka harakatni uzatishdagi
uzatmalar nisbati, i= n_F/n_Yu;
n_F — Galtakning aylanish tezligi;
n_Yu — yurituvchi Kildirakning aylanish tezligi.

Agar (70) yoki (72) buyicha topilgan urug’ F_I hajmini solishtirma massa ga ko’paytirilsa, bitta Galtak ajratib berishi kerak bo’lgan urug’ massasi q aniqlanadi.

(71) va (72) larni o’zaro tenglashtirib, bir gektarga tayinlangan Q miqdordagi urug’ni ekish uchun talab qilinadigan (sozlash vaqtida) Galtakning ishchi uzun­ligini kuyidagicha topish mumkin:


Chigit seyalkasi Galtaksimon miqdorlagichining asosiy o’lcham­larini aniqlash. Tukli chigit, urug’ o’tkaz gichga galtaksimon miqdorlagich yorda­mida tushiriladi (73- a rasm). Aylanayotgan Galtak 1, tishlari 2 oraligidagi chuqurchalarda chigitlarni kuti 3 ichidan ajratib oladi va darcha 5 orqali urug’ o’tkaz gich 4 ga tashlab beradi. Darcha kengligi


73-rasm. Chigit seyalkasi miqdorlagichining asosiy o’lcham­larini aniqlash uchun sxema

b chigitlar sikilmasdan, yorilmasdan utishiga imkon berishi kerak (73-a rasm), ya`ni: