Ehtimollar nazariyasining asosiy tushunchalari. Sinashlar va hodisalar. Tasodifiy hodisalarning turlari. Ehtimolning klassik ta'rifi. Ehtimollarni bevosita hisoblashga doir misollar. Nisbiy chastota. Statistik ehtimol

 

---

Sinashlar va hodisalar 
Agar bir xil shartlar to‘plami
S
bajarilganda ko‘p karra kuzatilishi mumkin 
bo‘lgan hodisalar qaraladigan bo‘lsa, ya’niy ommaviy bir jinsli hodisalar haqida 
gap boradigan bo‘lsa, u holdaish boshqacha bo‘ladi. Yetarlicha ko‘p sondagi bir 
jinsli tasodifiy hodislar o‘zlarining konkret tabiatlaridan qat’i nazar tayin 
qonuniyatlarga, chunonchi ehtimoliy qonuniyatlarga bo‘ysunar ekan. Ehtimollar 
nazariyasi ana shu qonuniyatlarni aniqlash bilan shug‘ullanadi. 
Sunday qilib, ehtimollar nazariyasining predmeti ommaviy bir jinsli 
tasodifiy hodisalarning ehtimoliy qonuniyatlarini o‘rganishdir.
 
 
Ommaviy tasodifiy hodisalar bo‘ysunadigan qonuniyatlarni bilish shu 
hodisalarning qanday kechishini avvaldan ko ra bilishga imkon beradi. Masalan, 
yuqorida aytilgandek, tangani bir marta tshlash natijasini oldindan aytib 
bo‘lmasada, lekin tanga yetarlicha ko‘p marta tashlanganda gerbli tomoni toshish 
sonini uncha katta bo‘lmagan xato bilan oldindan aytish mumkin. Bunda har galgi 
tanga tashlash shart- sharoitlari bir xil deb faraz qilinadi, albatta. 
Ehtimollar nazariyasi metodlari tabiatshunoslik va texnikaning turli sohalari: 
ishonchlilik nazariyasi, ommaviy hizmat ko‘rsatish nazariyasi, nazariy fizika, 
geodeziya, astronomiya, otish nazariyasi, kuzatish xatoliklari nazariyasi, avtomatik 
boshqarish nazariyasi, umumiy aliqa nazariyasida va boshqa ko‘p nazariy va 
tatbiqiy fanlarda qo‘llaniladi. 
Ehtimollar nazariyasi shuningdek, matematik va amaliy statistikani asoslash 
uchun xizmat qiladi, u esa o‘z navbatida ishlab chiqarishni plnlshtirish va tashkil 
etishda, texnologik prosseslarni analiz qilishda, mahsulot sifatini ogohlantirish va 
qabul qilish kontrolida va boshqa ko‘p maqsadlarda tatbiq qilinadi. 
So‘ngi yillarda ehtimollar nazariyasi metodlari fan va texnikaning turli 
sohalariga keng kirib bormoqda va ularning taraqqiyotiga yordam bermoqda.
Ehtimollar nazariyasining asosiy tushunchalari. 
Tasodifiy hodisa deb tayin shartlar to‘plami 
S
bajarilganda yo ro‘y berish, 
yoki ro‘y bermasligi mumkin bo‘lgan hodisani atadik. Bundan kyein “shartlar 

---

to‘plami S bajarildi” deyish o‘rniga, biz qisqacha qilib, “sinash o‘tkazildi” deymiz. 
Shunday qilib, biz hodisani sinash natijasi sfatida qaraymiz. 
Misol.
Mergan to‘rtta sohaga ajratilgan nishonga qarata o‘q uzdi. O‘q 
uzilishi- 
sinash
. Nishonning tayin sohasiga o‘q tegishi
- hodisa
. 
Misol.
Yashikda rangli sharlar bor. Yashikdan tavakkaliga bitta shar olinadi. 
Yasikdan shar olinishi 
sinash 
hisoblanadi. Tayin rangli shar chiqishi- 
hodisa
.