Эгилиш ва чўзилиш (сиқилиш) нинг биргаликдаги таъсири

М_х ёки М_у нолга тенг бўлган ҳолда, яъни тўғри эгилиш ва бўйлама куч комбинациясида, нейтрал ўқ эгилишидаги нейтрал ўққа 11.8 расмдаги каби параллел бўлади.
Абсолют миқдор жиҳатидан энг катта кучланишлар нейтрал ўқдан энг узоқдаги кўндаланг кесим бурчак нуқталарида ҳосил бўлади, ҳамда улар бир хил ишорали ёки турли ишорали бўлиши мумкин. Энг катта сиқувчи кучланишлар миқдор жиҳатидан чўзувчи кучланишларга тенг эмас. Энг катта кучланишлар рухсат этилганига тенг ёки ундан кичик бўлиши керак, яъни
(11.10)
(11.10) ифода эгилиш ва чўзилиш биргаликда таъсирининг мустаҳкамлик шарти дейилади. Пластик материаллар учун энг катта кучланишнинг абсолют миқдорини топиб, уларни рухсат этилгани билан солиштириш кифоя.
Мўрт метериаллар учун энг катта сиқувчи ва чўзувчи кучланишларни аниқлаб, олинган натижани мустаҳкамлик шартига қўйиш керак.

11.9 Расм
Мисол тариқасида 11.9 расмда келтирилган балка кўндаланг кесимларида ҳосил бўлувчи энг катта кучланишларни аниқлашни кўрайлик. Балка юқори ярми эгилади, пастки ярми эса сиқилади. Эгилишни Рcos30^о ли куч, сиқилишни эса РSin 30^о ли куч ҳосил қилади. Энг катта эгувчи момент

Кесим қаршилик моменти ва кўндаланг кесим юзаси қуйидагига тенг:

Энг катта сиқувчи кучланишлар (балка юқори толаларида, кесимда кучдан чап томонда) қуйидагига тенг:

Энг катта чўзувчи кучланишлар

Эгувчи момент ва бўйлама куч биргаликда таъсири вақтида кўндаланг кесим ўлчамларини топишнинг ўзига хос хусусиятлари мавжуд, уларни мисолларда кўриб чиқамиз.
11.9 расмда келтирилган ёғоч балка кўндаланг кесим ўлчамларини мустаҳкамлик шартидан топинг. Томонлар нисбати h/b=2 га тенг. Ёғоч учун рухсат этилган кучланиш
Геометрик ҳарактеристикалар

Мустаҳкамлик шарти қуйидаги кўринишга эга бўлади;

Ҳосил қилинган куб тенгламани ечишнинг энг осон усули танлаш усулидир, яъни b ни қийматини бериб, унга мос кучланиш топилади.



Олинган нуқталар бўйича графикни чизамиз. (11.10 расм) ва ундан 100 кг/см² рухсат этилган кучланишга мос келувчи b катталикни оламиз.

11.10 Расм

Рухсат этилган кучланишга b=14,7-14,8 см масофа мос келиши 11.11 расмда кўриниб турибди. Кўндаланг кесим ўлчамларини аниқлашда, уни ўсиш томонига аниқ сонгача яхлитланади. Шу сабабли тенглама ечими етарли даражади аниқ.
Шуни қайд этиш лозимки, юқоридаги фикрлаш катта бикрликка эга бўлган стерженлар учун ўринли. 11.11 расмда эгилиш ва сиқилиш биргаликда таъсир этаётган балка деформациясининг шартли схемаси тасвирланган.

11.11 Расм
Эгилиш деформациясидан балка ўқи Δ салқиликка эга бўлади ва у Р₁ сиқувчи кучдаги қўшимча момент пайдо бўлишига сабаб бўлади. Қўшимча момент РΔ га тенг. Агар қўшимча момент катталиги га тенг (а схема) ва Р₁Δ га тенг (б схема) асосий момент катталиги билан бир хил бўлса, у ҳолда стержен бикрлиги кичик дейилади. Бундай стерженлар ҳисоби учун кучлар таъсирини мустақиллик қонунини қўллаш мумкин эмас ва у «Материаллар қаршилиги» курсида кўрилмайдиган бошқа алоҳида усуллар билан ҳисобланади.