Ёғларни доғлаш ускуналари Режа

Техник кўрсаткичлари
Унумдорлиги 80 т/сут
Дезодораторнинг ичида ёғни ўтиш вақти 25 мин
Тўлиқ хажми 8.13 м³
Юқори қисмини хажми 4.10 м³
Пастки қисмини хажми 4.03 м³
Ёғнинг сачратгичдан кираётган
Вақтидаги босими 1.0 Мпа
Қолдиқ босим (0.2-0.3 КПа) 2-3 мм.рт.ст.
Куб
Пастки қисмининг диаметри 2400 мм
Цилиндр қисмини диаметри 910 мм
Харорат 220-240^оС
Деаэратор (хавосизлантиргич)– иссиқлик алмаштиргичнинг тузилиши ва ишлаши
Мойларни узлуксиз ишлайдиган технологик схемада дезодорация қилинганда, уларни бирламчи қиздириш ва деаэрация қилиш хам узлуксиз олиб борилади. Бундай ускунани деаэратор – теплообменник деб аташади. Деаэратор-теплообменникда бир вақтда дезодорация қилинган ёғ совутилади хам чунки ёғларни теплообменникда қиздириш дезодорация қилинган ёғни иссиқлиги хисобига олиб борилади.
Деаэратор-теплообменник цилиндрсимон корпусдан ва сферик қопқоқ билан сферик тагдан иборат. Ускунанинг ичида юзаси 55 м² бўлган змеевик ўрнатилган бўлиб у ёғни қиздириш учун хизмат қилади. Деаэраторни юқори қисмида патрубок бўлиб, у орқали ёғ кириб пуркагич ёрдамида пуркалади.

3.16-расм. Деаэратор иссиқлик алмаштиргич:
1 – таглик; 2 – цилиндр аппарат; 3 – змеевик; 4 – желоб; 5 – эллиптик қопқоқ; 6 – пуркагич; 7 – ҳавони чиқариш учун штуцер.
Ускунанинг пастки қисмида кузатиш ойнасини ўрнатиш учун, деаэрация қилинган ёғни чиқиши, дезодорация қилинган мойни кириши ва чиқиши учун патрубоклар ўрнатилган.
Деаэратор-теплообменникда хавосизлантириш жараёнини олиб бориш учун 7-пуркагич орқали рафинация қилинган мой 4-змеевик юзасига пуркалади (сочилади).Змеевик эса дезодорация қилинган ёғ билан иситилади. Бунинг учун 1-патрубок орқали дезодорация қилинган мой 220-240^оС харорати билан змеевикга берилади. Натижада змеевик қизиб, ўз юзасига сочилган ёғни қиздиради ва уни хавосизлантиради. Хавосизланган мой 12-патрубок орқали дезодорацияга юборилади, дезодорация қилинган мой 120-130^оС гача совиб, 11-патрубок орқали чиқади ва кейинги совутишга юборилади.
Техник кўрсаткичлар
Тўлиқ хажми 4.54 м³
Иситиш юзаси 55 м²
Диаметри 1600 мм
Баландлиги 1900 мм
«Таянч» сўз ва иборалар
Дезодоратор, доғлаш, даврий усул, узлуксиз-усул, змеевик, барботёр, Де-Смет дезодоратори, Деаэратор.
Xulosa

Rafinatsiya jarayonining oxirgi bosqichi dezodoratsiyalash (hidsizlanti-rish) dir, uning maqsadi -–yog‘dagi noxush ta’m va hidni yo‘kotish hisoblanadi.

Bu ta’m va hidni yog‘da murakkab moddalar aralashmasi hosil qiladi. Bu moddalarga erkin yog‘ kislotalari, quyimolekulali yog‘ kislotalari (kapril, kapron va h.k.), alifatik uglevodorodlar, tabiiy efir moylari, aldegidlar, ketonlar, oksi-kislotalar va h.k. kiradi. Hidsizlantirish vaqtida zaharli silikatlar ham yo‘qotiladi.
Hidsizlantirish jarayonining mohiyati. Dezodoratsiya suyuqliklarni haydash (distillyasiya) usullaridan biri hisoblanadi. Hidsizlantirish jarayo-ni uch bosqichdan iborat: suyuqlik qatlamidagi hid beruvchi moddalarni bug‘lanish qatlamiga o‘tishi; hid beruvchi moddalarning bug‘lanishi; bug‘lanish qatlamidan bug‘langan moddalar molekulalarini yo‘qotish.
Uchuvchan moddalar sifat va miqdor jihatdan har xil tarkibli moddalarning murakkab kompleksidan tashkil topgan. Ular triglitseridlarga nisbatan ko‘proq bug‘ elastikligiga ega, ya’ni uchuvchanlik hosil qiladi. Hidsizlantirish samaradorligi hid beruvchi moddalar tarkibiga, uchuvchanligiga va jarayon haroratiga bog‘liq.
Haroratning ko‘tarilishi bilan hid beruvchi moddalarning uchuvchanligi va bug‘larning tarangligi oshadi. Agar harorat juda yuqori bo‘lsa, bu hol yog‘larning polimerizatsiyasi va oksidlanishiga olib keladi. Harorat 250⁰C dan oshsa, yog‘larni termik parchalanishi kuchayadi va yog‘larni yo‘qotish ortadi.
Aromatik moddalarni haydashda haroratni pasaytirish uchun hidsizlantirish jarayoni vakuum ostida, ochiq bug‘ ta’sirida olib boriladi.
Iste’mol qilishga mo‘ljallangan yog‘larni sifati dezodoratsiya jarayonini to‘liq va kamchiliksiz olib borishga bog‘liq bo‘ladi. Shuning uchun dezodoratsiya yog‘larni tozalashdagi asosiy jarayonlardan biridir. Yog‘larni dezodoratsiya qilishdan maqsad, yog‘larni hid va ta’m beruvchi moddalardan tozalashdir. Bu moddalar moylarda yaxshi eriydi, hamda yuqori molekulyar massaga va past bug‘ bosimiga egadir. Uchuvchan moddalarning bug‘ bosimlari yog‘ kislotalarining bug‘ bosimiga yaqin bo‘ladi. Uchuvchan moddalarning va erkin yog‘ kislotalarining miqdori kamligi va bug‘ bosimini pastligi uchun ularning eritmalari ideal eritmalar xisoblanib ularning bug‘ fazasi Dalton konuniga bo‘ysunadi.

1^ Wolf Hamm, Richard J. Hamilton, Gijs Calliauw. Edible Oil Processing, 2nd Edition. - USA, Wiley-Blackwell. 2013, 342 pages