Efir moylari Reja: Efir moylarni to‘planish dinamikasi

Kimyoviy tarkibi. Kashnich mevasi tarkibida 0,7-1,5 % efir moyi, 10-20 yog‘, 11-17% oqsil va boshqa moddalar bo‘ladi. Kashnichning efir moyi rangsiz yoki och sarg‘ish, tiniq suyuqlik bo‘lib, o‘ziga xos hushbo‘y va yoqimli mazasi bor. Zichligi 0,845-0,862, refraksiya soni 1,471-1,478, qutblangan nur tekisligini og‘dirish burchagi +560 - +680.
Moy tarkibida 60-80 % linalool, 5 % geraniol va oz miqdorda borneol, turli aldegidlar hamda terpenlarning aralashmalari bo‘ladi. Standart talabiga ko‘ra efir moyi tarkibidagi linalool miqdori 65% dan kam bo‘lmasligi kerak.
Ishlatilishi. Kashnich mevasi ishtaha ochadigan, ovqat hazm qilishni yaxshilaydigan, o‘t haydaydigan vosita sifatida va bavosil kasalligida hamda yaralarni davolashda ishlatiladi. Kashnich mevasining efir moyi antiseptik, og‘riq qoldiruvchi, o‘t haydovchi hamda bavosilga qarshi dori sifatida qo‘llaniladi, shuningdek, farmatsevtikada ichiladigan dorilar ta’mini yaxshilashda ishlatiladi.
Kashnich mevasi va efir moyi oziq-ovqat sanoatida hamda parfyumeriyada qo‘llaniladi.
Dorivor preparatlari. Damlama, kukun (poroshok) va spirtli suvi. Mevasi me’da va bavosil kasalliklarida ishlatiladigan hamda o‘t haydovchi yig‘malar - -choylar tarkibiga kiradi


TARKIBIDA MONOTSIKLIK MONOTERPENLAR BO’LGAN EFIR
MOYLAR VA DORIVOR O’SIMLIKLAR
Bu guruhga kiradigan dorivor o’simliklar efir moylarining asosiy ta’sir etuvchi qismlari mentol, tsineol, limonen, pulegon, menton, karvon va boshqa birikmalar hisoblanadi.


QALAMPIR YaLPIZ BARGI VA MOYI – FOLIA YeT OLEUM MENTHAE PIPERITAE


O’simlikning nomi. Qalampir yalpiz - Mentha piperita L.; yasnotkadoshlar - -Lamiaceae (labguldoshlar- Labiatae) oilasiga kiradi.

Ko’p yillik, bo’yi 30-100 sm ga yetadigan o’t o’simlik. Poyasi bir nechta, tik o’suvchi, to’rt qirrali, tuksiz yoki siyrak tukli. Bargi oddiy, cho’ziq tuxumsimon yoki lantsetsimon, o’tkir uchli, qirrasi o’tkir arrasimon. Barglar poyada qisqa bandlar bilan qapama-qarshi joylashgan. Gullari mayda, pushti, och binafsha yoki qizil- -binafsha rangda, poya va shoxlar uchida g’uj joylashgan boshoqchasimon gul to’plami hosil qiladi. Gulkosachasi naychasimon, binafsha rangli, besh tishli bo’lib, meva bilan birga qoladi. Gultojisi bir oz qiyshiq, voronkasimon, to’rt bo’lakli (boshqa labguldoshlardan farqi), otaligi 4 ta, onalik tuguni 4 bo’lakli, yuqoriga joylashgan. Mevasi kosachabarg bilan birlashgan 4 ta yong’oqcha.