Efir moylari Reja: Efir moylarni to‘planish dinamikasi

Mahsulot tayyorlash. Yovvoyi holda o’sadigan valeriananing mevalari pishib to’kilganidan so’ng (valeriananing tabiiy sharoitda ko’payishi uchun) yer ostki qismini belkurak, ketmon yoki boshqa asbob bilan kovlab olinadi. Plantatsiyalarda o’stirilgan valeria nani esa ikkinchi yili maxsus konstruktsiyali valeriana plugi yoramida kavlab yig’ib olinadi va ildizpoyasi poyadan ajratiladi.
Mahsulotni tuproqdan tozalash uchun ildiz yuvadigan maxsus idishga yoki savatga solib yuviladi. Suvi selgishi uchun biroz ochiq yerda qoldiriladi va salqin hamda havo kirib turadigan joyda yoki quritgichda (35⁰ haroratda) sekin quritiladi. Valerianani ko’p yig’iladigan joylarda (katta plantatsiyalarda) ularning ildiz va ildizpoyasini yuvish ishlari qisman avtomatlashtirilgan.
Valeriananing ildizi va ildiz poyasi ho’lligida hidsiz va oqish bo’lib, quritilganidan so’ng qo’ng’ir rangga aylanadi hamda maxsus valeriana hidiga ega bo’ladi. Bu o’zgarishlar quritish davrida yuz bergan fermentatsiya jarayoni natijasidir. Mahsulatni quritish yoki saqlash vaqtida uni mushukdan ehtiyot qilish zarur. CHunki u valeriana ildiziga juda o’ch bo’ladi.
Mahsulotning tashqi ko’rinishi. Tayyor mahsulot kalta, veptikal, konussimon, ichi g’ovak yoki bo’sh ildizpoya va mayda, tsilindrsimon ildizlardan iborat. Yovvoyi holda o’sadigan valeriananing ildizpoyasi va ildizi plantatsiyalarda o’stiriladiganlariga nisbatan kichikroq bo’ladi. Yovvoyi valeriana ildizpoyasining uzunligi 1-3 sm, diametri 1-2 sm, ildizining uzunligi 4-8 sm, diametri 1-2 mm, plantatsiyada yig’ilgan ildizpoyaning uzunligi esa 5 sm, diametri 3 sm, ildizning uzunligi 20 sm bo’ladi. Mahsulot och yoki to’q qo’ng’ir rangli bo’lib, o’ziga xos o’tkir hidi va yoqimli achchiqroq mazasi bor.
XI DF ga ko’ra butun mahsulot namligi 15 %, umumiy kuli 14 %, 10 % li xlorid kislotada erimaydigan kuli 10 %, uzunligi 1sm gacha, lekin 2 sm dan uzun bo’lmagan poya qoldiqli ildizpoyalar, valeriananing poya va barg hamda oldin qurib qolgan ildizpoyalar aralashmasi 5%, organik aralashmalar 2 % va mineral aralashmalar 3 % dan oshmasligi kerak. Qirqilgan mahsulotning namligi 15 %, umumiy kuli 13 %, 10% li xlorid kislotada erimaydigan kuli 10 %, valeriananing boshqa qismlari (poya va barg qoldiqlari) 5 %, organik aralashmalar 2 %, mineral aralashmalar 1 %, teshigining diametri 7 mm li elakdan o’tmaydigan ildizpoyaning bo’lakchalari 10 % va teshigining diametri 0,5 mm li elakdan o’tadigan mayda qismi 10%, kukun (poroshok) holidagi mahsulotning namligi 10%, umumiy kuli 13%, 10% li xlorid kislotada erimaydigan kuli 10%, teshigining diametri 0,2 mm li elakdan o’tmaydigan qismlari 1% dan ko’p bo’lmasligi kerak.
Valeriana mahsulotining (butun, kesilgan va kukun-poroshok holidagi) 70% li spirtda erib ajraladigan ekstrakt moddalari XI DF ga ko’ra 25% dan kam bo’lmasligi kerak.