Ёғ-мой маҳсулотлари сифат кўрсаткичлари ва уларнинг метрологик таъминоти

ISMTvaX elementlari uchun talablar matritsasi

ISO 9001:2015	ISO 22000:2005
		Kirish
01 Umumiy, 05 YOndashuv g‘oyasi.
03 Jarayon yondashuvi, 04 PDCAtsikli
02 boshqaruv tizimlari uchun ISO standartlari
06 Boshqarish tizimlari uchun boshqa standartlar bilan o‘zaro bog‘liqlik
1 Ilova maydoni	1	Dastur doirasi
1 Ilova maydoni
4.3 Sifat menejmenti tizimining doirasini aniqlash
2 Normativ murojaatlar	2	Normativ hujjatlar
3. Atamalar va ta’riflar	3	Atamalar va ta’riflar
	4	Oziq-ovqat xavfsizligini boshqarish tizimi
4.4 Sifatni boshqarish tizimi va uning jarayoni	4.1	Umumiy talablar
7.5 Hujjatlangan ma’lumot 7.5.1 Umumiy qoidalar 7.5.2 yaratish va yangilash 7.5.3. Hujjatlangan ma’lumotni boshqarish	4.2 4.2.1 4.2.2 7.7 4.2.3	Hujjatlar talablari Umumiy holat Hujjatlarni boshqarish BDP va XTKNN rejasini tasvirlaydigan dastlabki ma’lumot va hujjatlarni yangilash YOzuvlarni boshqarish
5 Etakchilik	5	Boshqarish mas’uliyati
5.1 Etakchilik va majburiyat 5.1.1 Sifatni boshqarish tizimida etakchilik va sadoqat	5.1.	Boshqarish majburiyatlari
5.1.2 Xaridor yo‘nalishi	5.7	Favqulodda vaziyatlarda tayyorgarlik va javob
5.2 Sifat siyosati 7.3	5.2.	Oziq-ovqat xavfsizligi siyosati
	5.3 8.5.2	Oziq-ovqat xavfsizligini boshqarish tizimini rejalashtirish Oziq-ovqat xavfsizligini boshqarish tizimini yangilash.
6.2 Sifat va rejalashtirish maqsadlari sohasidagi maqsadlar
6. Sifatni boshqarish tizimini rejalashtirish 6.3 O‘zgarishlarni rejalashtirish
	5.6 5.4 5.5 5.6.2	Ulanish Mas’uliyat va vakolat Oziq-ovqat xavfsizligi guruhining rahbari Ichki aloqa
5.3 Tashkilotning roli, mas’uliyati va vakolatlari
7.4 O‘zaro aloqalar
9.3 Menejmentni tekshirish	5.8 5.8.1 5.8.2 5.8.3	Boshqaruv nazorati Umumiy holat Tahlil qilish uchun kirish Tahlil natijalari
7.1 Resurslar	6-o‘rin	Resurslarni boshqarish
7.1.1 Umumiy	6.1.	Resurslarni ta’minlash
7.1.2 Inson resurslari 7.2 Yetkinlik 7.3	6.2. 6.2.1 6.2.2	Xodimlar Umumiy holat Muvaffaqiyat, xabardorlik va ta’lim
7.1.3 Infratuzilma	6.3. 7 .2	Infrastruktura Asosiy dasturlari (BDP)
7.1.4 Ishlab chiqarish jarayonlari uchun muhit	6.4. 7.2	Mehnat muhiti Asosiy dasturlari (BDP)
8 jarayonlar	7-o‘rin	Xavfsiz mahsulotlarni rejalashtirish va yaratish
8.1 Jarayonni rejalashtirish va boshqarish	7.1.	Umumiy holat
8.2 Mahsulotlar va xizmatlarga talablarni ta’riflash 8.2.1 Iste’molchilar bilan o‘zaro aloqa 8.2.2 Mahsulot va xizmatlar bilan bog‘liq talablarni ta’riflash 8.2.3. Mahsulot va xizmatlar bilan bog‘liq talablarni tahlil qilish	7.3.4 7.3.5 5.6.1	Uchrashuv bo‘yicha foydalaning Sequence diagrammasi, bosqichma-bosqich jarayon va boshqaruv. Tashqi aloqa
8.3. Mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqish va loyihalash 8.3.1 Umumiy 8.3.2 Rejalashtirishni ishlab chiqish va ishlab chiqish 8.3.3 Loyihalash va ishlab chiqish jarayonining kiritilishi 8.3.5 Loyihalash va ishlab chiqarish natijalari 8.3.4 Loyihalashtirish va ishlab chiqish 8.3.4 8.3.4 8.3.6 Loyihalash va ishlab chiqishni o‘zgartirish	7.3 7.4 7.5 7.6 8.4.2 8.5.2 7.8 8.2 5.6.2	Xavfni tahlil qilishning dastlabki bosqichlari Xavf tahlili Operatsion bazaviy dasturlarni o‘rnatish (BDP) XTKNN rejasini o‘rnatish SHaxsiy tekshirish natijalarini baholash. Oziq-ovqat xavfsizligini boshqarish tizimini yangilash. Tekshirishni rejalashtirish Boshqarish faoliyatining kompleksini tasdiqlash Ichki aloqa
8.4 Mahsulot va xizmatlarning tashqi xavfsizligini boshqarish 8.4.1 Umumiy 8.4.2 Tashqi xavfsizlik nazoratining turi va darajasi 8.4.3 Tashqi ta’minot uchun ma’lumot 8.4.2 Tashqi xavfsizlik nazoratining turi va darajasi	7.3.3	Mahsulotlarning xususiyatlari
8.5 Xizmatlarni ishlab chiqarish va taqdim etish 8.5.1 Ishlab chiqarish va xizmatlarni boshqarish 8.5.1 Ishlab chiqarish va xizmatlarni boshqarish 8.5.2 Identifikatsiya va izlenebilirlik 8.5.3. Iste’molchilarga yoki tashqi etkazib beruvchilarga egalik qilish 8.5.4 Saqlash	7.2 7.61 8.2 7.9 7.2	Asosiy dasturlari (BDP) XTKNN rejasi Boshqarish faoliyatining kompleksini tasdiqlash Izlanadiganlik tizimi Asosiy dasturlari (BDP)
7.1.5 Monitoring va o‘lchash resurslari	8.3	Monitoring va o‘lchovlarni boshqarish
9. Baholash 10. takomillashtirish	8-chi	Oziq-ovqat xavfsizligini boshqarish tizimini tasdiqlash, tasdiqlash va takomillashtirish
9.1. Monitoring, o‘lchash, tahlil qilish va baholash 9.1.1 Umumiy 10.1 Umumiy talablar	8.1	Umumiy holat
9.1.2 Mijozlarning qoniqish darajasi 9.2. Ichki audit 8.6 Mahsulot va xizmatlarni chiqarish	8.4 8.4.1 7.6.4 8.4.2	Oziq-ovqat xavfsizligini boshqarish tizimini tekshirish Ichki audit Muhim nazorat nuqtalari (KTU) uchun monitoring tizimi. SHaxsiy tekshirish natijalarini baholash
8.6 Processlar, noto‘g‘ri mahsulot va xizmatlar yetarli bo‘lmagan natijalarni boshqarish	7.6.5 7.10	Kuzatuv natijalari bo‘yicha kritik chegaralar oshirilgan taqdirda amalga oshiriladigan harakatlar Ishonchsizlikni boshqarish
9.1.3 Tahlil va baholash	8.2 8.4.3	Boshqarish faoliyatining kompleksini tasdiqlash Tekshirish tadbirlari natijalarini tahlil qilish
10. Har doim yaxshilash 10.2 nomuvofiqliklar va tuzatuv harakatlar	8.5 8.5.1 7.10.2 5.7 7.2	YAxshilash Har doim yaxshilash Tuzatish ishlari Favqulodda vaziyatlarda tayyorgarlik va javob Asosiy dasturlari (BDP)

SHu tarzda shakllangan ISMT va Xavfsizlik elementlari oziq-ovqat mahsulotlarining sifati va xavfsizligiga talablarni aks ettiradi. SHunday qilib, ISMTvaX elementlarini SMTelementlari bilan integratsiyalashgan holda, korxona oziq-ovqat xavfsizligini boshqarishning universal tizimini oladi.

Oziq-ovqat xavfsizligi tizimining rivojlanishi tashkilotga qiymat qo‘shadigan jarayon sifatida aniqlanishi mumkin. Ushbu tizimni ishlab chiqqan va joriy etadigan oziq-ovqat korxonasi rivojlanishi uchun yangi ufqlar ochib beradi: yangi bozorlarni egallash, iste’molchilarga sodiqlik va sadoqatni ta’minlash.
Mazkur jarayonni amalga oshirish tashkilotning asosiy faoliyati emas. Mahsulotlar uchun oziq-ovqat xavfsizligi tizimining rivojlanishi bir martalik jarayon, ya’ni jarayon tugallangandan so‘ng tashkilot uni takrorlamaydi.
SHunga ko‘ra, ushbu tizimni korxonada ishlab chiqish aniq boshlangan sana va oxirgisi bo‘lgan bir loyiha.
Oziq-ovqat kompaniyasida xavfsizlikni boshqarish tizimini ishlab chiqishda, uni yangi tuzilmani yaratishdan ko‘ra, mavjud tizimni "integratsiya qilish" yo‘li bilan ishlab chiqarishni joriy etish zarurligini inobatga olish kerak.
Oziq-ovqat xavfsizligi tizimining asosi xavflarni oldini olishga mo‘ljallangan "xavfsizlikni rejalashtirish" tushunchasiga asoslangan bo‘lishi mumkin. Asosiy qoidalari:
- uning tarkibini ishlab chiqishda oziq-ovqat xavfsizligi ta’minlanadi;
- rejalashtirilgan texnologik jarayonlar taslim qilingan mahsulotning xavfsizligini ta’minlashi kerak.
Va ushbu qoidalarning har ikkalasi ham bajarilishi kerak - bu eng xavfsiz vosita, uning ishlab chiqarish texnologiyasi xavfsiz bo‘lmasa, yakuniy maxsulotning xavfsizligiga kafolat bermaydi.
"Xavfsizlikni rejalashtirish" ishlab chiqarish va tarqatish zanjiri davomida oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlaydigan xavfsizlik tizimini shakllantirishning muhim elementidir.
SHu asosda oziq-ovqat xavfsizligining yuqori darajasiga erishish jarayoni simulyasiya qilinishi mumkin va 3.5-rasmda keltirilgan.
Ushbu yondashuv xavfsiz mahsulotlarni barqaror ta’minlashni ta’minlaydigan bir qator qattiq tartiblar yordamida amalga oshiriladi va quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• 
  xavfsiz mahsulotlar va axborotni rivojlantirish uchun ishonchli vositalar (masalan, kerakli prognoz ma’lumotlarini olish va mikroorganizmlar va mahsulotning tarkibiy qismlari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni aniqlash uchun turli mikrobiologik tadqiqotlar o‘tkazish imkoniyati);
  
• 
  to‘g‘ri ishlab chiqarish amaliyotlari (ishlab chiqarish xavfsizligini ta’minlaydigan yuvish va dezinfeksiya tizimlari);
  

- mahsulotni ishlab chiqarish va ishlab chiqarish bilan shug‘ullanadigan barcha xodimlarni doimiy ravishda tayyorlash, bu esa oziq-ovqat xavfsizligini yaxshi tashkil etadigan odatga aylantiradi;

• 
  - ishlab chiqarish jarayonlari xavfsizligini nazorat qilish uchun ishonchli sifatli tizim. [4, s.93]
  
• 
  

5-rasm. Mahsulotlarning oziq-ovqat xavfsizligiga erishish jarayonining modeli

SHubhasiz, oziq-ovqat ishlab chiqaruvchilar uchun oziq-ovqat xavfsizligi eng ustuvor yo‘nalish bo‘lishi kerak. SHu bois, bugungi kunda oziq-ovqat sanoatida oziq-ovqat mahsulotlarining sifati va xavfsizligini ta’minlash uchun quyidagi me’yorlarga asoslangan boshqaruv tizimlari ko‘pincha qo‘llaniladi: ISO 9001:2015 (Sifatni boshqarish tizimlari - Talablar); XACCP (Xatarlarni tahlil qilish va keskin nazorat nuqtalari); GMP (YAxshi ishlab chiqarish amaliyoti); ISO 22000:2007 (Oziq-ovqat xavfsizligini boshqarish tizimlari - oziq-ovqat zanjiri bo‘yicha har qanday tashkilot uchun talablar).

ISO 9001 standarti sifatni boshqarish tizimini yaratish uchun universal asos bo‘lib xizmat qiladi, chunki u umumiy boshqaruvning asosiy tushunchalari va tamoyillarini o‘z ichiga oladi.
ISO 9000 asosida ISO sifat menejmenti tizimi (SMT) uning negizida yaratilgan jarayon yondashuvi tufayli barcha korporativ boshqaruv tizimini tartibga solishni ta’minlaydi. SMT oziq-ovqat mahsulotlarining hayot aylanish jarayonining barcha bosqichlarini, ya’ni asosiy ishlab chiqarish jarayonlarini qamrab oladi.
ISO 9000 standartlari oziq-ovqat, shu jumladan korxonada faoliyat ko‘rsatadigan barcha o‘zaro bog‘liq jarayonlarni identifikatsiyalash va shu usullar va ularni boshqarish vositalarini ishlab chiqish uchun har qanday korxonaning SMT ishlab chiqishini talab qiladi, bu esa ushbu jarayonlarning samaradorligini muntazam oshirishga olib keladi.
Standartlarning ushbu talabi shuningdek boshqaruv jarayonlariga (strategik rejalashtirish, moliyaviy boshqaruv va hokazo) va qo‘llab-quvvatlovchi jarayonlarga (jihozlarni ta’mirlash, xodimlarni tayyorlash va boshqalar) qaratiladi.