iqtisodiy ahvol A Q SH dek qudratli rivojlangan davlat ham iqtiso-
diy inqirozni chetlab o ‘ta olm adi. 1929-yilning
kuzida A Q S H da iqtisodiy inqiroz boshlandi. Bu
inqiroz boshqa davlatlarga ham keng yoyildi va u jah o n iqtisodiy inqiroziga
aylandi. Inqirozga ortiqcha ishlab chiqarish sabab b o ‘ldi. Iqtisodiy inqiroz
AQSH uchun eng k o ‘p talafot keltirdi. Shuning uchun ham u «Buyuk
depressiya» deb nom oldi. C huno nchi, inqiroz tufayli A Q SH da sanoat ishlab
chiqarishi deyarli 50 foizga qisqardi. 10 m ing bank sindi. 130 m ingga yaqin
savdo va sanoat firm alari bankrot b o ‘ldi. Ishlab chiqarilgan tovarlar sotil-
m ay qoldi. N atijada ular yo‘q qilina boshlandi.
Ishchilarga t o ‘lab kelinayotgan yillik ish haqining um um iy sum m asi 15
m lrd d o lla rd a n 6 m lrd d o lla rg a tu sh ib q o ld i. 19 3 3 -y iln in g b o sh id a
m am lakatda ishsizlar soni 17 m ln kishini tashkil etdi. Bu AQSH tarixida
eng yuqori ko‘rsatkich edi. M am lakatda ishsizlikni sug‘urtalash haqida qonun
yo‘q edi. N atijada ochdan o iis h hollari ham yuz berdi. Inqiroz AQSH
qishloq xo‘jaligi uchun ham ayanchli b o id i. Xarid narxining pasayishi ferm er
xo‘jaliklarini halokat yoqasiga olib keldi.
Prezident G u v er (1928— 1932) hu kum at korxonalari sinishining oldini
olish m aqsadida 3,5 mlrd dollarlik kapitalga ega b o ig a n m oliyaviy qayta
qurish korporatsiyasini tashkil etdi. H ukum at Federal ferm er kengashiga
500 mln d ollar mablag* ajratdi. U ning m aqsadi tovarlarning bozordagi nar-
xini tushirm asdan saqlashni ta ’m inlash edi. Biroq bu tadbirlar yetarli sam ara
bermadi.
«Buyuk depressiya» om m aviy stachka harakatining boshlanishiga sabab
b o id i. Ishsizlar V ashington shahriga yurish boshladilar. Bu yurishlar «ochlar
yurishlari» deb nom oldi. H ukum at om m aviy harakatlarni shafqatsizlik bilan
bostirdi.
1932-yilda A Q S H da b o i i b o ‘tgan prezidentlik
saylovida D em okratlar partiyasi nom zodi Franklin
D elano Ruzvelt g ‘alaba qozondi.
U A Q SH tarixida eng m ashhur prezident sifatida nom qoldirdi. AQSH
K onstitutsiyasiga k o ‘ra, b ir kishi k etm a-k et ikki m arta p re zid en t etib
saylanishi m u m kin b o ig a n holda F. Ruzveltga kelganda, davr nuqtayi
nazaridan kelib chiqib, K onstitutsiyaning bu talabini buzishga to ‘g ‘ri keldi.
U to ‘rt m arta ketm a-ket prezidentlikka saylandi.
X o‘sh, F. R uzvelt (1882— 1945) q an d ay xizm atlari evaziga bu n d ay
buyuklikka erishgan? U A Q SH ni iqtisodiy inqirozdan qutqarish va uning
buyukligini saqlab qolishning h ar tom onlam a puxta ishlangan rejasini yarata
oldi va uni hayotga t o i a tatbiq qildi. Bu A Q SH tarixiga F. Ruzveltning
«yangi y o ii» nom i bilan kirdi. Yangi y o ‘l — A m erika iqtisodiyotida keng
miqyosli islohotlar o ik a z is h y o ii edi.
U ning m ohiyati ishlab chiqarish vositalariga xususiy m ulkchilikni t o i i q
saqlab qolgan holda, davlat boshqaruvini iqtisodiyotga va ijtim oiy m u n o -